Ивгъуэтэнухэр





 

.

.

АР МУЗЫКАНТ, АР АДЫГЭ ПШЪАШЪЭ
ГЮЛЬДЖАН АЛТАН

Епсэлъар: Мэфэуд Нартан

CC - News Department

.

Гюльджан Алтан адыг, илъэпкъкIэ шапсыгъ. Истамбыл-Саматие къыщыхъугъ. Оркестрыбэм солистэу Iоф адишIагъ, ежьи куп иIэу музыкэм дэлэжьагъ. ОрэдыIо цIэрыIуабэмэ адэжъыущтыгъ. ОрэдыIо Iазэу Шебнен Юналрэ Гюхьер Гюнемрэ акIыгъоу орэдгъэIукIэ хабзэхэм зыфигъэсагъ. 2001 илъэсым Истамбыл Техникэ университетым и консерваторием чIыхьагъ. Щытхъу пылъэу 2005 илъэсым ар къыухыгъ.

Эти-Артым Iоф дэзышIэрэ унэм музыкэмкIэ икIэлэегъэджэщтыгъ. Едитепе Университетым имастер-программэри къыухыгъ. Джы дэдэм дунае музыкэм, лъэпкъ мэкъамэхэм Iоф адешIэ. «Тилъэпкъ орэдхэр Францием, Германием, Баскым, нэмыкI къэралыгъохэми къызыIукIэ ар зэрэадыгэ музыкэр къашIэу уахътэ къэкIощт, ыкIи ахэмэ къарыкIырэ мыхьэнэри къагурыIоу хъущт», – еIо Гюльджан Алтан.

Хэта адыгабзэр озыгъэшIагъэр?
Сяти сяни адыгэх. Сятэ Тэмазэхэ ащыщ, сянэр Юних (?). Ахэр Денизле къалэм къегъэтIысыкIыгъэ чылэхэм ащыщэу Хьаирие къуаджэм къыщыхъугъэх. ЗэрысшIэжьырэ тиунэ адыгабзэр илъ, ау, шъыпкъэ, щагум тыкъызыдахьэкIэ тыркубзэкIэ тыгущыIэщтыгъ. Тиунагъо пасэ дэдэу Истамбыл къэкIожьыгъэмэ ащыщ нахь мышIэми, тятэрэ тянэрэ адыгабзэкIэ зэрэзэдэгущыIэщтыгъэхэм пае сэри ар зэхэсэшIыкIы. СыгущыIэ зыхъукIэ къин сыхэтми, кIотэфэ ар нахь тэрэзэу зэпызгъафэу хъугъэ.

КъасIо сшIоигъо сигупщысэхэр адыгабзэкIэ сыгущыIэмэ къысэхъулIэу сшIошIы. Тыбзэ афэдизымкIэ кIочIэшхо хэлъышъ, зы гущыIэ закъокIэ бэдэдэ къэпIон плъэкIыщт. Джащ пае синыдэлъфыбзэр зэзгъашIэным, ащ сыригущыIэным сыпылъ.

БэмышIэу Испанием, Баскхэм адэжь, адыгабзэкIэ концерт щыптыгъэ. Адыгэхэмрэ баскхэмрэ бзэрэ культурэкIэ зэпэблагъэу аIо. Ащ пае сыда къэпIон плъэкIыщтыр?
Сирепертуар баскыбзэкIэ орэд заулэ хэт. Баскыбзэмрэ адыгабзэмрэ зэхьщырэу къысфэIощтэп. КIо, бзэр зэрылажьэрэ хабзэхэм зэтефэ горэхэр къыхэкIынкIи мэхъу. Ау ари икъун фэдизэу аушэтыгъэп. Джащ фэдэ гупщысэ Баск Академием и шIэныгъэлэжьхэу гущыIэгъу къытфэхъугъэхэми къытаIуагъэр. Шъыпкъэ, культурэ кIэнхэмкIэ нахь тызэпэблагъэу гу лъыстагъ. Тиадыгэ мыжъосынхэм фэдэхэр ащи щыI, типщынэм фэдэ инструменти яI, ащ ео зыхъукIэ бэрэбаныр игъусэу мэкъамэр кърагъэкIы. Адыгэ-баск музыкэ гъэпсыкIэр зэрэзэпэблагъэм гупщысабэмэ уахащэ. А Iофым ишъэфхэр игъэкIотыгъэу къэзгъэлъэгъонэу морад сиI.

Адыгэ музыкэр хьэрып музыкэми рагъапшэ.
Адыгэхэр хэпхъагъэу мэпсэух. Шъыпкъэ, ахэр пылъых ядунае, ябзэ, яхабзэ къаухъумэжьынэу. Ары нахь мышIэми, зыхэсырэ лъэпкъхэм яфэмэбжьымэ горэхэри къатырихьэу къыхэкIы. Джащ фэдэ къабзэу хэкум ис адыгэхэм ялъэпкъ мэкъамэхэми урыс фэмэбжьымэхэр атырихьагъ. Тыркум ис адыгэхэм яинструментальнэ музыкэр джыри псау, ау культурэм псэ Iут, зэхъокIы, уахътэр кIотэфэ IэкIыбым щыпсэухэм я щыIэныгъэми зыгорэхэр хэзы, зыгорэхэр хахъо. Тырку мэкъамэ инструментхэмкIэ адыгэ музыкэр къаIунэу пылъых, ащ сыгу емыIуми, зыгори згъэмысэнэу сыфаеп. Ар гъашIэ…

