|
|
................... |
|
................... |
AVUSTURYA VE
İSVİÇRE SİSTEMLERİNDE
HUKUK EĞİTİMİ |
Dr. Kutluhan Bozkurt
LL.M. Eur.
(Münih)
Doç. Dr. Murat Türe
Akdeniz
Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi |
|
|
................... |
|
................... |
I. Giriş
Kıta Avrupa'sı hukuku (1) kaynağını “Roma hukuku” ve onun
sisteminden almış; “Roma hukuku”, bugünkü Avrupa ülkelerinin
pek çoğunun hukuklarını etkilemiş ve gelişimlerinde doğrudan
pay sahibi olmuştur. (2) Kıta Avrupa'sı hukuku, Anglosakson
hukukundan farklı olarak (3) “yazılı hukuk kurallarına”
dayanan bir sistemi ifade etmektedir. (4) Avusturya, İsviçre
ilave olarak Türkiye’de yürürlükte olan hukuk,
“Kıta Avrupası Hukuk Sistemi” içinde yer almaktadır. Kuşkusuz
hukuk sistemleri ülkelerin hukuklarını etkileyen ve
şekillendiren faktörlerdir.
Bununla beraber, ülkeler (keza uluslararası yapılanmalar da
dahil olmak üzere), kendi siyasal-politik ve ekonomik
yapılarını bir hukuk disiplini içinde
yapısallaştırmaktadırlar. Bu noktada hukuk hem bir araç
hem de sistemsel bir amaç olarak, ülkeler [ve ayrıca
Supranasyonel sistemler, –Avrupa Birliği(AB) gibi–] ve
uluslararası kuruluşlar- organizasyonlar için de önem
kazanmaktadır. Hukukun böylesine önemli bir özelliği ve
misyonun olması, sonuç itibariyle; hukuk eğitimini ülkeler,
uluslararası yapılanmalar (AB gibi) için de önemli hale
getirmektedir.
Bologna süreci ile birlikte AB, AB içinde ve üye ülkelerde
geçerli olacak bir “Ortak Yüksek Öğretim Alanı” hedeflemiş;
bunu kademeli olarak uygulamaya geçirmiştir. Bu hedef aynı
zamanda AB’nin bir “bilgi toplumu” ve “bilgi ekonomisi”
oluşturma hedef ve amaçlarının da bir unsuru olmaktadır ve
esas itibariye AB’nin küresel bir güç olma hedefini içinde
barındıran Lizbon Stratejisinin de özünü oluşturmaktadır. (5)
Bologna Süreci (6) kuşkusuz genelde Avrupa’daki “yüksek
öğrenimi”, özelde
de “hukuk eğitimini” etkilemiştir.
Avusturya ve İsviçre’de hukuk eğitimi, kendi ulusal hukuk
sistemleri, –keza siyasal sistemleri için de– için önemli role
ve köklü bir geçmişe sahiptir. Bu iki ülkedeki bazı yasalar
[Medeni ve Borçlar
Yasaları, (7) Ceza Yasası (8) gibi] Türkiye’deki bazı
yasaların kaynağı olmuşlardır. Avusturya’nın AB üyesi olması
nedeniyle bu ülkenin hukuku aynı zamanda AB hukukunun etkisi
ve tasarruf sahası içinde de
kalmaktadır. Bir başka anlatımla AB hukuku supranasyonel
karaktere sahip olduğu için, üye ülkelerin ulusal hukuklarının
üstünde yer aldığından, bu husus Avusturya hukuku ve sistemi
içinde geçerlidir ve
Avusturya Anayasası’nda bu husus açıkça düzenlenmiştir. (9)
İsviçre ise AB üyesi bir ülke değildir, bu nedenle
Avusturya’ya nazaran doğrudan veya dolaylı olarak AB hukukunun
etkisi ve tasarruf sahası içinde yer almamaktadır. (10) Bu
nedenle kendi ulusal hukuk sistemini ve hukukunu korumaktadır.
Gerek Avusturya gerekse İsviçre’de hukuk eğitimi önemli ve
saygın bir konuma sahip olmakla, bu eğitimi almak isteyenler
açısından cazip bir tercih olarak görünmektedir. Bu nedenle
her iki ülkedeki farklı üniversitelerde bulunan hukuk
fakültelerinde çok sayıda öğrenci hukuk eğitimi almakta ve her
geçen gün hukuk fakültelerin tercih edilme oranı da
artmaktadır. Doğal olarak bu sonuç ise ihtiyaç fazlası hukukçu
gerçekliğini ve sonuç itibariyle; mezunların iş bulma
güçlüğünü, bu fakültelerin cazip bir alan olmaktan çıkması
sonucunu da beraberinde getirmektedir.
II. Avusturya’da Hukuk Eğitimi
Avusturya, kendi Anayasası’nın 2. maddesinde tanımlandığı
üzere, federal bir devlettir ki; (11) bu husus ülkede
“federalizm” ilkesi olarak anılmaktadır. (12) Ülkenin yönetim
şekli ise yine anayasa tarafından “demokratik cumhuriyet”
olarak belirlenmiştir; (13) bu durum ise “demokratiklik” ve
“cumhuriyetçilik” ilkelerinin yasal zeminini oluşturmaktadır.
(14) Ülkenin resmi dili Almancadır. (15) Bu nedenle,
Avusturya’da tüm eğitim kurumları (ilköğretim okulları ve
liseler) ile üniversitelerde eğitim ve öğretim dili
Almancadır; ancak, istisnai olarak bazı eğitim alanlarında,
bazı derslerle sınırlı olmak üzere ve ayrıca çok sayıda
doktora programlarında da eğitim ve öğretim dillerinde
Almancadan farklı bir dil (büyük bir çoğunlukla İngilizce)
kullanılabilmektedir. (16) Ülkede hukuk eğitimi köklü bir
geçmişe sahiptir. “Hukuki Pozitivizm/Pozitif Hukuk Öğretisi”
(17) kuramın/okulunun önde gelen bir hukukçusu ve aynı zamanda
bu kuramın kurucusu olan H. Kelsen, Viyana Üniversitesi Hukuk
Fakültesi’nde uzun yıllar görev yapmış bir hukukçu iken,
“Hukuk Teorisinde Pozitivisizm Öğretisi”nin (18) oluşması ve
gelişmesini sağlamış; bu öğreti ise başta ülke hukuku olmak
üzere, Kıta Avrupası hukuk sisteminin ve teorisinin
şekillenmesinde özellikle felsefi –ve hukuk felsefesi– açıdan
önemli bir misyon üstlenmiştir ve sonuçta bu akım, “Viyana
Hukuk Teorisi Okulu” (19) olarakta hukuk öğretisinde özel bir
yer edinmiştir. (20) Anılan nedenle, ülkede hukuk ve eğitimi
önemli, önemli olduğu kadar da tarihsel geçmişi ve misyonu
olan bir bilim dalı olarak ortaya çıkmaktadır. Hukuk, yakın
zamana
kadar muhafazakar ve zengin/soylu (aristokrat) ailelerin ve
onların çocuklarının tercih ettiği bir bölüm dalı olarak
dikkat çekmiştir. (21) Üniversiteye girmenin esas koşulu ise
temel eğitimle beraber, lise
eğitiminin sonunda yer alan ve “Lise Bitirme Sınavı” veya
başka bir ifade ile, üniversiteye kayıt için gerekli olan
“Yeterlilik Diplomasını” sağlayan “Matura” sınavının
verilmesine bağlanmıştır. (22) Avusturya’da hukuk eğitimi
alabilmek için bunun dışında ayrıca herhangi bir merkezi veya
lokal/bölgesel sınav veya sınav sistemi bulunmamaktadır.
Sadece “Matura” sınavının başarıyla verildiğine dair belge,
“Yeterlilik Diploması”, kayıt için lüzumludur ve yeterlidir.
Ülke federal bölgelere (eyaletlere) ayrılmış olmasına ve her
bir federal bölgenin özerk yapısı olmasına rağmen, ülkede
verilen hukuk eğitimi birleşik bir eğitimdir
ve federal bölgeden federal bölgeye fark göstermemektedir.
Ayrıca, hukuk fakültelerinde gerek hâkim veya savcı, gerek
avukat ve gerekse noter olabilmek için birleşik, ezcümle tek
bir hukuk eğitimi verilmektedir. Farklılık ise hukuk
fakültelerindeki eğitimin tamamlanmasından sonra, özellikle
mesleki branşlaşmanın başladığı staj dönemlerinde (avukatlık,
hâkimlik/savcılık veya noterlik stajlarında) ortaya
çıkmaktadır. Bu klasik mesleki branşlaşmaların haricinde
mezunlar isterlerse akademik yaşamı veya diplomasiyi de tercih
edebilmektedirler.
