Anadiller üzerindeki yasakların kalkması müzik dünyasına Kafkaslardan da bir renk getirecek. Azmi Toğuzata Çerkesce kasetini Mayıs ayı (1991) içinde çıkarma hazırlığında...

“ЦӀыхум ц1ыхум ар ириту Tśıxuım tśıxuım ar yıritu
Гур мыбыдэу мывэ к1эну Guır mıbıdy mıve ḉenu"

İşte, Azmi Toğuzata'nın kasetinde yer alacak Çerkesce şarkılardan biri bu sözlerle başlıyor. Türkçesi, "İnsanın insana korkusuzca el uzattığı bir Dünyada daha yürekli insanlarla olmak ne güzel..." Türkiye'de çıkarılacak ilk Çerkesce kasetin çalışmalarının en geç mayıs ayında tamamlanması planlanıyor.

Azmi Toğuzata'ya göre, "bu, çok gecikilmiş bir girişim". Ama doğrudan sorumlusu Çerkesler değil. Daha çok Kürtçe özelinde tartışılan ana diller üzerindeki baskıların kısmen de olsa kaldırılması etnik grupları etkileyecek, Çerkesce kaset için bu kadar beklenmesi de yasal engellerden...

“Türkiye'de dil sorunu, hep Kürtçe üzerindeki baskılar gibi alındı ama benzer baskıları bizler de yaşadık" diyor, Azmi Toğuzata... Çerkeslerin bu konudaki taleplerini, biraz da itaatkâr olmalarından dolayı açıkça ortaya koyamadıklarını söylüyor.

Mızıka, garmon ya da akordeon eşliğinde coşkuyla dansetmek, şarkılar söylemek Çerkes kültürünün en sıcak özelliği belki de... Türkiye'de şarkılarını kasetlere aktaramamışlar, plaklar dolduramamışlar ama dilden dile gelmiş ezgiler… Şimdi bu ezgileri Azmi Toğuzata seslendiriyor.
Daha "diller üzerindeki yasaklar kalkacak" tartışması başlar başlamaz kaset yapımcıları Azmi Toğuzata'nın peşine düşmüşler. Toğuzata iki yıldır profesyonel olarak müzikle uğraşıyor. Bu alanda akademik bir eğitimi olmamasına karşın, bireysel olarak çaba göstermiş. 1980 öncesine İşçi Kültür Derneği ve Kuzey Kafkas Kültür Derneği korolarında çalışmış. Giderek bu kadroları çalıştırmaya başlamış. Şimdi şan ve diksiyon derslerine başlıyor. Bugüne kadar müzik alanında "biraz tembel" davrandığı inancında. Bunu da devlet memuru olmasına bağlıyor. Ama şimdiki kararı, memuriyete veda etmek ve dört elle müziğe sarılmak...

Türkiye'de sayılan 1,5 milyon dolayında tahmin edilen Çerkes kökenliler arasında Azmi Toğuzata'yı tanımayan yok gibi... Çerkes gençler, Kafkasya'dan getirtebildikleri kasetlerin yanı sıra, Azmi'nin sesinden öğreniyorlar kendi şarkılarını... Türkiye'de Çerkesler Kuzey Kafkasya'dan gelmişler ve halen Sovyetler Birliği'nde özerk Çerkes bölgeleri var. Türkiye'deki Çerkeslerin onlarla bağları çok cılız ve yeni yeni gelişme yolunda... Toğuzata yalnızca Türkiye'deki Çerkesler arasında değil, dışarıda da tanınıyor. Kafkasya'da, Çerkeslerin yoğun olarak yaşadıkları Ürdün'de, Suriye'de, Hollanda'da, Almanya'da, hatta Amerika'da... 1978 yılında Ürdün'de kralın davetlisi olarak konserler vermiş. Hem buradaki, hem de Kuzey Kafkas Kültür Derneği'nin konserlerindeki video kayıtları sözkonusu ülkelerdeki Çerkesler tarafından alınıp izlenmiş.

Azmi Toğuzata geçtiğimiz yıl da kaset doldurma fikriyle yola çıkmış ama yasal engeller nedeniyle o zamanlar ki niyeti, Çerkesce şarkıları Türkçeye çevirerek seslendirmekle sınırlıymış. Bir iki denemesi de olmuş. "Ama bir türlü çeviriler içime sinmiyordu. Aynı duyguyu yakalayamadım. Öyle olunca da vazgeçtim, yani erteledim" diyor.

Çerkesce kaset yapabileceği konusunda ümit belirince çalışmalarını yoğunlaştırmış. Bu kaset için 20'ye yakın şarkı hazır. Teknik çalışmalar ardından bunların arasında seçim yapacak. Zengin bir orkestra eşliğinde seslendirecek ezgileri... Azmi Toğuzata, "Bütün şarkıların ortak noktası coşkuları olacak" diyor. "Söylediğim şarkılarda, türkülerde hüzne yer yok. Bu, dünya görüşümle ilgili ve hüzün dolu şarkılara bile yorumumla coşku katmaya çalışıyorum" diye anlatıyor yaklaşımını...

Azmi Toğuzata, bugüne kadar festivallerde, çeşitli amaçlarla düzenlenmiş gecelerde pek çok konser verdi. Daha çok Azeri ve Ege türkülerini seslendirdi. Ama hep aralarına bir iki Çerkesce şarkı da serpiştiriyordu. "Hemen her programda Çerkesce şarkı söyledim. Amacım güzel bir müziği insanlara sunabilmekti." diyor. "Bu şarkı hangi dilden?" diye sorulmadıkça Çerkesce olduğunu açıklamaktan kaçınmış hep... "Ne zaman Çerkesce şarkı söylediysem ilgi büyük oldu" diye anlatıyor. Bu arada bir anısı geliyor aklına: "İşçi Kültür Derneği'nin korosuyla Hacıbektaş'a konser için gitmiştik. Türkçe şarkıların arasına Çerkesce bir şarkı da kattım. Program bitti, döndük. Kısa bir süre sonra öğrendim ki, Hacıbektaş Belediye Başkanı kayıtlardan bu şarkıyı almış her cumartesi belediye hoparlöründen halka dinletiyormuş. Çok sevmiş."

Azmi Toğuzata, bir kasetle sınırlamak istemiyor çalışmalarını... Hedefi, yeni kasetler, konserler... Okullarda, festivallerde konserler vermek istiyor.

Çerkesce, Türkçe ya da başka dillerde...

Şimdi Çerkesce şarkısıyla şu çağrıyı yapıyor:

"Mı se sı wueredırı
Yığue kaske jıfet fe"

Yani,

"Sevda şarkılarını birlikte söyleyelim."