Адыгэ музыкэр дунаем щызэлъашIэным фэшIыкIэ сыдхэр шIэгъэн фае?
Адыгэ музыкэр дунаем къыщашIэрэп. Тилъэпкъ зэкIоцIылъэу зэрыпсаум къыхэкIыгъэу сшIошIы ащ дунае стандартхэмкIэ имузыкэ елэжьынэу амал зыкIимыгъотыгъэр. Загъорэ сиконцерт адыгабзэкIэ орэд къыхэзгъахьэмэ, цIыфхэм ахэр агу зэрэдахьэрэр сэлъагъу. Тыбзэ зыфэдэр, кIочIэшхо зэриIэр дунаем къедгъэшIэн фае, арышъ ар къэдгъэсэбэпэу музыкэм тыхахьэмэ, цIыфхэри тилъэпкъыбзэкIэ къэдгъэIурэ орэдхэми едгъэдэIошъущт. Ащ пае музыкэ сэнэхьатым фэIэпэIасэ цIыф тиIэнхэ фае.

Адыгэ мэкъамэм изэхэлъыкIэр сыт фэд? Инструмент зэфэмыдэхэкIэ тилъэпкъ музыкэр къэбгъэIун плъэкIыщта?
Адыгэ Хэкум и «Ислъамей» анасамбылыр шIу сэлъагъу, щысэтехыпIэ дэгъоуи сеплъы. Хэкум классическэ музыкIэм дэгъо дэдэу Iоф дашIэх.

Адыгэ орэдыжъхэм сыдэущтэу уафыщыт?
Жъыу зыкIыгъу орэдхэмрэ кIорыкIом тетэу зэхагъэуцо орэдхэмрэ сыгу нахь къыдахьэх. Ахэм уедэIу зыхъукIэ, гущыIэу хэтыр къыбгурымыIуэми, алъапсэ чыжьэ зэрэхэхьажьырэр, купчIэ зэриIэр зэхэошIэ.

Хэкум ущыIагъа?
Адыгэ Хасэм сригъэблагъэри Абхъазым ишъхьафитныгъэм имэфэкIым сыхэтыгъэ. Мыекъуапэ щызэхащагъэ музыкэм ифестивалым сыхэлэжьэнэуи синасып къыхьыгъ.

Пэсэрэ адыгэ орэдыжъхэм ягъэIукIэ хабзэхэр агъэфедэзэ Адыгэ Хэкум «Жъыу» ансамбль щыI.
АльбомитIу седэIугъэти, лъэшэу сыгу дыхьагъэх, ыкIи сигупэу Iоф адэсшIэщт.

Кавказым щыIэ музыкэхэм уядэIурэ?
Джырэ кавказ орэдхэми сядэIух дунае музыкэм седэIум фэдэу. Урысые музыкэм ифэмэбжьымэхэр лъэшэу къатехьагъ.

Пэсэрэ адыгэ музыкэ инструментхэм уадэлэжьэнэу гупщысэ уиIа?
Мыщ фэгъэхьыгъэу Чурей Тыжьынрэ сэрырэ тызэдэгущыIэгъагъ. Ауэ ар Тырку щыIэнэу къызэрыкIошъурэр мэзитIу ныIэп, а Iофым тытелэжьэнэу уахътэ фэдгъотырэп.

ТапэкIэ сыт фэдэ гугъэхэр уиIа?
Апэрэ гухэлъэу сиIэр Адыгэ музыкэр дунаем зэрэхэзгъэIощтыр ары. ФранцузыбзэкIэ зы орэд уедэIумэ, ар зэрэфранцузыбзэр занкIэу къэошIэ, сыфае джащ фэдэ къабзэу тиорэдхэри дунаем хэзгъэIонэу. Тилъэпкъ орэдхэр Францием, Германием, Баскым, нэмыкI къэралыгъохэми къызыIукIэ ар зэрэадыгэ музыкэр къашIэу уахътэ къэкIощт, ыкIи ахэмэ къарыкIырэ мыхьэнэри къагурыIоу хъущт Мыр къыздэхъумэ, тилъэпкъ икультурэ сыфэлэжьагъэу, хахъо фэсшIыгъэу къэслъытэн. СэрыкIэ ар хъярышхо хъущт.

ГущыIэгъу укъызэрытфэхъугъэм пае тхьэуегъэпсэу, Гюльджан Алтан!
Плъэпкъ узэрыщыщыр загъорэ угу къэкIыжькIэ мыхьэнэ иIэп, ащ игупщысэрэ иакъылкIэ упсэун фае, ащ икIэн хахъохэр фэпшIын фае. Гюльджан Алтан тэ тщыщ, лъэпкъ культурэм иIыхьэшхоу музыкэм Iоф дешIэ, лъегъэкIуатэ. Тхьэегъэпсэу етэIо, ыкIи иIэшIагъэм хигъэахъоу псэунэу техъуэхъу.

...
 
 
 

.

.

.