Bu durumda doğal olarak, klasik mesleki (avukatlık,
hâkimlik/savcılık veya noterlik) stajlardan tümüyle faklı bir
süreç başlatmış olmaktadırlar. Avusturya’da hukuk eğitiminin
belirlenen amaçları ise hukuk biliminin farklı alanları için
temel bir eğitim verilmesi, doğru ve elverişli bir metodoloji
ile uygulamaya geçişi sağlayacak bilgi ve materyallerin
verilmesini sağlamak, hukuk fakültesi sonrası klasik mesleki
(avukatlık, hâkimlik/savcılık veya noterlik gibi) eğitimlerin
alt yapısını oluşturmak, diğer yandan, anahtar niteliğe haiz
hukuki –bilgilerin– yetkilerin (23) temel ekonomik bilimlerle
bağlantısının kurulmasının sağlanması, hukuki düşünme ile
hukuki argümantasyonun oluşturulması ve geliştirilmesi, sosyal
bilinç ile hukuk bilincinin geliştirilmesi olarak
öngörülmüştür. (24)
1. Hukuk Fakülteleri
Ülkedeki üniversiteler ise farklı federal bölgelerde
bulunmaktadır, (25) bu nedenle hukuk fakülteleri de farklı
federal bölgelerdeki şehirlerde yapılandırılmıştır. Bunlardan
en köklü olanı Viyana Universitesi Hukuk Fakültesi’dir. (26)
Avusturya’da bulunan hukuk fakülteleri, bağlı oldukları
üniversiteler ile bulundukları şehirler şöyledir:
• Viyana Üniversitesi Hukuk Fakültesi, (Universität Wien,
Juridicum Rechtswissenschaftliche Fakultät, Wien). (27)
• Karl-Franzens Graz Üniversitesi Hukuk Fakültesi, (Karl-Franzens
Universität, Rechtswissenschaftliche Fakultät,Graz). (28)
• Johannes Kepler Linz Üniversitesi Hukuk Fakültesi, (Johannes
Kepler Universität Linz, Rechtswissenschaftliche Fakultät,
Linz). (29)
• Salzburg Üniversitesi Hukuk Fakültesi, (Universität
Salzburg, Rechtswissenschaftliche Fakultät, Salzburg). (30)
• Innsbruck Üniversitesi Hukuk Fakültesi, (Universität
Innsbruck,
Rechtswissenschaftliche Fakultät, Innsbruck). (31)
Bunların dışında, Krems (Donau) üniversitesinde ise sadece
hukuk master (LL.M.) programları bulunmaktadır. (32) Hukuk
fakültelerindeki hukuk eğitimi (her ne kadar üniversiteler ve
fakülteler arasında farklı yönetmelikler olsa da), minimum 8
sömester olarak belirlenmiş (33) ve bu süre zarfında
öğrenciler 3 farklı bölümden/aşamadan, “Studienabschnitten”
(34) oluşan bir eğitim sürecinden geçmektedirler.
Öğrenciler hukuk eğitimlerini, “Diplomstudiums
Rechtswissenschaften” (35) tamamladıklarında, Türkiye’deki
sistemden farklı olarak, (36) “Magistra/ Magister iuris” (37)
akademik derecesini, “Title” alırlar. (38) 80’li yılların
başına kadar Avusturya’da herhangi bir hukuk fakültesini
bitiren öğrenciler, mezuniyetlerinde doğrudan “Dr.” akademik
unvanını almışlardır. (39) Daha sonra yapılan değişiklik ile
bu sistemin uygulanması sona ermiş ve bu gün hala geçerli olan
“Magister” sistemine geçilmiştir. Bu değişiklik ile hukuk
fakültelerinde ayrı ayrı bilimsel çalışmalar için “Doktora
Programları” açılmış ve böylelikle bir doktrora programını
başarıyla bitiren ve çalışmaları, “Dissertation” - Doktora
Tezi olarak bilirkişiler tarafından kabul edilen ve daha
sonrasında, “Rigorosum” – Doktora Bitirme Sınavları ve Tez
Savunmasını başarıyla veren hukukçular, “Doktor iuris” (40)
akademik unvanını alabilmeye hak kazanmaktadırlar. (41)
2. Mesleki Seçimler ve Stajlar
Hukuk fakültesi bittirildikten sonra mezunlar, mesleki
branşlaşmayı kendileri seçmektedirler. İsteyen aday avukatlık,
hâkimlik/savcılık veya noterlik stajlarından birini tercih
edebilmektedir. Sınavlar ise staj sürelerinin sonunda
olmaktadır. Türkiye’deki sistemden faklı olarak; (42)
Avusturya’da avukat, hâkim/savcı veya noter stajyerleri
öncelikle, mahkemelerde 9 aylık bir mahkeme ön stajını (43)
stajyer hukukçu olarak (44) ortaklaşa tamamlamaktadırlar.
Bu ön staj, klasik meslekler (avukatlık, hâkimlik/savcılık
veya noterlik adaylığı) için zorunludur. Bu staj süresince tüm
stajyerler aylık maaş almaktadırlar. (45) Bu klasik
mesleklerin dışında mezunlar, isterlerse akademik yaşamı,
bürokrasiyi veya diplomasiyi de tercih edebilmektedirler. Bu
seçenekte (klasik meslekler harici bir alanın tercih edilmesi
halinde) dahi mezunların büyük çoğunluğu mahkemelerdeki 9
aylık ön stajı –kendileri açısından bir zorunluluk olmamasına
rağmen–
tamamlamaktadır.
2. 1. Avukatlık Stajı ve Ruhsatının Alınması
Avukat stajyerleri, yukarıda da belirtildiği üzere, hukuk
fakültelerinden mezun olan hukukçuların, (avukat, hâkim, savcı
ve noter stajyerlerinin hep birlikte yaptıkları -takip
ettikleri), 9 aylık mahkeme ön stajının akabinde, hâkim, savcı
ve noter stajyerlerinden farklı bir etaba geçmektedirler. Bir
başka ifade ile avukat stajyerleri ile hâkim, savcı ve noter
stajyerlerinin tabii oldukları staj süreleri ve usulleri
farklılaşmaktadır. Avukat stajyerleri (46) ön mahkeme
stajından sonra, minimum 3 yıl süre ile bir avukat yanında
avukatlık stajını tamamlamak zorundadırlar. (47) Staj sonrası
avukat stajyerleri, Türkiye’deki sistemden hayli farklı
olarak, (48) “Avukatlık Sınav Komisyonu”nun (49) oluşturduğu
“Senato”nun (50) düzenlediği oldukça teknik, zor ve detaylı
şekilde yapılan yazılı ve sözlü sınavları verdikleri takdirde
avukatlık ruhsatını almaya hak kazanırlar.
2. 2. Hakimlik - Savcılık Stajı
Hakim adayları ile savcı adayları başlangıç aşamasında
ayrılırlar, fakat staj dönemi genellikle birlikte geçirilir.
Bununla beraber adaylar seçtikleri alana göre ya ağırlıklı
olarak (hâkim adayları) ya mahkemelerde ya da ağırlıklı olarak
(savcı adayları), savcılık kurumunda stajlarını geçirirler.
Hâkimlik ve savcılık stajında hâkim/savcı adayları, (51) diğer
farklı stajyerlerle (avukat ve noter adayları) birlikte
tamamladıkları 9 aylık ön mahkeme stajından sonra, ayrıca 4
yıllık bir staj süresini daha tamamlamak zorundadırlar. (52)
Bu süre zarfında adaylar ilk derece mahkemeleri, ilçe
mahkemeleri, yüksek mahkemelerde ve ayrıca noter, avukat
yanlarında ve savcılık makamlarında da staj yaparlar.
Hakim/savcı stajyerleri, avukat
stajyerleri gibi, staj için öngörülen sürenin sonunda yazılı
ve sözlü sınavlara girerler. (53) Yazılı sınav iki ayrı
alandan oluşur ki bunlar; “hukuk” ve “ceza” bölümleri olarak
belirlenmiştir. Yazılı ve sözlü sınavları başarıyla veren
veren adaylar, sonuçta mesleki yaşamlarına başlamaya hak
kazanırlar. (54)
2. 3. Noterlik Stajı
Ülkedeki hukuk fakültesi mezunları için bir başka mesleki
seçenek ise klasik mesleklerden sayılan, Noter olarak görev
yapabilme olanağıdır. Noterlik için mezun aday 35 yaşını henüz
doldurmamış olmalıdır. Türkiye’deki Noterlik mesleğine ilişkin
düzenlemelerden hayli farklı olarak, (55) Avusturya’da noter
adayı 9 aylık mahkeme ön stajından sonra, öncelikle Noterler
Birliğinin açmış olduğu Noter adaylığı listesine yazılmak
zorundadır. En az 18 ay ve sonrasında yine en az 1 yıllık
süreyi
ihtiva eden adaylık/staj dönemleri geçirilmek zorundadır. (56)
İlk 18 aylık adaylık dönemin sonunda, noter adayı ilk aşama
sınavını yapabilir. Her halükarda aday bu sınavı, Noter
adaylığı listesindeki bekleme süresi olan -maksimum olarak- 5.
yılın sonuna ulaşıncaya kadar başarmak zorundadır. İkinci etap
olan 1 yıllık adaylık/staj süresinin sonunda aday, 2. aşama
sınavını yapabilmeye hak kazanır.
Adayın ikinci sınavı başarma koşulu yasal süreye bağlanmıştır.
Bu düzenlemeye göre, sınavı adaylar, noter adaylığı listesine
kayıt tarihi itibariyle 10 yıl içinde –maksimum olarak–
adaylık süresinin tamamlanmasına kadar başarmak zorundadırlar.
(57)
III. İsviçre’de Hukuk Eğitimi
İsviçre bir konfederasyon devlet (58) olarak, farklı
Kantonlardan (59) oluşan bir yapılanmaya sahiptir. Bu husus
federal anayasanın (60) ilk maddesinde açıkça düzenlemiştir.
