Rusya'nın genişlemesinden kaynaklanan
bir başka göç dalgası 1860 sonrası
Kafkasya'dan geldi.
1829
Edirne Anlaşması'ndan sonra Rus
işgalini kabul etmeyen Çerkesler ve
Abazalar direnişe geçtiler. Uzun süre
başarılı direnç gösterdiler. Ruslar bu
yöreye Çerkeslerin önderi Şeyh
Şamil’in 1859'da yakalanmasından sonra
ancak 1865'te hakim olabildiler.
1850'lerde bu grupların çok küçük
sayılarda başlayan göçü 1860'lardan
sonra kitleselleşti.
Rusya
Osmanlılarla 40-50 bin kişiyi
göndermek üzere bir göç anlaşması
yaptı. Buna göre Doğu Karadeniz'den
Rum-Ortodoksların da Rusya'ya gitmesi
söz konusuydu. Bu eşitsiz bir gelişim
oldu. 1865 yılına kadar Osmanlı
İmparatorluğuna 520
bin kişi göç etti. Rusya'ya
gidenlerin sayısı birkaç bin düzeyinde
kaldı. Daha sonra bunların da bir
kısmı 1869'da Sinop'a döndü.
Kafkasya'dan gelenler Trabzon, Samsun
ve Sinop iskelelerine çıkıyorlardı.
Bunların bir kısmı bu çevreye
yerleştiriliyordu. Gelenlerden 40
bin aile Tuna vilayetine
yerleştirildi.
Osmanlılar
1877-1878 Savaşı'nda iki Çerkes
birliğini Rusya'ya göndererek orda
kalan Çerkeslerin ayaklanmasını
sağlayınca savaş sonrasında Rusya'nın
bu gruplar üstündeki baskısı daha da
arttı. Buna paralel olarak da yeni
göçler oldu. Rusya bunların Rus
sınırından uzaklara yerleştirilmesini
koşul olarak ileri sürdü. Bunun
üzerine Anadolu'da Adapazarı, Hendek,
Bolu'ya ve Suriye içlerine Birecik
Rakka arasına yerleştirildiler.
1859-1879 yılları arasında
Kafkasya’yı 2 milyon kişi terketti.
Bunlardan ancak 1.5 milyonunun sağ
kaldığı tahmin edilmektedir. 1881-1914
arasında bu göç devam etmiştir. Kazan
ve Ural Müslümanları da dahil olmak
üzere yarım milyon nüfusun daha
geldiği hesaplanmaktadır.
1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı
sonrasında Balkanlar'daki Osmanlı
topraklarında Romanya ve Bulgaristan
devletlerinin kurulması üzerine Büyük
Balkan Göçü denilen olaylar
yaşanmıştır. 1
milyon 500
bin kişi bu topraklardan
Osmanlı İmparatorluğu'na gelmiştir.
Göç sırasında 300
bin kadar kişi yaşamlarını
kaybetmiştir. Bu göç daha sonraki
yıllarda sürmüştür.
1893-1902
yılları arasında Bulgaristan'dan 72
bin 500 kişi göç etmiştir.
Bulgaristan'dan Osmanlı topraklarına
gelenler sadece Müslümanlar değildir.
Yahudiler de gelenler arasında
bulunmaktadır. Bu göçmenler daha
önceki göçlerden farklı olarak
kentlere de yerleştirilmeye
başlanmıştır. Bu grup genellikle
Trakya'ya ve Bursa, Balıkesir,
Bandırma çevresine yerleştirildi.
Geriye kalan kesimi, Orta ve Doğu
Anadolu'daki illere dağıldılar.
Balkanlardan olan diğer büyük göç
1912-1913 Balkan Savaşları sırasında
ve hemen sonrasında yaşanacaktır. Bu
dönemde Balkanlar'dan Osmanlı
Topraklarına 640
bin kadar Müslüman Türk
nüfusun geldiği tahmin edilmektedir.
|