ТIуапсэ уикIымэ, мычыжьэ дэдэу Агой ыкIи Агуе псэупIэхэр щытых. Апэрэм зыгъэпсэфыпIэ лагерыр дэтыгъ. Илъэс 18 сымыхъупагъэу, апэрэу сисэнэхьаткIэ (гъэсэн-пIуныгъэмкIэ) зыщысыушэтыгъагъ. Гъэмэфэ уахътэм кIэлэцIыкIухэр тикъэралыгъошхоу СССР-м ичIы­пIэ зэфэшъхьафхэм нэбгырэ 500 - 600-м лъыкIахьэу къарыкIыгъагъэх. Ащ вожатэхэр, кIэлэпIухэр, пащэр, медицинэ персоналыр, пщэрыхьэхэр, коллективыр шIу­кIэягъ.

А лъэхъаным сыдрэ Iофи шапхъэрэ бзыпхъэрэ иIагъ, хэлъыгъ. ЕджэкIо цIыкIухэр ныбжьым елъытыгъэу
отряд 12-у гощыгъагъэх. Сэ я 4-рэ отрядыр къысаты­-
гъагъ, ащ илъэси 9 - 10 зыныбжь нэбгырэ 42-рэ хэтыгъ. Гъэмэ­фэ мэфэ жъоркъхэр кIыхьэхэми, нэф къэ­шъэу чэщыр къэсыфэкIэ уцуи, тIыси тиIагъэп. Пчэдыжьым лъэтемытэу, зэрэлагерэу зарядкэм хэлажьэ-
щтыгъ, ащ ыуж щагур ыкIи ащ ихьанэ-гъунэхэр, къурэ цIыкIу лые щымылъэгъоу, дгъэкъабзэщтыгъэх. Пчэдыжь, щэ­джэгъо, щэджэгъоуж ыкIи пчыхьэшъхьэ шхэгъухэр ­игъом кIощтыгъэх. Ахэм азыфагу къифэрэ уахътэхэм тIогъо­гогъо хым хэдгъахьэщтыгъэх. Пчэдыжьымрэ пчыхьэмрэ пионер орэдхэм, речевкэхэм, къэшъо мэкъамэхэм лагерыр къызэпагъэджэжьыщтыгъ, чэфышхор шапсыгъэ чIыгужъым ыбгъэгу дэлъыгъ. Тэри, тызыхэт кIэ­лэеджэкIо цIыкIухэм тызэратекI щымыIэу, къызде­джэ-
рэ си­пшъэшъэгъухэу - Асе, Нюсе, Мирэ тлъэ­кIырэр тшIэ­щты­гъэ, зи къызтедгъанэщтыгъэп.

Аузэ, зыгъэпсэфыгъо мафэхэр къызэкIэлъыкIо­щты­гъэх. Апэрэ чэзыур ыкIэм къыфакIощтыгъ, отрядхэр зэкIэ зыхэлэжьэрэ лъэпкъхэм ямэфэкI фестиваль-зэнэ­къокъу зыфэдгъэхьазырыным тызыфежьэм. ЦIыф лъэпкъ гъэнэфагъэм ехьылIэгъэ къэшIынхэр отряд пэпчъ ыгъэ­хьазырын фэягъэ.