(61) Ülkenin halen yürürlükte olan federal
anayasası 18.04.1999 tarihinde yürürlüğe girmiştir ve bu
anayasa oldukça yeni olmasına rağmen köken olarak 12.10.1848
tarihli İsviçre federal anayasasına kadar uzanmaktadır. (62)
Ülke rejim olarak bir federal
cumhuriyettir; bu rejim, diğer ülkelerdeki klasik cumhuriyet
rejimlerinden tamamen farklıdır: (63) Zira ülke, “doğrudan
demokrasinin” (64) işletildiği/ uygulandığı bir ülke olması
sebebiyle dikkat çekicidir. İsviçre uzunca bir süredir siyasi
ve askeri açılardan, dünyada da genel kabul görmüş, bir
tarafsızlık geleneğine sahiptir. Bu nedenle, ülkede pek çok
uluslararası organizasyon bulunmaktadır. Ülke, farklı
kantonlardan oluştuğu ve genel olarak kantonlarda da farklı
diller konuşan İsviçre vatandaşları yaşadığı için, resmi
olarak “çok dil konuşulan” bir ülkedir.
Ülkenin 4 resmi dili vardır. Bunlar; “Almanca, Fransızca,
İtalyanca ve Romanş” (65) dillerinden oluşmuştur. Farklı resmi
dillerden oluşan bir ülke olması sebebiyle İsviçre, doğal
olarak farklı eğitim ve öğretim dillerine de sahiptir. Bir
başka anlatım ile her bir kantonda konuşulan dil ağırlıklı
olarak ne ise o kantonda da eğitim ve öğretim dili aynı
olmaktadır. Bu sebeple, tıpkı Belçika sisteminde olduğu gibi,
(66) “çok dile dayanan” bir sistem, temel (ilk) öğretim
kurumları ile liseler ve üniversitelerde de geçerlidir ve
uygulanmaktadır. Yüksek öğretimle ilgili düzenlemeleri her bir
kanton ayrı ayrı yapma hakkına sahip olmakla beraber, genel
olarak, kantonlar arasında “yüksek öğretim” açısından büyük
benzerlikler bulunmaktadır. Ülkede “yüksek öğretim” için temel
koşul, bir “konfederasyonal bir lise diplomasına” (67) sahip
olmaktır. Bu diploma ise üniversite eğitimi için bir
yeterlilik belgesi niteliğindedir ve bu diploma da, tıpkı
-Avusturya veya Almanya örneklerinde olduğu gibi, “Matura /
Abitur” sınavları ile alınan belgenin benzeri şeklinde
alınmaktadır ve eşdeğer fonksiyona sahiptir. (68)
Konfederasyonal Matura Diploması” almak, ülkede bir “yüksek
öğretim kurumunda”, örneğin hukuk fakültelerinde, eğitim görme
hakkı için gerekli ve yeterlidir. Başkaca bir giriş sınavı
veya kayıt koşulu bulunmamaktadır. (69)
Ülke farklı kantonlara ayrılmış olmasına ve her bir kantonal
bölgenin kendi özerk yapısının bulunmasına rağmen, ülkede
verilen hukuk eğitimi birleşik bir eğitimdir ve kantonal
bölgeden kantonal bölgeye farklılıklar içermekle beraber,
genel olarak hukuk fakültelerinde, gerek bazı hâkimlerin
seçilip atanmasında (70) gerek avukat gerekse özellikle bazı
kantonlarda noter olabilmek için, (71) birleşik; bir başka
anlatım ile tek bir hukuk eğitimi verilmektedir. Buna rağmen,
var olan farklılıkların bir kısmı hukuk fakültelerindeki
eğitimin tamamlanmasından sonra, özellikle mesleki
branşlaşmanın başladığı staj dönemlerinde (avukatlık,
hâkimlik, noterlik stajlarında) ortaya çıkmaktadır.
Bir diğer farklılık ise hukuk eğitimine başlarken ortaya
çıkmaktadır. Bu farklılığı yaratan neden ise –ülkenin çok
sayıda resmi dilinin olması sebebiyle– genelde üniversitelerde
ve özelde de hukuk fakültelerinde eğitim ve öğretimde iki
farklı dil, “Almanca ve Fransızca”, kullanılıyor olmasıdır.
Dil farklılığı sonuç itibariyle; verilen hukuk eğitiminde
tümüyle farklı bir eğitimi veya kurumlaşmayı ortaya
çıkarmamaktadır. Yalnız her bir üniversitenin diğerinden,
doğal olarak hukuk fakültelerinin de birbirlerinden, farklı
olarak yarıyıl veya yılsonu sınav, seminer, dönem sonu
ödevleri, geçme/not verme sistemleri olabilmektedir. Bu
farklılık, biraz da üniversitenin bulunduğu kantona bağlıdır.
Buna rağmen, mevcut bu durum, ülkedeki birleşik bir hukuk
eğitimi gerçeğini ortadan kaldırmamaktadır.
Bologna sistemi, (72) tüm Avrupa’da olduğu gibi, İsviçre’de de
üniversite eğitim sistemini etkileyip, bazı değişikliklere yol
açmıştır. Temel değişim hukuk eğitiminde “Bacheloria” ve
“Master” sistemlerinin getirilmiş olmasıdır. (73) Hukuk
fakültelerindeki “Bacheloria” eğitimi 6 sömester, “Master”
eğitimi ise devam eden sonraki 3 sömestri ifade etmektedir.
(74) Bu nedenle, toplam eğitim süresi için minimum 4,5 yıl
veya daha fazlası bir süre gerekmektedir. “Bacheloria”
eğitiminde, seçimlik dersler çok kısıtlıdır, buna karşılık
“Bacheloria” eğitiminin devamı olan “Master” süresince
öğrenciler çok daha fazla seçimlik alanlara ve derslere
yönelebilme ve tercih edebilme haklarına sahip
olabilmektedirler. (75)
Hukuk eğitiminden sonra mezunlar, mesleki branşlaşmaya ve bu
nedenle mesleki eğitimlere, (76) stajlara devam etmektedirler.
Mezunlar genel olarak avukatlık, hâkimlik veya noterlik gibi
klasik meslekleri
tercih etmektedirler; ancak, çok dil konuşabilmenin avantaji
ile ülkedeki çeşitli uluslararası kurum ve kuruluşlarda da
hukukçu olarak çalışabilmeyi tercih edebilmektedirler.
Hukuk Fakülteleri
İsviçre’de bulunan hukuk fakülteleri, bağlı oldukları
üniversiteler ile bulundukları şehirler aşağıdaki gibidir:
(77)
• Basel Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Universität Basel,
Juristische Fakultät Basel). (78)
• Bern Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Universität Bern,
Juristische Fakultät Bern). (79)
• Fribourg Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Université de
Fribourg, Faculté de droit /Universität Freiburg,
Rechtswissenschaftliche Fakultät Fribourg). (80)
• Cenevre Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Faculté de droit
Université de Genève). (81)
• Lozan Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Kriminal Bilimler (Faculté
de droit et des sciences criminelles Université de Lausanne).
(82)
• Luzern Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Universität Luzern,
Rechtswissenschaftliche Fakultät Luzern). (83)
• Neuchâtel Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Université Neuchâtel,
Faculté de droit Neuchâtel). (84)
• St. Gallen Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Universität St.
Gallen, Rechtswissenschaftliche Abteilung St. Gallen). (85)
• Zürih Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Universität Zürich,
Rechtswissenschaftliche Fakultät Zürich). (86)
• Zürih Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu, Ekonomi Hukuku
Enstitüsü (Zürcher Hochschule für angewandte Wissenschaften,
Institut und Studiengang Wirtschaftsrecht Zürich). (87)
2. Meslek Seçimleri ve Stajları
Hukuk fakültesi bitirildikten sonra mezunlar, mesleki
branşlaşmayı kendileri seçmektedirler. İsteyen aday avukatlık,
hâkimlik/savcılık veya noterlik stajlarından birini tercih
edebilmektedir. Bu klasik mesleklerin dışında mezunlar,
diplomasiyi, uluslararası organizasyonları veya bürokrasiyi de
tercih edebilmektedirler. Ayrıca, önemsenmeyecek sayıda mezun
da ülkenin konumundan dolayı finans- Bankacılık sektörünü
tercih edebilmektedir.
2. 1. Avukatlık Stajı ve Ruhsatının Alınması
Avukatlık ile ilgili düzenlemeleri yapma yetki ve görevleri,
kantonların kendilerine (kendi iç işlerine) bırakılmıştır. Bu
nedenle, her bir kanton, kendi kantonal sınırları içinde
avukatlık mesleği ile ilgili düzenlemeyi, belirleme/yapma
yetkisine sahiptir. Bu nedenle avukatlık mesleği için
kantonlar arasında farklı usul ve kriterler/ esaslar
kullanılabilmektedir. Kantonların bu yetkileri nedeniyle de,
kantonlar arasında “avukatlık” tanımlaması için farklı
kavramlar kullanılabilmektedir. (88) Hukuk eğitimini
tamamlayan ve avukat olmak isteyen her bir mezun öncelikle
mesleki bir eğitim/staj sürecinden geçmek zorundadır. Bu süre,
örneğin Bern Kantonu’nda 18 aydır; (89) bu sürenin en az 9
aylık kısmı bir avukat yanında, en az 3 aylık kısmı ise
mahkemede geçirilmek zorundadır. Bu stajın sonunda ise,
çeşitli alanlarda (ceza, hukuk, usul hukuku, idare, vergi
hukukları ve benzeri alanlarda) yazılı ve akabinde sözlü
sınavlara girilir. (90) Tüm bunların sonucunda başarılı
olunmuş ise, avukat stajyeri sonuçta avukatlık ruhsatını
almaya hak kazanır.
