Ивгъуэтэнухэр
|
|
. |
. |
КЪЭЗЭНОКЪУЭ
ЖЭБАГЪЫ
(1684-1750)
Нэгумэ Шорэ |
|
CC -
Literature
and History Department |
. |
Бэчмырзэ и
ужькIэ пщышхуэ унафэр зыIэщIэлъар Аслъэнбэчрэ
ХьэтIохъущыкъуэрэщ. Абыхэм я акъыл зэтехуэрт, лъэпкъым и
Iуэхур зэрефIэкIуэным щIэкъурт, езыхэми пщIэ хуащIырт.
Аслъэнбэч сыт щыгъуи едаIуэрт Къэзэнокъуэ Жэбагъы, лIы
губзыгъэм и чэнджэщхэм. |
|
|
|
. |
Адыгэ
IуэрыIуатэм щыгъунэжщ Къэзэнокъуэ Жэбагъы и хъыбархэр. Илъэс
щищым нэблэгъауэ, адыгэхэм къадогъуэгурыкIуэ а хъыбархэр, нобэр
къыздэсми яIуатэ. Къэбэрдейм и тхыдэм лъэужьышхуэ къыхимынатэмэ,
Къэзэнокъуэ Жэбагъы и хъыбархэр гъащIэ кIыхь хъунтэкъым. И цIэр
щIэблэм щIащымыгъупщэн фIыщIэ щиIэщ Къэзэнокъуэ Жэбагъы и
тхыдэм, аращ и цIэри и хъыбархэри уахътыншэ щIэхъуар.
Къэзэнокъуэ Жэбагъы 1684 гъэм Бахъсэн Iуфэ къыщалъхуащ (Бахъсэн
псым и сэмэгурабгъум, Зеикъуэ ипщэIуэкIэ, иджыри ущрохьэлIэ
КъэзэныкъуейкIэ зэджэ щIыпIэцIэ). Жэбагъы зэрыIущыр, зэрыцIыху
губзыгъэр щIэх дыдэ наIуэ хъуауэ щытащ, хъыбархэм зэрыжаIэмкIэ.
Хъыбархэм ящыщ зы щыхьэт тохъуэ УэрарэкIэ зэджэ хеящIэ*
цIэрыIуэм акъылрэ IущыгъэкIэ Жэбагъы текIуауэ зэрыщытам. Абы
щыгъуэ щIалэ дыдэт Жэбагъы. И ныбжь нэсри, Къэзэнокъуэ Жэбагъы,
дунейм ехыжыху, къэбэрдей пщышхуэхэм, пщы уэлийхэм я
чэнджэщэгъуу щытащ. Лъэпкъ Iуэху и пщэ далъхьэурэ, Къэзэнокъуэ
Жэбагъы зыбжанэрэ ягъэкIуащ Къэбэрдейр а зэманым зыпыщIауэ щыта
къэралхэм, пщыгъуэхэм. Тхыдэр щыхьэт тохъуэ, псалъэм папщIэ,
Кърымымрэ Мэзкуурэ кIуа къэбэрдей лIыкIуэхэм Къэзэнокъуэ Жэбагъы
зэрахэтам.
Дунейм тетыху, Къэзэнокъуэ Жэбагъы зыщIэкъуар Къэбэрдейм и Iуэху
зэрыдэкIынырщ, хабзэмрэ захуагъэмрэ я лъабжьэр гъэбыдэнырщ,
цIыхум я псэукIэр егъэфIэкIуэнырщ. Хъыбархэм къызэрыхэщыжымкIэ,
Къэзэнокъуэ Жэбагъы зи псалъэм пщIэ иIэ, зи акъылыр жыжьэ
нэплъыс, захуагъэм ирилажьэ цIыху губзыгъэщ, къэрал лэжьакIуэщ,
хэкумрэ къэбэрдей лъэпкъымрэ фIыгъуэ зэрахуилэжьыныр къалэн
зыщищIыжауэ. А къалэныр хузэфIэмыкIамэ, Къэзэнокъуэ Жэбагъы и
цIэмрэ и хъыбархэмрэ нобэ къэсынтэкъым.
Къэзэнокъуэ Жэбагъы и хъыбархэр езыр-езырурэ къежьащ, ахэр зыми
зэхилъхьакъым икIи къигупсысакъым: лIы Iущым далъагъу
IуэхущIафэхэр зэхуаIуэтэжурэ жылэм хэIуэри IуэрыIуатэ
лIэужьыгъуэ хъуащ.
Къэзэнокъуэ Жэбагъы и хъыбархэр щIаIуатэр Къэбэрдейм и
закъуэкъым, абыхэм ущрохьэлIэ Шэрджэсми Адыгейми; Къэзэнокъуэм и
цIи и хъыбархэри ящIэ ди гъунэгъу лъэпкъхэми.
Псалъэ пэж куэд къызэринэкIащ Къэзэнокъуэ Жэбагъы, абыхэм нобэр
къыздэсым Жэбагъы и псалъэкIэ йоджэ. Къэзэнокъуэ Жэбагъы
къызэринэкIа псалъэ Iущхэр адыгэ псалъэжьхэм хэзэрыхьыжауэ
къогъуэгурыкIуэ.
Къэзэнокъуэ Жэбагъы I750 гъэм лIащ, и акъылрэ и IуэхущIафэкIэ
цIэрыIуэ дыдэ хъуауэ.
Къэрмокъуэ Хьэмид "Адыгэ IуэрыIуатэ".
[*] ХеящIэ: хей
псалъэм, мыкъуаншэ, мымысэ мыхьэнэ зиIэм къытокI. къуаншэмрэ
захуэмрэ зэхэзыгъэкIым "хеящIэ"-кIэ йоджэ, нэгъуэщIу жыпIэмэ
"къады". |
. |
. |
|
|
. |
|
|