|
|
|
Bugün büroda otururken kardeş
sitelerden birinde XABZE
(ADİGELERİN YAŞAM KURALLARI) ile ilgili yazılmış metinleri gördüm, hoşuma
gitti sizlerle paylaşmak istedim. |
|
|
|
Aşağıdaki
kurallara şimdi uymuyor ya da uyamıyor olabilirsiniz.
Bu bölüm çocuğunuzu xabzeye göre yetiştirmenize yardımcı olacağı
düşünülerek hazırlanmıştır. Örneğin artık çocuğunuza elinizi öptürmeyiniz. CC |
|
. |
|
|
|
Bir genç kızın
evlendiğinde kendi soyadını kullanmaya devam ettiğini bilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Aile içinde sadece
babanın söz sahibi olduğunu bilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
25-30 yaşlarından
önce evlenmeyi doğru bulmam. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
İyi yaşlının
olmadığı yerde iyi gencin de olamayacağını bilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Eşime adıyla
seslenmem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Evin erkeği
yokken, evin hanımı olarak konuk kabul etmem ve ağırlamam. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Pseluk'un xabze
ile sınırlı olduğunu bilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Kızım için aldığım
vase (başlık) ne kadarsa aynı değerde armağanı ilk ziyerette kızıma veririm. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Zegeslerde kız ve
erkekler ayrı ayrı odalarda otururlar. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Mesleğimde çok
bilgili ve deneyimliyim, buna karşın gerektiğinde bir çocuğa bile
danışabilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Çocuklarımızın kışın
ılık, yazın soğuk suyla ve gece yatmadan önce olmak üzere günde üç kez
yıkanması doğru bir davranıştır. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bir toplantıda
konuksam, istediğim zaman toplantıdan ayrılabilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Ailede, babanın
egemenliğini sınırsız olarak bilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Sevgimi
çocuklarıma her ortamda gösterebilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Eleştiri adı
altında lümpen tepkiler göstermem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Kıskanç insanın
gizli düşman olduğunu bilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Benden yaşlı olana
iltifat ederim, genç olana güvence veririm. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bir kız olarak
erkek arkadaşıma armağan verebilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Çerkeslerin aristokrat bir yaşam
sürdürdüklerini bilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Toplu ulaşım
araçlarında bir thamade gördüğümde uyuma taklidi yapmaz hemen yerimi ona
veririm. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Ayağıma paslı çivi
battığında sopayla yaralı bölgeye vurmak yerine hemen doktora giderim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Yaramazlık
yaparken kendini yaralayan çocuğumu azarlarım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Esnafsam, boş
zamanlarımda dükkanımın önünde komşu esnafla tavla oynarım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Yemekte
thamadeysem, herkesin karnını doyurması için etrafımı kollarım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Çocuklara ‘’anneni
mi babanı mı daha çok seviyorsun’’ demem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Yardımcı olmak
amacıyla, ''ilerde radar kontrolü var'' diye karşıdan gelen araçları selektör
yaparak uyarırım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Cep telefonunu,
telefonla konuşmanın yasak olduğu mekanlarda kullanmam. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Gazete alacak
param yoksa, yanımda okuyan birinin gazetesini eğilerek okurum. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Çok ilaç veren
doktorun iyi doktor olduğu kanısına inanmam. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bir iş yeri
açtığımda, kazandığım ilk parayı çerçeve yapıp duvara asmayı büyük
görgüsüzlük kabul ederim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Çocuğum yüzmeyi
daha çabuk öğrensin diye denize atarım. Boğulmaması
için dikkatle izlerim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Artık çay
içmeyeceksem çay kaşığını bardağın üzerine ters koymak yerine nazikçe artık
içmeyeceğimi söylerim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Konuğum rahat
etsin diye sırtına yastık tepiştiririm. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Çok büyük kaybımın
olacağı durumlarda kopya çekebilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
İçkili
toplantılara katıldığımda sıra bana geldiğinde h'ueh söylemeden kadeh
kaldırmam. Masadaki thamadelere saygı için bir yudum içip kadehi masaya
bırakırım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Asla ancak asla el
şakaları yapılmayacağını bilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Birine mesaj
bırakırken; adımı, soyadımı, neden aradığımı ve benimle iletişim
kurabileceği bilgileri yazarım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bir toplantıda, o
toplantının kurallarına uymayabilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Misafir olduğum
evden kendi isteğimle başka eve misafir olarak gidebilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Haklı olduğum
konularda, karşımdaki benden güçsüzse ona baskı yaparım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Biriyle
konuşurken; ayıp olmasın diye, bilmediğim konularda bile fikir yürütürüm. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Kim olursa olsun,
birinin arkasından aleyhinde konuşmayı haynape sayarım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Biriyle
tartışırken önce onu anlamaya çalışır, sonra kısa yanıtlar veririm. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Misafir olduğum