2. 2. Hâkimlik-Savcılık Stajı
Hâkimlik-savcılık mesleği, atanma-seçilme kriterleri
İsviçre’de tümüyle farklı esas ve usullere tabidir ve bu
noktada Türkiye’deki sistemden bütünüyle farklıdır. (91)
Ülkedeki kantonal sistemden dolayı, tek
“merkezli”, seçilme ve atanama kriterleri-usulleri
bulunmamaktadır.
Bu usuller ile ilgili olarak, kantonlar arasında da
farklılıklar çok görülmektedir. Hâkimlik için üç farklı
derecelendirme vardır:
1) Kantonal bölgelerdeki ilk derece mahkeme hâkimleri,
2) Kantonal bölgelerdeki yüksek hakimler (kantonal
temyiz mahkemeleri hakimleri) ve son olarak da,
3) Federal konularla ilgili olmak üzere Lozan’daki
Federal Yüksek Mahkeme hâkimleri.
İlk derecelendirmeye giren hâkimler, birçok küçük kantonda
halk oylaması ile seçilirler ve adayların mutlaka hukuk
fakültelerinden birini bitirmiş olma zorunluluğu, başka bir
ifade ile mutlaka hukukçu olma zorunluluğu, bulunmamaktadır.
Buna karşın, belirli büyük kantonlarda ise bu seçim/atanma
genellikle hukukçular arasından olmaktadır. İkinci
derecelendirmedeki hâkimler ise bazı kantonlarda Kanton
Meclisi (Parlementosu) tarafından, geri kalanlarında ise yine
halkoylaması ile seçilip atanırlar. Bunun için kantonlar,
hâkimlerin seçilip atanabilmesi için belirli kriterleri
(kantonda konuşulan dilleri bilme, kantonda ikamet etme,
hukuki ehliyeti olma, hakkında herhangi bir tedbir, kısıtlama
veya ceza –mahkumiyet kararı– verilmemiş, mümeyyiz olma gibi)
aramaktadırlar.
Ülkede bulunan çok sayıda Kanton’dan sadece dördü, seçilen ve
atanan hâkimlerin mutlaka bir hukuk eğitimi almış olmasını,
başka bir ifade ile hâkimlerin mutlaka hukukçu olması
zorunluluğunu aramaktadır. Üçüncü ve son derecelendirmede yer
alan hâkimler ise Federal Meclis tarafından seçilir ve
atanırlar. Bu hâkimler için de hukukçu olma zorunluluğu
bulunmamakla beraber, –uygulamada çok büyük oranda– bu
hâkimler, hukukçular arasından seçilip atanırlar. (92)
2. 3. Noterlik Stajı
Ülkede noter olmakta hayli karışık usul ve esaslara
tabiidir. Noter olarak görev yapabilme, kantondan kantona
oldukça farklılık göstermektedir. Hatta bazı kantonlarda
gerçek/klasik anlamıyla bir noterlik kurumu dahi bulunmamakta,
bu görevi bazı kantonlarda, Türkiye’deki sistemden hayli
farklı olarak, (93) avukatlar icra etmektedirler. Bu nedenle,
pek çok kantonda, Türkiye’deki gibi yaygın şekilde, Noterlik
büroları bulmak mümkün değildir. Bu görevleri çoğunlukla
Avukatlar yasal olarak yapmaya görevli ve yetkilidirler.
İsviçre’de klasik anlamıyla noterlik mesleği için yalnızca
Bern Kantonu’nda oldukça esaslı düzenlemeler yapılmıştır. Bu
düzenlemelere göre; adayların en az 18 ay süre ile bir noter
yanında, ilave olarak 3 ay süre ile de bir tapu müdürlüğünde
staj yapmaları yasal bir gereklilik olarak kanton yasalarınca
belirlenmiştir. Bu sürelerin sonunda noter adayları,
“kanton”un belirlemiş olduğu yazılı ve sözlü sınavları başarı
ile vermeleri koşulu ile, bu Kanton’da noter olarak çalışma
hakkına sahip olmaktadırlar. (94)
IV. SONUÇ
Avusturya ve İsviçre hukukları, Kıta Avrupa'sı hukukunun
önemli birer uzantısı konumundadır. Açıktır ki Kıta Avrupa'sı
hukuk sistemi, Avrupa ülkelerinin hukuklarını doğrudan
etkileyip şekillendirmiştir. Türkiye’de kendi hukukunu
Batı’dan almış olduğu yasalarla oluşturduğu için doğrudan Kıta
Avrupa'sı hukuk sistemi içinde yer almakta; bundan dolayı da
Avrupa ülkelerinin hukuklarına genel olarak yakın bir konumda
bulunmaktadır. Kuşkusuz Türkiye’nin AB’ne olan yolculuğu ve AB
Müktesebatının kabulü ve “Uyum Yasaları” ile bu yakınlaşma
daha da artmıştır. AB üyeleri, kendi hukuk sistemlerine uygun
ulusal “Hukuk Eğitim Programlarına” sahiptirler. Bu durum ise
AB içinde, birbirinden farklı “Hukuk Eğitim Sistemlerinin” var
olmasına ve netice itibariyle de AB içinde sorunlu ve sancılı
–ortak standardı olmayan– bir eğitim politikasının oluşmasına
neden olmakta, bu da AB’nin politikaları ve hedefleriyle
bağdaşmayan bir sonuca dönüşmektedir.
Bu nedenle, AB, Bologna Süreci ile AB ülkeleri içinde bir
“Ortak Eğitim ve Öğretim Standardını” oluşturmayı
hedeflenmiştir. Bu hedef aynı zamanda AB’nin küresel bir güç
olma rotasını belirleyen “Lizbon Stratejisi”nin de
ayrıntılarından biridir. Bu hedefi elde etme yolunda Bologna
süreci, kuşkusuz AB ülkeleri içinde, genel olarak “eğitim ve
öğretimi”, özel olarak da “hukuk eğitimini” etkileyip
şekillendirmeye başlamıştır.
Avusturya kendi özel eğitim sistemine sahip olmakla beraber,
aynı zamanda AB üyesi bir ülke olması nedeniyle de AB hukuku
ile Sisteminin etkisi altında kalmaktadır. Buna karşılık
İsviçre AB üyesi bir ülke olmaması nedeniyle, AB hukuku ile
Sisteminin etkisi altında değildir ve kendi siyasal ve hukuki
sistemini korumaktadır. Her iki ülkede de “hukuk eğitimi”
popüler ve cazip bir alan yaratmakta ve mezunlarına farklı iş
kollarında farklı seçenekler sunmakla beraber, yakın
gelecekte, hukuk fakültelerinde okuyan öğrenci sayısının
ihtiyaç sayısından hayli fazla olması (arz-talep dengesi)
nedeniyle, genel bir krizin yaşanması, mezunların kolaylıkla
iş bulamaması gibi bazı hızlı ve somut etkileri yaşama
ihtimalleri, öğrenci sayısının artmasına paralel daha doğrusu
doğru orantılı olarak, artmaktadır. Aslında bu tehlike sadece
Avusturya ve İsviçre için geçerli değildir, diğer bazı AB
üyesi ülkeler içinde (başta Almanya, Belçika, Fransa olmak
üzere diğer bazı üye ülkelerde de) geçerliliğini korumaktadır.
Her iki ülkedeki bazı yasaların Türkiye’deki yasaların
(medeni, borçlar ve ticaret yasaları gibi) esin kaynağı
olmaları nedeniyle, bu ülkelerin hukuk anlayışları ve
yasaları, uygulamadaki durum, içtihatlar, etkileri vs. gibi
hususlar da Türkiye’deki mevcut sistemin gelişimi için
aydınlatıcı olabilecektir. Doğal olarak, bu ülkelerdeki “Hukuk
Eğitim Sistemi” de Türkiye’deki “hukuk eğitimi” için
incelenmeye değer niteliktedir ve bu ise mevcut eğitim
sistemlerini kıyaslama ve değerlendirebilme, gelişmeleri takip
edebilme, olanağı yaratmaktadır. Ayrıca; her iki ülkede,
mevcut meslek seçimleri ve stajları, Türkiye’deki sistemden
hayli farklı olmakla, örnek bir model olarak, dikkate alınması
ve incelenmesi, ülkemizdeki sistem açısından yararlı sonuçlar
ortaya çıkarabilecektir.
DİPNOTLAR:
1) “Civil Law”.
2) Dünyada yaygın şekilde geçerli olan hukuk sistmeleri
şöyledir: (i) Kıta Avrupası Hukuk Sistemi, (ii) Anglosakson
Hukuk Sistemi, (iii) Dini Hukuk (Şeriat) Sistemi, (iv) Karma
Sistem (Kıta Avrupası ve Anglosakson hukuklarının birlikte
uygulandığı sistem). Bkz. P. Leers/K. Bozkurt/J. Roelens,
“Intellectual Property Rights Contract Management”, in: “Guide
Intellectual Property Rights in the EU”, Antwerp 2009, s. 88.
3) “Common Law”.
