Ивгъуэтэнухэр
|
|
. |
. |
ХЬЭРЫПЫБЗЭКIЭ ДУНЕЙМ КЪЫТЕХЬАЩ ТОМИ 8 ХЪУ АДЫГЭ ЩIЭНГЪУАЗЭР
ЩХЬЭЩЭМЫЩI Изэ |
|
CC
- News Department |
. |
Ар игъэхьэзыращ Амман щыщ
профессор, лъэпкъылI цIэрыIуэ Бацэжь Мухьэмэд-Хъер.
Иджыблагъэ Иорданием и къалащхьэ Амман къыщыдэкIащ томи 8 хъу
Адыгэ щIэнгъуазэ (энциклопедие). Ар и IэдакъэщIэкIщ
щIэныгъэхэм я доктор, профессор Бацэжь (Мамсыр)
Мухьэмэд-хъер. Илъэс 40-м нэблагъэ тригъэкIуэдащ абы мы
лэжьыгъэр гъэхьэзырыным, ар къыдэгъэкIыным.
Бацэжьыр Амман дэт университетым и спорт факультетым и
унафэщIу щытащ. Филологие щIэныгъэ зригъэгъуэтами,
спортымкIэ квалификацэ нэхъыщхьэ иIэщ. Апхуэдэу Мухьэмэд-Хъер
Иорданием спортымрэ туризмэмкIэ, нэхъ иужькIэ щIалэгъуалэ
IуэхухэмкIэ и министру лэжьащ. Куэдрэ СССР-ми УФ-ми къэкIуащ,
езыр зи гъэсакIуэ Иорданием я баскетбол командэр къишэурэ.
ЩIэнгъуазэм и зэхэлъыкIэмрэ абы и напэкIуэцIхэм къыщыхьа
тхыгъэхэр зыхуэдэмрэ дыщигъэгъуэзащ Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и
тхьэмадэ, «Адыгэ псалъэ» газетым и редактор нэхъыщхьэ
ХьэфIыцIэ Мухьэмэд:
- Бацэжь Мухьэмэд-Хъер игъэхьэзыра щIэнгъуазэр икъукIэ
мыхьэнэшхуэ зиIэ лэжьыгъэшхуэщ икIи ар зыхузэфIэкIам
пщIэшхуэ къелэжь. ЩIэныгъэлIыр куэд щIауэ адыгэм я
псэукIэм, хабзэм, тхыдэм дихьэхыу щытщ, иджы а къихута псори
зы ищIыжри, напэкIуэцI мини 5-м нэблагъэ хъу щIэнгъуазэ
къыдигъэкIащ. Сэ сызэрыщыгъуазэмкIэ, энциклопедием иджыри
томитI хилъхьэжынущ, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ хэкурысхэм теухуауэ
хэтыр мащIэщи, абы дыщIигъужынущ. Тхылъым и тиражыр минитху
хъууэ аращ. ЩIэупщIэ щыIэмэ, иджыри къыдагъэкIынущ. Адыгэ
щIэнгъуазэр дунейм къызэрытехьар хьэрыпыбзэщ, дяпэкIэ ар
адыгэбзэкIэ, урысыбзэкIэ, инджылызыбзэкIэ, тыркубзэкIэ
зэрадзэкIынущ.
Япэ томыр нэхъыбэу зытеухуар адыгэхэм я пасэрей
тхыдэрщ, хэкум илъа хъугъуэфIыгъуэмрэ абы археологие и
лъэныкъуэкIэ къыщахутахэмрэщ. ИтIанэ Кавказым и географием,
абы и бгыхэм, тафэхэм, псыхэм, гуэлхэм, хыхэм ятеухуа
тхыгъэхэм ущрихьэлIэнущ.
ЕтIуанэ томыр хухихащ адыгэхэм пасэрей зэпыщIэныгъэу
яIахэм, истамбылакIуэр зищIысым, ар къэхъун и пэкIэ
Урыс-Кавказ зауэр зэрекIуэкIам. Мы тхылъым и пэщIэдзэм
Бацэжьым «Нарт» хъыбархэр щетхыж икIи ар къызэрежьам, адыгэхэм
къабгъэдэкIыу нэгъуэщI лъэпкъхэм къызэращта щIыкIэми и гугъу
щещI.
Ещанэ томым щызэхуэхьэсащ Урыс-Кавказ зауэм ехьэлIа
дэфтэру езым къигъуэтахэм нэхъ гъэщIэгъуэну къыхихахэр.
