ADİGE KÜLTÜRÜ VE YENİ NESİLLER  
 

Kharmokhue Hamid
 Adige Psalhe, 14.03.2008

Çeviri: Jade Wumar

  
   
 
Her ulus neslini kendi kültürü üzerine eğitip yetiştirmenin peşindedir ve bu konu büyük öneme sahiptir: Ulusal geleneklerin bilinciyle yetişirlerse, ruhlarına işlerse, onu özümlerlerse, yeni nesiller hiçbir şekilde hataya düşmezler. Adige gelenekleri yüzlerce yıllık ömre sahiptirler, onlar uzun asırları aşarak, insanlıkla, doğrulukla, akıl ve onurla bezendiler.

Böyle bir güzelliği Adigeler ateşten, güçlü savaşlardan ve başka bir çok zorluktan korudular. Onlarla pekişerek Adige ulusal kültürünün zenginliği günümüzde ulaştı. Tarih Adige geleneklerinin köklerinin çok derinlere ulaştığını bize gösteriyor. Onlar komşu uluslarımızla da sınırlı kalmadı: Adige kültürü bütün dünyada tanındı, yazarlar, temsilciler, ülkemizi ziyaret eden misafirler, gezginler Adigeler ve kültürleri hakkında bir çok önemli kitap yazdılar.



İyi huylu, terbiyeli, eğitimli birine rastladıklarında komşu uluslarımız: “Adige gibi” diye nitelerlerdi. Adigelerin komşularının bunu söylemelerinin bir nedeni vardı: onlarda büyük insaniyet görüyorlardı, namusluydular, asla yalan söylemezlerdi, sözlerinde dururlardı, içlerine girdiğinde misafirperverdiler, sıkıntıya düştüğünüzde hemen yardımınıza koşarlardı… Bütün bu vasıfları taşıyabilmesi için, Adigeler nesillerini sürekli ulusal kültürle eğitilerek geçmişten günümüze geldiler.

Ulusumuzun eski zamanlardan beri taşıdığı geleneklerin zenginliği günümüze kadar ulaştı -bu herkesçe aşikar ve ortadadır. Nasılsa da eskilerin taşıdıkları bütün gelenekler, olduğu gibi günümüze ulaşmadı- onlardan arta kalan karşılıklı anlayış, geleneklerin içeriği ve kökleridir.
Adige geleneklerinin sağlıklı ve zengin bir içeriğe sahip olduklarına kimse şüphe duymuyor: onlardan bir şey eksilmiş veya eklenmişse de yapılarında bir değişme yaşanmadı. Bizim görevimiz onu korumak, geliştirmek, neslimize öğretmektir.

Filoloji bilimleri doktoru Wunerıkho Mir’in ‘Adige Xabze’ adlı harika kitapları bu konuya yöneliktir. (1-7. sınıflarda okuyan çocuklara ulusal kültürümüzü öğretmek amacıyla, 6 kitaptan oluşan seri yakın zamanda Maykop’ta yayınlandı)

W. Mir ‘'Adige Xhabze” isimli eserine(yeni nesillere hitaben) şöyle bir önsözle başlıyor: “Adige ulusunun umudu sizlersiniz. Ulusun canı dili ve kültürüdür. Adigece'yi geliştirerek, Adige kültürünün ışığında, Adige varlığını sürdüreceğinize güveniyoruz.” Kitapları yazan W. Mir ve ona yardımcı olanlar ( Çuyakho Ali, Jıgun Mariye gibileri) böyle bir sorumluluğa sahiptirler - Onlar Adige kültürünün zenginliği hakkında gençleri bilgilendirmeyi başardılar.

W. Mir çocukların yaş seviyelerine göre Adige gelenekleri hakkında onları bilgilendiriyor. 1. sınıfta okuyanlar için seçtikleri kitaplarda çocuklar Adige geleneklerinin uzun geçmişe sahip olduklarını, ulusun gelişmesi için onların büyük anlam ifade ettiklerini ve geleneklerin öz yapılarının zamanımıza ulaştığını öğreniyorlar. Günümüzde Adigeler hala bir çok güzel geleneğe sahiptirler - onları çocuklarına öğretiyor ve evlerinde sürdürüyorlar.