ТиIагъэх Прибалтикэм къикIыгъэ студентхэр, урысы­бзэр тэщ нахь дэеу ашIэу, ашъхьац афыкIэн зыхъукIэ «надо волосы постирать» аIоу, тэри макIэу тыщхып-
цIэу; Москва дэт кIэлэегъэджэ институтым къикIыгъэ студентхэри IофымкIэ тызфагъэсакъыжьэу лагерым щыIагъэх. Мыщ дэжьым къыщысIон, Адыгэ педучилищым истудентхэр лагерь IофшIакIэм анахь тегъэ­псы­хьагъэхэкIэ алъытэу къызэрэхагъэщыгъагъэр. Педучилищыр пIуныгъэ-гъэсэныгъэ Iофыгъом чанэу, хъупхъэу дэулэоу зэрэщытыгъэм ар изы щыс. Сиотряд пионер нэбгырэ 42-рэ хэтыгъ. Ахэм Москва къикIыгъэ еджэкIо нэбгырипшI ахэтыгъ: 6-р - шъэожъыягъ; псыр, хыр залъэгъукIэ зашIэжьыщтыгъэп, 4-р - пшъэшъэжъыягъ. Адрэхэр тихэку, Краснодар краим, нэмыкIхэм къары­кIыгъагъэх. ФестивалымкIэ Адыгеир тштэмэ тызэ­рэкIэ­мыгъожьыщтыр агурызгъэIуагъ, ежьхэми къыздаштагъ. Ау тыздэщыIэ ТIопсэ районым зы адыгэ макъэ щызэхэпхыщтыгъэп, ежь чIыгур къэмыгущыIэщтыгъэмэ. ГухэкIыми, адыгэ Iэмэкъэ-лъэмакъэ щыIагъэп. Шъыпкъэ, тишхапIэ шапсыгъэ бзылъфыгъэ зытIущ чIэтыгъ, лагерь пэсакIори шапсыгъагъ. Ау тэ тызэгъусэ вожатэхэм тизакъоу адыгабзэкIэ тэгущыIэми, тызэхамых, тамылъэгъу фэдэу зыдырагъэзэкIыщтыгъ. Уахътэр ащ фэдагъ, урысыр зыщыбэм, адыгэм жьы къыщимыщэу, урысыбзэм пчэгур ыIыгъэу.

Фестивалым къыфэзгъэзэжьын. ИщыкIагъэр (тхылъ, шъуаш зыфэпIощтхэр) бгъотымэ аукъодые Iофэу щытыгъэ гъэхьазырыныр сэ къызэрэсшIомышIыгъахэу къычIэкIыгъ. Адыгэ тхакIохэм, усакIохэм ятхылъ закъуи щыIэп, адыгэ орэдхэр зыдэтхэри ащ фэдэ къабз. ­Арыми сыд хъункIи сиIуагъэ сытекIынэу сыфаеп, Адыгеир, адыгэ­хэр язгъэшIэнхэ фаеба! Сэр-сэрэу къоджэ еджапIэм, педучилищым щызэзгъэшIагъэхэр - «У ­адыгов обычай такой» (Къ. Жанэ), «Адыгея родная моя» (С. ЯхъулI), МэщбашIэм иусэхэу «Моя Россия», «Родина» зэзгъэуIужьыхи згъэфедагъэх.

Сиотряд адыгэ хэтэп. Сыдми орэдхэри, усэхэри, ­адыгэ къэшъо заули - «ЗэфакIу», «Ислъамый», «Уджыр» сэр-сэрэу язгъэшIагъэх; дэхэкIаеу зэкIэ зэпыуцощтыгъ, зыщалъэщт адыгэ шъуашэм чэзыур нэсыфэ - ар гъоты­гъоягъэ. Хэку совпрофым илIыкIоу Б.А. Мыекъуапэ къэкIонышъ къыгъэзэжьынэу зэрэщытыр зысэшIэм сы­гушIуагъ, зыIузгъакIи селъэIугъ, сае, цые зытIущ къыт­фищэнэу. ЗэриIуагъэу, ыужырэ пчыхьэм къэсыжьыгъ, украинэ бзылъфыгъэ шъошэ бжьынышъо цIыкIуитIу (умышIэмэ халат пшIошIынэу) къыхьыгъ. Слъэгъугъэм сигъэщтагъ, мо кIэлэ гъэсэгъэшхом ышIэрэба адыгэ шъуашэр ылъэгъумэ?! - згъэшIэгъуагъэ, сыгуи къеуагъ. «У сыд фэдэ адыга джы нэсыфэкIэ уилъэпкъ шъуашэ зыфэдэр умышIэмэ?» - зэресIуагъэм къыфыри­гъэшIагъ, къэшэнычъагъ, къыхьыгъэр зэкIиуIапIи «сэ ерагъэу къаIысхыгъ».., - ыIозэ,  ыпхъотэжьыгъ.