Мыбдеж абы къыщехь урыс пащтыхьхэмрэ генералхэмрэ зыхуатхам
ящыщ куэд, хамэ къэрал къикIа зыплъыхьакIуэхэм ятхыжам къыхиха
пычыгъуэхэр. Мы тхылъым хьэрыпыбзэкIэ тхауэ итыр мащIэщ,
нэхъыбэр урысыбзэщ, инджылызыбзэми ущрохьэлIэ.
ЕплIанэ томыр теухуащ Сирием щыпсэу адыгэхэмрэ абы
къахэкIа цIыху цIэрыIуэхэмрэ. 1967 гъэм махуих зауэм иужькIэ
Джолан лъагапIэр зрагъэбгына адыгэ мин 60-м щIигъум я
къекIуэкIыкIам щыгъуазэ уещI.
Етхуанэ томыр Иорданием и тхыдэм, 1932 гъэм абы
къыщызэрагъэпэща Адыгэ фIыщIэ хасэм и лэжьыгъэм топсэлъыхь,
къыщыгъэлъэгъуэжащ жылагъуэ зэгухьэныгъэм и тхьэмадэу
щытахэм я къекIуэкIыкIар, абы къищынэмыщIауэ, Иордан
пащтыхьыгъуэр увын папщIэ адыгэхэм хэлъхьэныгъэу а къэралым
хуащIар. 1946 гъэм пащтыхьыгъуэр щытепщэ къэрал хъуа иужь, ди
лъэпкъэгъу цIэрыIуэхэу абы щыпсэухэм я IуэхущIафэхэр
щызэпкърыхащ.
Еханэ томым адыгэхэм цIыху цивилизацэм халъхьа
Iуэхугъуэхэр къыщыгъэлъэгъуащ. Апхуэдэщ, псалъэм папщIэ, ди
лъэпкъ хабзэкIэ, фащэкIэ, IэпщIэлъапщIагъэкIэ дунейпсо утыку
дызэрихьар. Тхылъым и етIуанэ Iыхьэм итщ адыгэхэм къахэкIа
тхакIуэ, композитор, уэрэджыIакIуэ, Олимп чемпион, жылагъуэ
лэжьакIуэ цIэрыIуэхэм теухуа тхыгъэхэр. Апхуэдэхэщ
ЩоджэнцIыкIу Алий, КIыщокъуэ Алим, МэшбащIэ Исхьэкъ,
ХьэдэгъэлI Аскэр, Лохвицкий Михаил, Темыркъан Юрэ, Къардэн
Хьэсэн, Балэ Мухьэдин, Молэ Владимир, ХьэIупэ ДжэбрэIил, Даур
Аслъэн, Тхьэбысым Умар, Бэрэгъун Владимир, Мэремыкъуэ Хъусен,
Гъэсашэ Наталье, Шыхъуэ Борис, Ахэмын Еленэ, Чыржын Мухьэрбий,
ГъукIэ Яшар, Къэплъэн Хьэмид сымэ, нэгъуэщIхэми я гъащIэм и
къекIуэкIыкIам теухуа тхыгъэхэр. Мы томым апхуэдэу
къыщыбгъуэтынущ адыгэ фащэм, макъамэ Iэмэпсымэхэм,
шхыныгъуэхэм ятеухуа напэкIуэцI щхьэхуэхэр, дэтхэнэми сурэт и
гъусэу. Хэкум щылажьэ «Кабардинка», «Налмэс», «Меркурий»,
«Ислъэмей» ансамбль цIэрыIуэхэри гулъытэншэ щыхъуакъым Адыгэ
щIэнгъуазэм.
Ебланэ томыр «Хэт хъуну хэт?» жыпхъэм тету убзыхуащ.
Абы къибгъуэтэнущ Иорданием, Сирием, Израилым, США, Тыркум,
Европэм щыпсэу ди лъэпкъэгъу щэджащэхэм ятеухуа тхыгъэхэр.
Еянэ томыр нэхъ зытеубыдауэ щытыр Уэсмэн пащтыхьыгъуэм япэу
Iэпхъуа адыгэхэм ящыщу щIэныгъэшхуэ зэзыгъэгъуэтахэмрэ дзэм
къулыкъушхуэ щызыIыгъахэмрэщ. Апхуэдэу мы тхылъым зы
Iыхьэшхуэ щыхухахащ илъэси 135-кIэ Мысырымрэ Сириемрэ
тепщэныгъэр щызыIыгъа адыгэ мамлюкхэм я лIакъуэм.
Къыхэгъэщыпхъэщ, том къэсыхукIэ сурэту, картэу, архив тхыгъэ
зэмылIэужьыгъуэу 300-м нэблагъэ къызэрыщыхьар. |
|
|
|
. |
. |
|
|
. |
|
|