4) P. Leers/K. Bozkurt/J. Roelens, “Intellectual Property
Rights Contract Management”, in: “Guide Intellectual Property
Rights in the EU”, Antwerp 2009, s. 87.
5) Bkz. Lizbon Stratejisi için; K. Bozkurt / Ü. Oral,
“Avrupa Birliği ve Lizbon Stratejisi”, Hukuk ve Adalet,
Eleştirel Hukuk Dergisi, 2007, S. 11, s. 271-296
6) Bkz. İleride dipnot no. 68.
7) İsviçre.
8) Avusturya.
9) İstisnai olarak Avusturya kendi hukuk sisteminde ilk
dereceye, “Grundprinzipien der Bundesverfassung”-Federal
Anayasa’nın temel prensiplerini yerleştirmiştir. Bu “Temel
Prensipler” ise (i) Demokratiklik, (ii) Cumhuriyetçilik, (iii)
Federalizm, (iv) Hukuk Devleti, (v) Kuvvetler Ayrılığı ve son
olarkta (vi) Liberalizm’den oluşmaktadır. Bu “Temel
Prensipler” derece olarak AB Hukukunun üstünde yer almakla
birlikte sonuç itibariyle; AB Hukukuna ters düşmemektedir.
Zira Avusturya Anayasasında yer alanbu prensipler, AB Hukuku
içinde hem doğrudan hem de dolaylı olarak yer almaktadır.
Avusturya Hukuk Sisteminde ikinci sırada ise AB’nin birincil
hukuk kaynakları (ki bunlar Kurucu Antlaşmalar’dır), üçüncü
sıraya ise AB’nin ikincil hukuk kaynakları (ki bunlar: Tüzük,
Yönerge, Karar, Tavsiye ve Görüş’ten oluşmaktadır) üçüncü
sırada ise Federal Anayasa, dördüncü sırada ise Eyalet Temel
Yasaları (anayasaları), ve son sırada ise Federal ve Eyalet
Yasaları yer almaktadır. Bkz. K. Bozkurt, “Die Beziehungen der
Türkei zur EU, rechtliche Prozesse und rechtliche Einflüsse”,
Dissertation, Universität Wien, Wien 2004, s. 187-188. AB/AT
hukukunun birincil ve ikincil kaynakları için bkz. K. Bozkurt,
“Avrupa Topluluğunun-Birliğinin Oluşum ve Gelişim Sürecinde
Hukuk Ekseni”, Hukuk ve Adalet, Eleştirel Hukuk Dergisi, 3.
Sayı (Temmuz-Eylül ), İstanbul 2004, s. 14.
10) Buna karşılık İsviçre, AB’nin “Schengen
Antlaşmasını” kabul ederek 2009 yılında AB’nin Schengen
sınırlarına dahil olmuştur. Bir başka ifade ile “Schengen
Vizesi” İsviçre için de geçerli hale gelmiştir.
11) Art. 2 B-VG, Ülkede 9 farklı federal bölge (eyalet)
bulunmaktadır. Bunlar: “Burgenland, Kärnten, Niederösterreich,
Oberösterrecih, Salzburg, Steiermark, Tirol, Voralberg, Wien”
olarak belirlenmiştir. Art 2/2 B-VG, C. Lanner,
“Verfassungsrecht, Kodex des Österreichischen Rechts”, 15.
Auflage, Orac, Wien 1999, s. 3. Bkz. ayrıca, http://de.wikipedia.org/wiki/Bundesland_
(%C3%96sterreich), 01.03.2010.
12) P. Bosek / P. Pani, “Öffentliches Recht, Grundzüge
des Verfassungsrechts”, Orac, 1996, s. 12. Bkz. ayrıca F. Koja,
“Einführung in das Öffentliche Recht, Orac, 1998 Wien, s. 8.
13) Art. 1 B-VG. Bkz. ayrɩca, C. Lanner,
“Verfassungsrecht, Kodex des Österreichischen Rechts”, 15.
Auflage, Orac, Wien 1999, s. 3.
14) F. Koja, “Einführung in das Öffentliche Recht, Orac,
1998 Wien, s. 6. Bkz. ayrıca, P. Bosek / P. Pani,
“Öffentliches Recht, Grundzüge des Verfassungsrechts”, Orac,
Wien 1996, s. 11-12.
15) Art. 8 B-VG. Sadece federal bölgelerden
(eyaletlerden) biri olan Tirol’de, İtalya ile sınır
olunmasından ve İtalyan kökenli (azınlık) vatandaşların da bu
eyalette yaşamalarından dolayı, İtalyanca’da konuşulan
dillerden biridir.
16) İstisnai olarak bazı özel liseler (Fransız lisesi,
Amerikan lisesi gibi) ile özel üniversitelerde (özellikle
Amerikan üniversitelerinde) İngilizce veya Fransızca eğitim
verilebilmektedir.
17) “Rechtspositivismus”. Bu öğretinin karşılığında yer
alan ekol ise “Naturrechtslehre”/doğal hukuk öğretisidir. Bkz.
ayrɩca, http://aeiou.iicm. tugraz.at/aeiou.encyclop.r/r278546.htm,
07.03.2010. Pozitivizm felsefi bir akım olarak 19. yy’da
somutlaşmaya başlamış ve bu süreçte Aguste Comte (Rede über
den Geist des Positivismus, 1844) önemli bir rol oynamıştır.
Bkz. B.-C. Funk, “Rechtspositivismus und Wirklicheit des
Rechts”, in: Juridicum, Zeitschrift im Rechtsstaat, nr.1, 2003
Wien, s. 4. “Olguculuk (Pozitivizm) öğretisi Hume ve Kant
anlayaşları temeli üstünde Fransız düşünürü Auguste Comte
(1798-1857) tarafından kurulmuştur. İngiliz düşünürleri John
Stuart Mill’le (1806-1873), Herbert Spencer’in (1820-1903) de
geniş çapta katkıları olmuştur. Öğretiye olguculuk adını veren
Comte’dur.” Bkz. O. Hançerlioğlu, Düşünce Tarihi, Remzi
Kitapevi, İstanbul 1974, s. 268.
18) H. Kelsen, Çek Cumhuriyeti asıllı olup, kamu ve
idare hukukları alanlarında çalışmış önemli bir hukuk
felsefecisidir. 1920 tarihli Avusturya Anayasasını
hazırlayanlardan biridir ve ayrıca Viyana Üniversitesi Hukuk
Fakültesi’nde 11 yıl süre ile (1919-1930) profesör olarak
görevde bulunmuş ve aynı zamanda, 1921- 1930 arası, Avusturya
Anayasa Mahkemesi Hâkimliği de yapmıştır. Profesör olarak;
Köln, Genf, Prag ve Berkeley üniversitelerinde görev
yapmıştır. http://aeiou.iicm.tugraz.at/aeiou.encyclop.k/k2836
48.htm, 07.03.2010.
19) Wiener Schule der Rechtstheorie, http://aeiou.iicm.tugraz.at/aeiou.encyclop.r/r278546.htm,
07.03.2010.
20) http://de.wikipedia.org/wiki/Rechtspositivismus,
07.03.2010.
21) Bu nedenle hukuk fakültelerine okumak üzere, alt ve
fakir tabakalardan gelen ailelerin çocukları yadırganmış ve
dışlanmışlardır. Bu durumdan dolayı hukuk eğitimi onlar için
hayli zorlu bir sürece tekabül etmiştir. Avusturya’daki hukuk
eğitimi tercihinde her ne kadar böylesine bir yapılanma mevcut
idiyse de, son bir kaç on yıl içinde (özellikle son 10-15 yıl
içinde) belirgin değişimler olmuş, hukuk eğitimi, her ekonomik
ve sınıfsal kesimden öğrenci için tercih edilebilir bir duruma
gelmeye başlamıştır.
22) “Matura” sınavı, Almanya’da yer alan ve benzeri bir
sınav olan “Abitur” ile özdeş bir sınavdır. Ve her ikisinin de
temel misyonu aynıdır; bu ise (ülkeler farklı olmasına rağmen)
lise eğitimlerini bu sınav ile tamamlayan öğrencilerin
üniversite eğitimlerine devam edebilmelerini sağlamaktır. Zira
üniversiteler, bölümlere kayıt için her iki ülkede “Matura” /
“Abitur” sınavlarının başarıyla verildiğine dair mezuniyet
(yeterlilik) belgelerini aramaktadırlar. www.europaeischejuristenausbildung.de/Laender/oesterreichframe.htm,
07.03.2010.
23) “juristische Schlüsselkompetenzen”, http://www.juridicum.at/index.php?id=40,
02.03.2010.
24) http://www.juridicum.at/index.php?id=40,
02.03.2010.
25) http://www.univie.ac.at/services/universitaeten-in-oesterreich/,
07.03.2010.
26) “Die Rechtswissenschaftliche Fakultät, Universität
Wien”.
27) http://www.juridicum.at/, 07.03.2010.
28) http://www.kfunigraz.ac.at/redwww/,07.03.2010.
29) http://www.jku.at/content/e213/e87/, 07.03.2010.
30) http://www.uni-salzburg.at/portal/page?_pageid=199,135202&_dad=portal&_schema=PORTAL,
07.03.2010.
31) http://www.uibk.ac.at/fakultaeten/rechtswissenschaftliche/,
07.03.2010.
32) http://www.donau-uni.ac.at/de/studium/rechtverwaltunginternational/index.php,
07.03.2010.