Фестивалыр къэсынкIэ мэфитIу закъо щыIэжь, пионер шъуашэр пщыгъэу Адыгеир къэбгъэлъагъокIэ сы-
да ыпкIэр, сэгумэкIы. Чэщым сипшъэшъэгъурэ сэрырэ теуси, гъунэгъу къуаджэу Куйбышевскэм - Агуе тыкIонэу, клубым зыгорэ яIахэу щытмэ къаIытхынэу итхъухьагъ.

КъызэрэтаIуагъэмкIэ, шапсыгъэ къуадж, клуб пащэри адыгэ.

Ыужырэ пчэдыжьым отрядхэм кIэлэпIухэр къахэтынэхи, вожатэ нэбгыритIум лъэс-лъэбыIоу гъогу тыте­хьагъ. Апэрэ мы чIыпIэхэм тызэращыIэр. Лагерыр зыдэт Агой рекIокIырэ машинэ гъогур занкIэу адрэм дэIонтIэх имыIэу макIо, уапэ ебгъэхъумэ - унэсыщт. НыбжьыкIэгур лъэшыба, тэкIо, тэкIо, цIыфыпсэ гори, машинэ зыцIи щыIэп. ЧъыIэтагъэр текIошъи, тыгъэ
цэкъалэр къытлъежьагъ, тычъыягъэп, тышхагъэп, ты­къэпшъыгъ. ТиджабгъукIэ, сэнэшъхьэ ыкIи дэшхо хатэхэр къыщэлъагъох, кIым-сым, ау тыщынэни тшIэрэп.

Сыдми, Тхьэм зэриIожьынэу, къыздикIыгъэри о къа­шIэ, моторолер цIыкIу горэ къыткIэхьагъ: «Агуе шъо­кIон фае, ау джыри чыжьэкIай, шъупшъыгъэба?» -  къэупчIэ, къэуцу-къэмыуцушъоу.

Тымыпшъыгъэмэ ощ нахь мыхъурэм тыгуIэзэ Iэ тшIызэ укъэдгъэуцуныгъа? - тэщхы. Сыдми фэмые шIагъоми, кузов плIэмые цIыкIум хьампIэIоу титIысхьи тыкIуагъ. Мэзэ реным зы нэбгырэ адыгабзэкIэ къыд­дэмыгущыIагъэу, апэрэу клубым иIофышIэ лIы къогъу къопцIэ цIыкIур шапсыгъэбзэ шъыпкъэкIэ, ыбзэгу зыгорэм пиубытыкIыгъэм фэдэу, къыддэгущыIагъ, тыгу­шIуагъ. Тызэрэгугъагъэу, штапель чэрэзышъо чIапцIэм хэшIыкIыгъэ сэе цIыкIуитIуи, цые шIуцIэ цIыкIухэри тхьыжьынхэу къытитыгъэх. Дунаир тфимыкъужьэу, «къеблагъи, нэмыкIи» хэмытэу, къэдгъази лагерым тыкъэкIожьыгъ, лъэскIоным къытфыригъэшIагъ, тыгъэми шIомыкIыпс къытиутхыгъ. Арыми, ти Адыгей тэрэзэу фестивалым къыщиIо­тыкIыгъэныр пстэуми апшъагъ.

Зэфэхьысыжь мэфэкIыр къэсыгъ: мафэр ошIу чэфы­бзагъ. Лагерь щагу хъоо-пщаум ипчэгу шар къолэн гъэ­пщыгъэ дахэхэмкIэ, плакатхэмкIэ,
къэ­гъэгъэ чы­матэхэмкIэ гъэкIэрэкIагъэ. Пионер отряд-
хэр - гъэшкъыгъэх, ягалстук плъыжьыбзэхэр тыгъэ­хьажъум пэ­шIэтхэу, зэдырагъаштэу къырыкIохэзэ къэуцух; усэр, орэдыр агъэжъынчы; шъхьадж ичIыпIэ ­гъэнэфагъэ еубыты. Тхъагъо мэфэкIыр!

