............

............

Çerkes örf adetlerinin olmazsa olmazı thamadeleri incelemeden
önce ideal thamade profiline bir göz atalım.

Çerkeslerde bulunulan ortamdaki yaş olarak büyük ve söz sahibi olan kişiler, Çerkes kültüründe geleneklere uygun olarak toplumu ya da bir topluluğu yönlendiren, yöneten o toplulukla ilgili son sözü söyleyen kişidir,genelde en yaşlı üye thamade seçilir ama her yaşlı thamade olarak seçilmez.

Bir topluluğa thamade olacak kişide ;

Herkesin saygısını kazanmış olmak, kuralları ve töreyi bilmek ve uygulamak, dikkatli zeki ve pratik düşünebilmek,cemiyete hitap edebilmek ve sözünü dinletebilmek, tam ve uygun kararlar alabilmek yaşlı olmanın dışında aranan özelliklerdir. Genellikle kişilere bu statü seçilerek verilir.

Thamadeler;

1) Taşıması gereken özellikler ve yetenekleri seçildikten sonra da görevi sona erinceye kadar taşımaya devam etmek zorundadır.

2) Yemek yiyişinden giyimine, adım atışından konuşmasına,oturmasından kalkışına kadar her türlü davranışına azami derecede dikkat etmek zorundadır.

3) Beraberinde olan kişilerin maddi -manevi görevi süresince gereksinimlerini karşılamak ve onları korumak zorundadır.

4) Davranışları ile görevini tam olarak yerine getirmek, ayrıca insani ilişkilerinde beraberindekileri inandırmak ve doyurmak durumundadır.Yerine göre hoşgörü sahibi, yerine göre ciddi bir gözlemci, yerine göre yargılama erkini kullanarak ceza verebilen, her koşulda xabze kurallarını çok iyi bilip uygulayan bir kişilikte ve yapıda olması zorunluluğu vardır.

5) Bütün bu görevleri yerine getirirken thamade alçakgönüllü ancak hareket ve davranışları ile saygınlığı yaratabilen bir yapıda olmak durumundadır.

Thamadeler; xabze yapımı ve yorumu, yönetmek, yargılama, diplomasi, barış toplantıları,her türlü düğün yönetimi, gelin getirme,cenaze töreni, sofra yönetimi, yolculuk, konuğun ağırlanması, her türlü yardım ve imece toplantıları gibi konular için seçilen ve sorumluluk alan kişilerdir. Ayrıca mahalle thamadesi, köy thamadesi, ülke thamadesi gibi thamadelikler bulunur.

Thamadelik dediğimiz bu yapıya bugün ihtiyaç var mıdır? Varsa yukarıdaki ideal thamade profiliyle örtüşen thamadeleri toplumumuzun sosyal alanlarında görebiliyor muyuz?

Kökü çok eski çağlara dayanan ve erdemler silsilesi olan Çerkes örf ve adetlerinin en temel taşıdır thamadeler.Öyle ki thamadelik kavramını Çerkes örf ve adetlerinin içerisinden çıkardığınız zaman bütün bu dengeler altüst olur.Bunun için thamadelik her daim yaşamalı ve yaşatılmalıdır.Çerkes örf ve adetlerinin yaşaması için bu kadar önem arz eden thamadelik bugün Çerkes toplumunun lokomotifimi yoksa ayak bağımı bunu çok iyi tahlil etmek gerekiyor.

İsterseniz bugün Çerkes toplumlarında karşılaştığımız thamade profiline bir bakalım.

- Toplumun en yaşlısından seçiliyorlar.
- Bilgi ve kültürel donanım açısından çok zayıflar.
- İlerici ve aydın yapıda değiller.
- Topluma hitabet ve diksiyon açısından çok yetersizler.
- Bilime ve teknolojiye yatkın değiller.
- Hareket ve davranış açısından iyi görüntü veremiyorlar.
- Lider vasıfları yok denecek kadar az.
- İyi bir gözlem ve pratik zekadan çok uzaklar.
- Toplumu ileri götürecek projeler üretmek yerine bu projelerin önünü dahi tıkayabiliyorlar.
- Eğitim seviyeleri çok düşük.

Yukarıdaki maddeleri sıralarken inanın elimden geldiğince objektif olmaya çalıştım.Bugün Çerkes toplumu olarak çektiğimiz sancıların en büyük nedenlerinden biridir thamadelerimiz.

İçerisinde bulunduğumuz yüzyılda her şeyin anlık ve hızla değişip geliştiği ortamda insani değerlerin ve örf ve adetlerin yerini kişisel ve ekonomik çıkarların aldığı bu dünyada yeterli donanımlardan yoksun toplum önderlerinin o toplumları nerelere sürükleyebileceğini bir düşünün isterseniz.

O tahamadelerimizden pek çoğu hala fotoğrafa günah derken siz onlara yeni dünyanın internet ve bilgisayar devrimi ile şekillendiğini nasıl anlatırsınız.Bu kadar donanımsız bir tahamadenin bu akımlara karşı toplumunun örf ve adetlerini korumasını ve toplumunu ileri götürecek
projeleri oluşturmasını ve onaylamasını nasıl beklersiniz.

Yaşlılarına değer veren toplumlar medeni ve erdemli toplumlardır ama sırf yaşlı oldukları için önderlerini yaşlılardan seçen toplumlar Afrika’daki kabilelerdir.

Ama bu birazda sizin thamadeden ne anladığınızla ilgilidir.Eğer thamade anlayışınız düğün ve cenaze gibi toplumsal olaylarda ki rol ise siz bu durumu yersiz endişeler gibi görürsünüz.Ama thamadeyi toplum önderi olarak görüyorsanız işte sıkıntı burada başlar.Ama iki düşünce yapısını da tek başına kabul etmek yanlıştır.Çünkü iki endişede haklıdır ve bir bütün olarak ele alınmalıdır.Çünkü toplumun dengesi O önemsemediğimiz düğün ve cenaze olaylarındaki thama-denin rolü ile başlar ve yapılan her yanlışlık toplumun ayarlarını bozar.Bu durum toplum önderi thamadelik kavramına yansır ve yerle bir eder.

Artık toplumuzun ileri gidebilmesi için her sosyal ortamda thamadelerimizi seçerken şu kıstaslara dikkat etmek gerektiği inancındayım.

- Yaşına değil,bilgi birikimine bakılması
- Ekonomik ve sosyal konumuna değil,vizyonuna ve liderlik vasfına bakılması
- Davranış biçimi ve diksiyonuna bakılması
- Bilime ve teknolojiye inanması ve takip etmesine bakılması
- Yenilikçi ve entelektüel olmasına bakılması
- Pratik zekaya sahip ve proje üretebilmesi ve bunu hayata geçirebilmesine bakılması gerekir.

............

............

............