yerde ev sahibinin işine karışmam, ondan büyük olsam da emir vermem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Telefonda arayan
bensem, karşı taraf telefonu kapatmadan kapatırım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Birine telefon
açtığımda önce kim olduğum söylerim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Randevu verdiğim
saate özel işlerim nedeniyle uymayabilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bana yapılmasından
hoşlanmadığım hareketleri, ben de başkasına yapmam. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Askerliği rahat
yapmak benim için övünç kaynağıdır. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bir eve konuk
olduğumda ev sahiplerine ne kadar kalacağımı önceden söylerim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bir cenazeye
gitmişsem herkesle tek tek selamlaşırım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Birine çok
kızmışsam küserim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Birine iyilik
yaptığımda ailemle bile bunu paylaşmam. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Sokakta tanışma ve
selamlaşma anında öncelikle kadınla kucaklaşır, ona sarılırım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Çocuklara,
yabancı, akraba ayrımı yapmaksızın her koşulda sevecen davranırım. Asla
azarlamam. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Gelinime her zaman
saygı duyarım, herkesin saygı duymasını beklerim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Acıktığımda ya da
susadığımda sokakta yemek yerim, su içerim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Konuk olduğum
yerde yemeği beğenmesem de bunu belli etmem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Konuk olduğum
yerde, hakaret edilmişse diğer konuklarla kavga edebilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Thamade ya da
hanımlar otomobildeyseler önlerinden selam vererek geçebilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Otomobilde
yolculuk ederken arkada thamadeyle oturmak zorunda kalırsam, sol tarafında
otururum. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Sokakta yüksek
sesle konuşmam ve gülmem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Elimde sigara
varken thamademin ve bir hanımın yanında durabilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Kadın ve kızların
arkasın seslenerek ya da dokunarak durdurmayı haynape sayarım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Akrabalarımın
çocuklarıyla evlenebilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Konuğuma ne kadar
kalacağını sorarım ki, ona göre hazırlık yapayım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Thamade rahat
etsin diye onu tek başına odada yatmasını sağlarım... |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Konuğum geldiğinde
kapıda uzun süre meşgul etmem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Yemek sırasında
thamade yemeğini bitirip kalkmadan ben kalkabilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Eğer kız erkeğin
sağ tarafında ise; erkeğin kız kardeşi, kızı ya da adamla hiçbir
akrabalığının olmadığını bilirim. Biriyle evli değil demektir. Bu onunla
gidip konuşmamı engellemez. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Evli hanımların,
yaşına bakılmaksızın evli olmayan hanımlara göre statüsü yüksektir. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Ben evli bir
kadınım. Eşimin solunda yürürüm. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Kalabalık bir
grubun bulunduğu bir mekana girdiğimde sıra ile herkes ile tokalaşırım.
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bir grubun
thamadesiysem, yeni gelene mekandakiler adına ‘’hoş geldiniz’’ der yer
gösteririm. Yeni gelenin herkesle tokalaşmasına gerek bırakmam. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Bulunduğum odaya
giren kişi benden daha genç ise ayağa kalkamayabilirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Thamade yolda
yürürken arkasındaysam ona seslenirim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Yabancı kız ve
erkek gençlere hitap ederken "Si c'ale" (oğlum), "Si H'ijebz tsiq" (kızım),
"Si dahe" (güzelim) derim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Akraba olmayan ya
da yabancı yaşlılara da "si ade" (babamız), "di ane" (anamız) derim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Thamadenin sol
tarafında yürürüm. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Evde yabancı
olmadığında, ailecek oturulduğunda pijamalarımla oturduğum olur. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Konuğum yemeğini
bitirmeden yemeğimi bitirmem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Yemek yerken
çatal-kaşık kullanırım. Buna karşın parmaklarıma bulaşan olursa
yalamaz, peçeteyle silerim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Toplantılarda diz
üstüne çökerek ya da bağdaş kurarak otururum. Kendimden küçüklerin
karşısında ayak ayak üstüne atarım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Thamadelere ve
hanımlara hangi ortam olursa olsun sırtımı dönmem. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Ev sahibi varken, gelen konuğa kimliğini
ben sorarım. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Yaşlıların elini
öperim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Kendimden büyüğe
hitap ederken;
dede, dayı, amca, teyze, hala, ağabey derim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Konuğuma (thamade
bile olsa) yol
gösterirken, önden giderim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Erkek akrabamla,
erkek arkadaşımla karşılaştığımda sadece kollarından tutup sıkarım. Yanak
yanağa öpüşmeyi haynape olarak kabul ederim. |
|
|
|
|
. |
|
|
|
Büyüğümle
karşılaştığında o sormadan ''nasılsınız'' derim. |
|
|
|
|
|