33)
http://juridicum.univie.ac.at/index.php?id=40,http://www.unigraz.at/zv1www/
mi070718c.pdf, 08.03.2010.
34) Viyana Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanlığı almış
olduğu bir karar ile 1.10.2006 tarihinden itibaren geçerli
olarak, yeni yönetmeliği uygulamaya geçirmiştir. Bu yönetmelik
ile 1., 2. ve son olarakta 3. aşamadan, “Studienabschnitten”,
oluşan hukuk eğitimini daha da genişleterek, toplam 17 Modüle
“ Module” ayırarak kredili sisteme geçmis ve hukuk eğitimini
tamamlayabilmek için gerekli olan minimum krediyi, toplam 240
Avrupa Kredisi “european credits (ec = ECTS-Punkte)”
35) Bu nedenle hukuk öğrencileri eğitimlerinin sonuna
doğru (genellikle 3., istisnai olarakta 2. Aşamalarında, “Studienabschnitten”)
bir bitirme, “Diplomarbeit”- Master (Bitirme) tezi hazırlarlar
ve hazırlamış oldukları bu tezlerden kredili sisteme göre bir
not alırlar. Bu tezin hazɩrlanmasɩndaki temel amaç mezun
olacak öğrencinin; araștɩrma yapma, bilimsel ve akademik
kaynaklarɩ kullanɩm yetisi ile hukuksal tartɩșmalar yürütme ve
düșünme yeteneğini arttɩrmaktɩr. Graz, Salzburg ve Insbruck
üniversitelerinde “Diplomarbeit”- Master tezi bir “Hausarbeiten”-
Ev (dönem) Ödevi şeklinde hazırlanmaktadır. Buna karşılık
Viyana ve Linz Üniversitelerinde ise “Klasurform” – Yazılı
Sınav (vize) şeklinde yapılmaktadır.
Bkz. F. Kerschner, “Wissenschaftliche Arbeitstechnik und –
methodik für Juristen”, WUV Universitätsverlag–Studienbücher
Jus Band 9, Wien 1997, s. 17.
36) Türkiye’deki uygulama ise Avusturya sisteminden
farklıdır; zira Türkiye’deki hukuk fakültelerinden mezun
olabilmek için herhangi bir “Diplomarbeit”- Bitirme tezini
hazırlama koşulu-uygulaması bulunmamaktadır. Bu durum ise
mezun olan öğrencilerin görece yetersiz bilgi birikimine sahip
olmaları ile hukuksal tartışmalar yapabilme, bunu yazıya
aktarabilme yeteneklerinin istenen seviyede olmaması sonucunu
doğurmaktadır. Netice itibariyle; hukuksal ve bilimsel
altyapıları eksik mezunların aldıkları “hukuk formasyonunun”
ne derece yeterli olduğu tartışmalı bir alan olarak varlığını
güçlü bir şekilde hissettirmektedir. Bu nedenle; Türkiye’deki
“hukuk eğitiminde” de “Diplomarbeit”- Bitirme tezi ile mezun
olma sistemine geçilmesi, bu sistemin doğru ve yerinde
kullanılması halinde, “hukuk eğitiminde” var olan
olumsuzlukları azaltabileceği ve mezunların bilgi
birikimlerini olumlu yönde etkileyebileceği öngörülebilinir.
37) “Der Magister der Rechtswissenschaften/ Mag. iur.”,http://www.europaeischejuristenausbildung.
de/Laender/oesterreichframe.htm, 07.03.2010. Bkz. Ayrıca F.
Kerschner, “Wissenschaftliche Arbeitstechnik und – methodik
für Juristen”, WUV Universitätsverlag–Studienbücher Jus Band
9, Wien 1997, s. 17.
38) http://juridicum.univie.ac.at/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&file=file
admin/PDFs/studienplan_2006.pdf&t=1236688824&hash=1fdaa96a8eb1e4c2dd5
7ec630054026d, 08.03.2010. s. 27 Salzburg Üniversitesi Hukuk
Fakültesi’nde hukuk eğitimi, hem tezli “Diplomarbeit” (Master)
hem de Bacholaria sistemi “Bachelorstudium Recht” şeklinde
olabilmektedir. http://www.unisalzburg.at/portal/page?_pageid=
645,207311&_ dad=portal&_schema=PORTAL, 08.03.2010.
39) Eski mezun hukukçuların hepsi ünvanlıdır ve bu
nedenle Avusturya’da çok sayıda “Dr.” unvanlı avukat,
hâkim/savcı veya noter görebilmek mümkündür.
40) “Dr. iur.”.
41) F. Kerschner, “Wissenschaftliche Arbeitstechnik und
– methodik für Juristen”, WUV Universitätsverlag–Studienbücher
Jus Band 9, Wien 1997, s. 23-24.
42) Türkiye’de avukat, hâkim-savcı stajyeri 9 aylık bir
ön staj yapmadıkları gibi, mevcut stajlarını da ayrı ayrı
yapmaktadırlar. Avukatlık stajı, 1136 sayılı Avukatlık
Yasası’nın 15. ve devamı maddelerince belirlenmiştir.
Avukatlık staj süresi 1 yıl olarak belirlenmiştir. Yakın
zamanda, 28.11.2006 tarih ve 5558 sayılı Avukatlık Yasasında
Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa ile staj sonunda bir bitirme
sınavını başarmak koşulu uygulamaya geçirilmiş; ancak, bu
düzenleme 15.10.2009 tarihinde Anayasa Mahkemesi tarafından
Anayasa’ya aykırı bulunarak “iptal edilmiş”, böylelikle;
Avukatlık Sınavı, iptal hükümleri gereği, geçersiz hale
gelmiştir. Hâkimlik ve savcılık stajı için adayların yazılı
-(test) ve sözlü (mülakat) sınavlarda
başarılı olmak gereklidir. Akabinde 2 yıl sürecek bir staj
dönemine başlamaları gereklidir. Bu staj süresinde Adli
Yargıda adaylar, hâkim ve savcı stajyeri olarak iki ayrı
meslek gruba ayrılmaktadırlar. Adaylar, Ankara’da 3’er aylık 2
dönem halinde (hazırlık ve son dönem olmak üzere, toplamda 6
ay süre ile) Türkiye Adalet Akademisi’nde mesleki eğitime
tabii tutulmaktadırlar. Bu eğitimin sonunda yapılan sınavı
başarı ile veren adaylar, daha sonra kura ile atanacakları
yerlerde göreve başlamaktadırlar. Bkz. Adli Yargı Hâkim ve
Savcı Adayları ile İdari Yargı Hâkim Adaylarının Meslek Öncesi
Eğitimlerinin Yaptırılmasının Esas ve Usullerine İlişkin
Yönetmelik (Resmi Gazete -RG- Tarihi: 01.06.2004, RG sayısı
25479), 23.07.2003 tarih ve 4954 sayılı Türkiye Adalet
Akademisi Yasası ve 2802 sayılı Yasa.
43) “Gerichtspraxis”, Rechtspraktikantengesetz - BGBl.
I Nr. 136/2002 RPG vom 15.12.1987, http://www.bmj.gv.at/_cms_upload/_docs/rechtspraktikanten9_20
02.pdf , 08.03.2010.
44) “Rechtspraktikant”, Rechtspraktikantengesetz - BGBl.
I Nr. 136/2002 RPG vom 15.12.1987, http://www.bmj.gv.at/_cms_upload/_docs/rechtspraktikanten9_20
02.pdf , 08.03.2010.
45) Yaklaşık olarak 1.200-1.400 Avro arası aylık/maaş
almaktadırlar.
46) “Rechtsanwaltsanwärter”. Hukuk fakültesi
mezunlarının noterlik yapabilmeleri ile ilgili düzenleme, 1512
sayılı Noterlik Yasası ile belirlenmiştir. Bu yasanın aramış
olduğu koşulları yerine getiren adaylar 15. madde hükmü
uyarınca 1 yıllık stajlarını tamamladıktan sonra, Noterler
Birliği tarafından belirlenen ve ilgili boş bulunan
Noterlikler için baş vuru yapabilirler. Atamada; Noterler
Birliği, bekleme süresi, kıdem ve benzeri gibi kriterleri de
dikkate almaktadır. Bkz. 1512 sayılı Noterlik Yasası.
47) http://www.bmj.gv.at/_cms_upload/_docs/rechtsberufe_09_2002.pdf,
08.03.2010.
48) Bkz. yukarıda dipnot 42. Avusturya’da avukatlık
staj süresi toplamda 4 yıldan az olmamaktadır, hatta bu süre
bazen 5 yılı dahi bulabilmektedir. Bu nedenle Avusturya’da
avukatlık stajı, Türkiye’deki staja nazaran, çok daha ciddi,
ağır, uzun süreli ve oldukça işlevsel olarak yapılmaktadır. Bu
durum ise avukatlık mesleğinin kalitesini, saygınlığını ve
standardını da olumlu şekilde etkilemektedir. Bu tespitten
haraketle; Türkiye’deki avukatlık staj süresinin en az 2 yıla
çıkarılması ve bu staj süresince, stajyerlere yeterli düzeyde
aylık/maaş ödenmesinin sağlanası, mesleki hazırlık döneminin
verimli ve yararlı geçmesini sağlayacaktır. Böyle bir
düzenleme mesleğin itibarına olumlu katkı sağlayacaktır.