Çocuk yaştaki insanın doğru, büyüğe saygılı, terbiyeli, ana dilin ulusla beraber dünyaya gelen en büyük olay olduğunun bilinciyle kendini geliştirmesi gerekir - günümüz gençlerine ‘Adige Xhabze’ adlı kitabın okutulma sebebi budur.

W. Mir’in kitapları bunu başarabiliyor mu? Şüphesiz. Onlar günümüz gençlerini Adigelerin çok uzun geçmişe sahip olan önemli gelenekleri hakkında bilgilendiriyor: misafirlere yapılan saygı, onlara gösterilen tavır, anne babalara, büyüklere layık olan saygı ve terbiye, dosta, arkadaşa, yakınlara, akrabalara nasıl davranılması gerektiği.

Geçmiş nesillerin bu şekilde uyguladıkları bir çok gelenek sözünü ettiğimiz kitaplarda günümüz gençlerine okutuluyor. Topluma girdiğinde yada yola çıktığında, hangi gelenekleri ihmal etmemen gerektiği, neyin sana değer getireceği, insanlar arasında senin iyi anılmanı sağlayacak davranışlar - yeni nesillerin bütün bunları bilmesi gereklidir. Sadece bununla sınırlı değil: yüksek değeri olan Adige geleneklerini uygulayan büyüklerimizi örnek olarak, gençlerin kendilerini yetiştirmeleri gereklidir. Tarihimiz hakkında derin bilgi sahibi olmaları ve ulusumuzun gelişmesi için, bütün gayretler sarf edilerek, W. Mir’in kitapları gençlere okutuluyor.

1-7. sınıflarda okuyan çocuklar için bütün bunların daha iyi anlaşılır olması için, W. Mir bir çok imkandan yararlanıyor. Sözgelimi, bir gelenekten bahsederken (misafirlik, arkadaşlık, insanlık, doğruluk) onu açık örneklerle belirtiyor, böyle bir geleneği uygulayan ünlü bir kişiyi ve yaşlıların söyledikleri özlü sözler ve atasözlerini anlatıyor. Kitapların sonunda gelenekleri anlatan hikayeler, şiirler, kısa öyküler, Adige söylencelerinden bazı masallar, ata sözleri, fıkralar yer alıyor. Üzerine konuştuğun geleneğin çocuğun daha iyi aklında kalması için, bütün bunlardan faydalanılması gerektiğine şüphe yok.

Ulusla birlikte geçmişten günümüze olaşan geleneklerin çoğunun zengin ve sağlıklı içeriğe sahip olduğuna şüphe yok. Bu yüzden günümüz geçlerinin bunlarla eğitilmesi gerekiyor. İnsanın ulusal geleneklerden uzaklaşmasını bir yanılgı olarak kabul etmek mümkün. Yeni nesiller ulusal gelenekler gibi anadili de kaybetmemelidirler. Çocukluktan başlayarak, insanın anadilinin tadını alması gereklidir . W. Mir’in kitapları da buna yönelik : her kitapta çocuklarının anlamalarının zor olduğu kelimeleri açıklayan küçük sözlükler bulunuyor. Kitaplar ayrıca Pet’uaş’e Feliks, Khat Tewçüej, Bırsır Abdullah gibi ressamların yaptığı önemli resimlerle süslenmiş.

Adigey Cumhuriyeti yöneticilerinin girişimiyle Adigey’de 1-7. sınıflarda Adige gelenekleri okutulacak Sözünü ettiğimiz kitaplarda bu amaçla hazırlandı. Bizim cumhuriyetimizde de Adige kültürüne böyle bir bakış açısıyla yaklaşılması ve önemsenmesi gerekiyor. Bu günümüz gençlerinin büyük eksiklik içinde oldukları bir konudur. Bunda bir zorluk olduğunu sanmıyoruz.