Тихэгъэгушхо хахьэщтыгъэ союзнэ республикэ пчъагъэм якультурэ зэфэдгощыгъэу щыт, хэти илъэкI рихьылIагъ. МэфэкIыр рагъэжьагъ... Уахътэр кIуи, сиотряд чэзыур къынэсыгъ. Сипионер цIыкIухэм дахэу Адыгеир усэхэмкIэ, орэдхэмкIэ, къашъохэмкIэ къы­раIотыкIыгъ, къагъэлъэгъуагъ. Жюрим игъоу ылъыти, «Си Адыгееу силъапI» цIэу зыфэтшIыгъэ тикъэгъэ­лъэгъонкIэ а I-рэ чIыпIэр фестивалым къыщыта-
тыгъ. ТекIоныгъэм сиотряди, сэри тигъэгушIуагъ, ти­пшъыгъи тщигъэгъупшэжьыгъ. Уишъыпкъэ епхьылIэу, узэдеIэу, узэдиштэмэ, зэшIомыхын Iоф хъурэп. Ар зыхъу­гъэм зы цIыф ыныбжь тешIэжьыгъ, ау адыгэр зыдэщыIэ чIыпIэм джащыгъуми ныдэлъфыбзэр IэкIыб щашIэу щытыгъ.

Непэ АР-м анахь Iофыгъо инэу илъымэ ащыщ адыга­бзэм изэгъэшIэн-къэухъумэн, амал горэ иIахэу щытымэ бзэр къызэтегъэнэгъэныр. Мы гумэкIым зыкъызи­гъэнэфагъэр икIыгъэ лIэшIэгъум ия 60 - 70-рэ илъэсхэр ары. Адыгабзэр джащ къыщыублагъэу Iэпэдэлэл хъугъэу зэрэщытыр ары ситхыгъэкIэ кIэзгъэтхъы сшIои­гъор. Ор-орэу, убзэ, уихабзэ, уицIыф гъэпсыкIэ улъымыплъэу уфэмысакъымэ, нэмыкIхэр къакIоу ахэр зэрэпфамышIэщтыр, игъом пшIэрэ Iофым узэри­гъэгушIожьырэр, узэригъэинырэр.

Непэ адыгабзэм игугъу бэрэ тэшIыми, егъэжыкъы­лIэгъэ Iофышхоу ащ еплъыхэрэп, тедзэ-годзэ мэхьанэр зэриIэу къэнэжьы. IэнэтIэшхохэр зыIыгъ адыгэхэм янахьыбэм яунэгъо кIоцIхэм, якIалэхэм ныдэлъфыбзэр благъэуи зэрагъэкIуалIэрэп. Аужыпкъэм, адыгэ тхылъ, журнал, гъэзет зыфэпIощтхэри къащылъагъохэрэп, бзэу амышIэрэр ялъэпкъыбзэу зэрэщытыр ащыгъупшэжьы­гъэу хэтых. ЯмэкIай тетхэр зэрэдунаеу щызэлъашIэрэ тхылъхэр арых.

Ижъырэ лъэпкъэу адыгэм ыбзэу адыгабзэм угу егъу­нэу щыт (сабый дышъэу ны-тыхэм чIадзы­жьы­гъэр гум къегъэкIы): идэхагъэрэ ищэрыуагъэрэ гъунэнчъэми, республикэр дгъэпсыгъэу тэпсэуми, адыга­бзэр ифэшъошэ чIыпIэ лъэгапIэм щытэп, къафэ­гъэгъу­нэрэп, афэгъэуцурэп. АщкIэ мысагъэр непэ пстэу­ми зэдэтэгощы. МышIэгъэ Iофыр зэтырихьэ-
мэ - Iуашъхь, зигъор игъом пшIэмэ - улъыкIотэщт. Тиныдэлъфыбзэ изыкъегъэIэтыжьынкIэ зэтыри­хьагъэу тэ тиIэр бэ.