49) “Rechtsanwaltsprüfungskommission”. Bu komisyon
Yüksek Mahkeme (Yargıtay-Danıştay) hâkimlerinden oluşmaktadır.
Bkz. “Die Organisation der Rechtsberufe in Österreich,
Kurzinformation”, Republik Österreich Bundesministerium für
Österreich, JMZ 600.00/25III 1/2002, September 2002, s. 31.
Bkz. ayrıca; http:// www.bmj.gv.at/_cms_upload/_docs/rechtsberufe_09_2002.pdf
, 08.03.2010.
50) “Senat der Rechtsanwaltsprüfungskommission”. Bu
Senato iki yüksek mahkeme yargıcı ve iki avukattan oluşur.
“Die Organisation der Rechtsberufe in Österreich,
Kurzinformation”, Republik Österreich Bundesministerium für
Österreich,
JMZ 600.00/25III 1/2002, September 2002, s. 31. Bkz. ayrıca;
http://www.bmj. gv.at/_cms_upload/_docs/rechtsberufe_09_2002.pdf,
08.03.2010, http://www. europaeische-juristenausbildung.de/Laender/oesterreichframe.htm,
07.03.2010.
51) “Richteramtsanwärters”, a. g. e., s. 17.
52) Türkiye’de ise staj süresi 2 yıldır. Türkiye’de
hâkim-savcı stajlarına ilişkin düzenlemeler için bkz. yukarıda
dipnot no 42.
53) “Richteramtsprüfung”. A. g. e., s. 19.
54) Savcı olarak görev yapabilmek/atanabilmek için
adayın ayrıca en az bir yıl hakim olarak mahkemede veya
savcılıkta uygulamaya katılması/görev yapması zorunluluğu
vardır. Bkz. “Die Organisation der Rechtsberufe in Österreich,
Kurzinformation”, Republik Österreich Bundesministerium für
Österreich, JMZ 600.00/25III 1/2002, September 2002, s. 24.
55) Türkiye’deki düzenleme için bkz. yukarıda dipnot no
42.
56) “Die Organisation der Rechtsberufe in Österreich,
Kurzinformation”, Republik Österreich Bundesministerium für
Österreich, JMZ 600.00/25III 1/2002, September 2002, s. 34.
57) “Die Organisation der Rechtsberufe in Österreich,
Kurzinformation”, Republik Österreich Bundesministerium für
Österreich, JMZ 600.00/25III 1/2002, September 2002, s. 34-35.
58) “amtlich Schweizerische Eidgenossenschaft“.
http://de.wikipedia.org/wiki/ Schweiz#Politisches_System
12.03.2010
59) Ülkede 26 farklı Kanton bulunmaktadır.
60) BV, SR 101.
61) Art. 1, Bundesverfassung der Schweizerischen
Eidgenossenschaft vom 18 April 1999, http://www.admin.ch/ch/d/sr/101/a1.html
12.03.2010.
62) http://de.wikipedia.org/wiki/Verfassung_der_Schweiz
12.03.2010.
63) A. g. e.
64) “direkten Demokratie”.
65) “Deutsch, Französisch, Italienisch und
Rätoromanisch.“ Art. 4, Bundesverfassung der Schweizerischen
Eidgenossenschaft vom 18 April 1999. http://www.admin.
66) Belçika’da “Hukuk Eğitimi” iki dilli olarak
yapılmaktadır. Ülkenin Flaman bölgesinde yer alan eyaletler
ile Başkent Brüksel’de, (özerk yapısı vardır ve iki resmi dil
–Flamanca (Flemenkçe) ve Fransızca– geçerli kabul edilir),
bulunan
Flaman üniversitellerinde eğitim dili Flamanca(Flemenkçe)/Hollandacadır.
Buna karşlık ülkenin Walonya bölgesinde ve Başkent Brüksel’de,
(özerk yapısı vardır ve iki resmi dil –Flamanca (Flemenkçe) ve
Fransızca– geçerli kabul edilir),
Fransızca eğitim ve öğretim yapılmaktadır. Bkz. K. Bozkurt /
Ü. Oral, Belçika’da Hukuk Eğitimi, M. Ö. Sağır, “ Güncel
Gelişmeler Işığında Türkiye’de Hukuk Eğitimi (Araştırma
Raporu)”, Ankara 2010, s. 27-32.
67) “eidgenössische Maturitäten”.“Matura” diploması ve
diğer diplomaların (meslek lisesi veya diğer okulların verdiği
diplomaları) denkliği ve üniversitelerin diploma denkliğine
ilişkin aradıkları koşullar için bkz. ayrıntılı liste:
http://www.crus.ch/ information-programme/anerkennung-swiss-enic/zulassung/zulassung-in-der
schweiz/schweizerische-ausweise.html 14.03.2010.
68) Bkz. yukarıda dipnot no 22.
http://www.europaeische-juristenausbildung.de/Laender/oesterreichframe.
htm, 07.03.2010. Bkz. genel olarak Avrupa’da Hukuk Eğitimi
için; P. Häberler, “Juristische Ausbildungszeitschriften in
Europa”, ZEuP 2000, 263. Bkz ayrıca H.
Schneider, Hildegard, “Die Ausbildung zum Juristen: eine
rechtsvergleichende Übersicht”, in: ZEuP 1999, S. 163 ff.
69) İstisnai olarak “tıp fakültelerinde” eğitim için
bir giriş sınavının verilmesi gereklidir. Diğer dallar/alanlar
için ise herhangi bir sınav bulunmamaktadır.
70) Bkz. İleride, Hâkimlerin Seçilmesi ve Atanması.
71) Bkz. İleride, Noterlik Görevi.
72) İtalya/Bologna’da, 1999 yılında 29 Avrupa ülkesinin
Eğitim Bakanlarının katılımıyla oluşturulan toplantı sonucu
alınan kararlar Bologna Sistemi olarak anılmaktadır. Bu sistem
ile tüm Avrupa’da geçerli olacak bir “Avrupa Yüksek Öğretim
Alanı”
oluşturulması hedeflenmiştir. Bu hedef aynı zamanda Avrupa
Birliği’nin bir “Bilgi Toplumu” ve “Bilgi Ekonomisi” oluşturma
hedef ve amaçlarının da bir unsuru olmaktadır. Bu anlamıyla
Bologna Sistemi ve sürecini, Avrupa Birliği’nin Lizbon
Stratejisi ile birlikte değerelendirmekte fayda vardır.” Bkz.
K. Bozkurt / Ü. Oral, “Avrupa Birliği ve Lizbon Stratejisi”,
Hukuk ve Adalet, Eleştirel Hukuk Dergisi, S. 11, 2007, s.
271-296. Bologna sistemi ile ilgili daha fazla bilgi için bkz.
H. Hirte /
S. Mock, “Die Juristenausbildung in Europa vor dem Hintergrund
des Bologna- Prozesses”, in: JuS Beilage 12/05 s.3 ff.
73) http://www.europaeische-juristenausbildung.de/Laender/schweizframe.htm
13.03.2010.
74) A. g. e.
75) A. g. e.
76) Bkz ayrıntılı araştırma için, P. Gauch, “Über die
Ausbildung der Juristen, Richter und Verfahrensrecht,” Bern
1991, s. 123 ff
77) http://de.wikiversity.org/wiki/Liste_der_juristischen_Fakult%C3%A4ten_in_
der_Schweiz 14.03.2010.
78) http://www.ius.unibas.ch/ 14.03.2010.
79) http://www.rechtswissenschaft.unibe.ch/toplevel/index.php
14.03.2010.
80) http://www.unifr.ch/droit/de/ 14.03.2010.
81) http://www.unige.ch/droit/index.html 14.03.2010.
82) http://www.unil.ch/droit/ 14.03.2010.
83) http://www.unilu.ch/deu/rechtswissenschaftliche_fakultaet_3006.aspx
14.03.2010.
84) http://www2.unine.ch/droit/ 14.03.2010.
85) http://www.rwa.unisg.ch/org/rwa/web.nsf/wwwPubhomepage/
we)bhomepageger?opendocument 14.03.2010.
86) http://www.ius.uzh.ch/index.html 14.03.2010.
87) Sadece enstitü olarak bir branş, -ekonomi hukuku
“Wirstchaftsrecht” alanında, eğitim vermektedir.
http://www.som.zhaw.ch/de/management/iwr/das insti tut.html
14.03.2010.
88) Sözgelimi Zürih kantonunda “Rechtsanwalt”, Basel’de
“Advokat”, Bern’de “Fürsprecher” kavramları avukatlık
mesleğini tanımlamak için kullanılmaktadır. http://www.europaeischejuristenausbildung.de/Laender/schweizframe.htm
15.03.2010.
89) Kantonlar arasında bu konuyla ilgili farklı yasal
düzenlemelere, usullere ve esaslara oldukça fazla
rastlanılmaktadır.
90)
http://www.europaeische,juristenausbildung.de/Laender/schweizframe.htm
15.03.2010. Türkiye’de ise avukatlık stajı sonunda yapılması
gereken sınav; 15.10.2009 tarihinde, Anayasa Mahkemesi
tarafından Anayasaya aykırı bulunarak “iptal edilmiş”,
böylelikle; herhangi bir sınav olmaksızın, adaylar doğrudan
avukatlık ruhsatını almaya başlamışlardır. Ezcümle, eski
sisteme tekrar geri dönülmüştür. Bu durum avukatlık mesleğinde
“mesleki seviyenin ve bilgi birikiminin” düşük olması riskini
artıran bir faktör olarak dikkat çekmektedir. Zira ülkede
(Türkiye’de) çok sayıda (devlet ve vakıf üniversitelerinde)
hukuk fakültesi bulunmaktadır. Doğal olarak, bütün hukuk
fakültelerinde verilen “hukuk eğitimi” aynı seviyede olamadığı
gibi, mevcut hukuk fakültelerinin sayısına oranla yeterli
öğretim elemanının bulunmaması, mezun hukukçular arasında
derin bir uçurum ve seviye farkı da göze çarpmaktadır. Yasa
koyucunun bu noktada yeni düzenlemeler yapması, mesleki
seviyenin yükseltilmesi ile ortak bir standardın yaratılmasına
yönelik, doğrudan ve dolaylı olarak katkıda bulunması gerekli
ve önemlidir.
91) Türkiye’de adli yargıda hâkim ve savcı olarak görev
yapabilmek için, mutlaka bir hukuk fakültesinden mezun olmak
koşulu öncelikli olarak aranmaktadır. Bunun yanı sıra
adayların staj usulleri de, İsviçre ve Avusturya’ya nazaran,
çok daha
farklıdır.
92) http://www.europaeische-juristenausbildung.de/Laender/schweizframe.htm
15.03.2010.
93) Türkiye’de avukatların doğrudan Noterlik yapma hak
ve yetkileri bulunmamaktadır. Noterlik yapabilmek için 1512
sayılı Noterlik Kanunu’nun aramış olduğu koşulların yerine
getirilmesi gereklidir. Bkz. yukarıda dipnot no 42.
94) http://www.europaeische-juristenausbildung.de/Laender/schweizframe.htm
15.03.2010.
KAYNAKLAR:
B. - C. Funk, “Rechtspositivismus und Wirklicheit des
Rechts”, in: Juridikum, Zeitschrift im Rechtsstaat, nr.1,
Verlag Österreich, 2003
Wien. BV, SR 101., Bundesverfassung der Schweizerischen
Eidgenossenschaft vom 18 April 1999.
C. Lanner, “Verfassungsrecht, Kodex des
Österreichischen Rechts”, 15.
Auflage, Orac, 1999 Wien.
F. Kerschner, “Wissenschaftliche Arbeitstechnik und –methodik
für
Juristen”, WUV Universitätsverlag–Studienbücher Jus Band 9,
Wien 1997.
F. Koja, “Einführung in das Öffentliche Recht, Orac,
1998 Wien.
H. Hirte / S. Mock, “Die Juristenausbildung in Europa
vor dem Hintergrund
des Bologna-Prozesses”, in: JuS Beilage 12/05.
H. Schneider, Hildegard, “Die Ausbildung zum Juristen:
eine rechtsvergleichende Übersicht”, in: ZEuP 1999.
K. Bozkurt, “Die Beziehungen der Türkei zur EU,
rechtliche Prozesse
und rechtliche Einflüsse”, Dissertation, Universität Wien,
Wien 2004.
K. Bozkurt, Avrupa Topluluğunun-Birliğinin Oluşum ve
Gelişim Sürecinde
Hukuk Ekseni, Hukuk ve Adalet, Eleştirel Hukuk Dergisi, 3.
Sayı (Temmuz-Eylül), İstanbul 2004.
K. Bozkurt / Ü. Oral, “Avrupa Birliği ve Lizbon
Stratejisi”, Hukuk ve
Adalet, Eleştirel Hukuk Dergisi, İstanbul 2007, S. 11.
K. Bozkurt / Ü. Oral, “Belçika’da Hukuk Eğitimi”, M. Ö.
Sağır, “ Güncel
Gelişmeler Işığında Türkiye’de Hukuk Eğitimi (Araştırma
Raporu)”,
Ankara 2010.
O. Hançerlioğlu, Düşünce Tarihi, Remzi Kitapevi, 1974
İstanbul.
P. Bosek / P. Pani, “Öffentliches Recht, Grundzüge des
Verfassungsrechts”, Orac, Wien 1996.
P. Gauch, “Über die Ausbildung der Juristen, Richter
und Verfahrensrecht,” Bern 1991.
P. Häberler, “Juristische Ausbildungszeitschriften in
Europa”, ZEuP
2000.
P. Leers / K. Bozkurt / J. Roelens, “Intellectual
Property Rights Contract
Management”, in: “Guide Intellectual Property Rights in the
EU”, Antwerp 2009. Rechtspraktikantengesetz, - BGBl. I Nr.
136/2002 RPG vom 15.12.1987. Republik Österreich
Bundesministerium für Österreich, “Die Organisation der
Rechtsberufe in Österreich, Kurzinformation”, JMZ 600.00/25III
1/2002, Wien September 2002.
Diğer İlgili Kaynaklar
1136 sayılı Avukatlık Yasası.
4954 sayılı Türkiye Adalet Akademisi Yasası.
2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Yasası.
1512 sayılı Noterlik Yasası.
5558 sayılı Avukatlık Yasasında Değişiklik Yapılmasına Dair
Yasa.
Adli Yargı Hâkim ve Savcı Adayları ile İdari Yargı Hâkim
Adaylarının
Meslek Öncesi Eğitimlerinin Yaptırılmasının Esas ve Usullerine
İlişkin Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 01.06.2004, RG
sayısı:
25479).
15.10.2009 tarihili 2007/16 E., 2009/149 K., sayılı Anayasa
Mahkemesi’nin “İptal Kararı”.
İnternet Kaynakları
http://www.bmj.gv.at/_cms_upload/_docs/rechtsberufe_09_2002.
pdf, 08.03.2010.
http://www.europaeische-juristenausbildung.de/Laender/oesterreichframe.
htm, 07.03.2010.
h t t p : / / j u r i d i c u m . u n i v i e . a c . a t / i
n d e x . p h p ? e I D = t x _
nawsecuredl&u=0&file=fileadmin/PDFs/studienplan_2006.pd
f&t=1236688824&hash=1fdaa96a8eb1e4c2dd57ec630054026d,
08.03.2010.
http://www.univie.ac.at/services/universitaeten-in-oesterreich/,
07.03.2010.
http://www.uni-salzburg.at/portal/page?_pageid=199,135202&_
dad=portal&_schema=PORTAL, 07.03.2010.
http://www.donau-uni.ac.at/de/studium/rechtverwaltunginternational/
index.php, 07.03.2010.
http://www.europaeische-juristenausbildung.de/Laender/oesterreichframe.
htm, 07.03.2010.
http://www.crus.ch/information-programme/anerkennung-swissenic/
zulassung/zulassung-in-der-schweiz/schweizerische-ausweise.
html 14.03.2010.
http://www.unilu.ch/deu/rechtswissenschaftliche_fakultaet_3006.
aspx 14.03.2010.
http://www.rwa.unisg.ch/org/rwa/web.nsf/wwwPubhomepage/
webhomepageger?opendocument 14.03.2010.
http://www.europaeische-juristenausbildung.de/Laender/schweizframe.
htm 13/15.03.2010.
http://www.europaeische-juristenausbildung.de/Laender/oesterreichframe.
htm, 07.03.2010
h t t p : / / d e . w i k i v e r s i t y . o r g / w i k i /
L i s t e _ d e r _ j u r i s t i s c h e n _
Fakult%C3%A4ten_in_der_Schweiz 14.03.2010.
http://aeiou.iicm.tugraz.at/aeiou.encyclop.r/r278546.htm,
07.03.2010.
http://aeiou.iicm.tugraz.at/aeiou.encyclop.k/k283648.htm,
07.03.2010.
http://aeiou.iicm.tugraz.at/aeiou.encyclop.r/r278546.htm,
07.03.2010.
http://www.rechtswissenschaft.unibe.ch/toplevel/index.php
14.03.2010.
http://de.wikipedia.org/wiki/Bologna-Prozess 28.02.2010.
http://www.juridicum.at/index.php?id=40, 02.03.2010
http://www.juridicum.at/, 07.03.2010.
http://www.jku.at/content/e213/e87/, 07.03.2010.
http://de.wikipedia.org/wiki/Rechtspositivismus, 07.03.2010.
http://www.kfunigraz.ac.at/redwww/,07.03.2010, 08.03.2010.
http://www.uni-graz.at/zv1www/mi070718c.pdf, 08.03.2010.
http://www.admin.ch/ch/d/sr/101/a1.html 12.03.2010
http://de.wikipedia.org/wiki/Schweiz#Politisches_System
12.03.09
http://de.wikipedia.org/wiki/Verfassung_der_Schweiz 12.03.2010
http://www.ius.unibas.ch/ 14.03.2010.
http://www.unifr.ch/droit/de/ 14.03.2010.
http://www.unige.ch/droit/index.html 14.03.2010.
http://www.unil.ch/droit/ 14.03.2010.
http://www2.unine.ch/droit/ 14.03.2010.
http://www.ius.uzh.ch/index.html 14.03.2010.
http://de.wikipedia.org/wiki/Bundesland_(%C3%96sterreich),
01.03.2010.
http://www.uibk.ac.at/fakultaeten/rechtswissenschaftliche/,
07.03.2010.
http://www.som.zhaw.ch/de/management/iwr/das-institut.html
14.03.2010. |
|
|
|
|
|
|
|