Tarih
Kendi dillerinde Apsuwa, Rusça’da Abhazi. Abhazlar bölgenin en
eski halklarından olup çoğunluğu Gürcistan'dan kanlı
çatışmalar sonunda bağımsızlığını ilan eden Abhazya
Cumhuriyeti’nde yaşarlar.
Bu günkü Abhazya eski çağlardan beri meskun bir bölgedir. M.Ö.5-6.yüzyıllarda
Yunanlar tarafından kolonize edilmiştir. Pitsunda ve Suhumi
gibi şehirler bu dönemde kurulmuştur.
Bölge Kolçis Krallığı’nın bir parçası da olmuştur. Daha sonra
M.S.4-6.yüzyılda Bizans İmparatorluğu’nun bir devleti olan Laz
Devleti’ne bağlı kaldı.
532'de Hıristiyanlık Abhaz devletinin resmi dini olarak kabul
edildi. 8.yüzyılın başlarında Araplar Kafkasları ele geçirerek
Derbent ve Tiflis'te üs kurdular. Araplar Abhazya’yı da ele
geçirdiler ancak uzun süre burada kalamadılar. Çünkü
9.yüzyılın başlarında Abhazya’da bir krallık ilan edildi.
Ancak Tiflis yönetimine vergi vermeyi kabul ettiler.
Hazar Türkleri Abhazlarla müttefiktiler ve ilk Abhaz
krallarından 2.Leon bir Hazar prensesiyle evlendi.
9-10.yüzyıllarda Abhaz Devleti zirvedeydi. 978'de Abhaz ve
Gürcü soyundan gelen kral 3.Bagrat'ın yönetimi altında Abhazya
ile Gürcistan birleşti. Sözde Abhazya birleşmeden sonrada
bağımsız statüsünü korudu. Ancak çok geçmeden Gürcü üstünlüğü
hissedilmeye başlandı. Soylu Abhazlar, Gürcü dilini kullandı
ve üstelik din dili olarak da Yunanca’nın yerini aldı.
15.yüzyıl ortalarında Osmanlılar Abhazya’yı ele geçirdiler.
16.yüzyılda Osmanlıların Kafkasya seferi için burası bir
başlangıç noktası oldu.
Başkent Suhumi en sağlam yerlerden birisiydi. Osmanlı etkisi
ile Abhazlar arasında İslam yayılmaya başladı. Ancak
Hıristiyanlık etkisini kaybetmedi.
Bu arada Ruslar Kafkasya’da yayılmaya ve Karadeniz bölgesinde
de topraklarını artırmaya başladılar. 18.yüzyıl sonlarında
Kırım ve 1810'da Abhazya Rusların yönetimine girdi.
Başlangıçta belli ölçüde bağımsızlığını korudu ve içişlerini
kendisi yönetti. Ancak 1864'te doğrudan Rus yönetimine
girdiler. Ruslara karşı bir çok ayaklanma meydana geldi. Sonuç
olarak da 1866'da bir çok Abhaz Türkiye'ye göç ettirildiler.
1877-1878 Rus-Türk savaşından sonra bir kısım Abhaz daha
Osmanlı’ya göç ettiler. Bu göçler sonunda Abhazya’da kalan
Abhaz sayısı 128 binden 20 bine kadar düştü.
Rus ihtilalinden sonra Kafkasya'da egemenlik kurmak isteyen
çeşitli güçler arasında kıyasıya bir mücadele yaşandı ve 4
Mart 1921'de Abhazya’da Sovyet yönetimi kuruldu. Şubat
1922'de Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile birleşik
olarak Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.1930'da
ise Abhazya, Gürcistan Sovyet Cumhuriyeti’ne bağlı özerk bir
cumhuriyete dönüştürüldü. Sovyetlerin dağıldığı son dönemde
ise Abhazya bağımsızlığını tanımak istemeyen Gürcistan'dan
1993 yılında kanlı bir savaş sonunda ayrıldı.
COĞRAFYA
Abhazya kuzeybatıda Gürcistan,güneybatıda Karadeniz ile sınır
olan Abhazya’nın yüzölçümü 8 bin 600 km2, Başkenti Suhumi’dir.
Nüfusu yaklaşık 550 bindir. Cumhuriyetin 6 ili ve 3 yerleşim
bölgesi vardır. Kilometrekare başına düşen ortalama nüfus
yoğunluğu 60.6’dır. Başlıca özellikleri verimli topraklar ve
görkemli bir deniz sahilidir.
Başlıca kaynakları
Petrol ve doğalgaz. Sanayi ve tarım :Tütün,çay ve turunçgiller
ile bunların işlenmesi. Abhazya üzümü yüzyıllardır ününü
korumuştur ve bağcılık ile şarap üretimi oldukça gelişmiştir.
Diğer önemli ürünleri enfiye ve bal'dır. Turizm'de çok hızlı
gelişen alanlardan biridir.
Nüfus
Abhazya nüfusu yaklaşık 550 bindir. Bunun 140 bin kadarı
başkent Suhumi'de yaşar.
Bölgesel Dağılım
Nüfusun %91.4'ü Abhazya'da ,% 8.6'sıda eski SSCB'nin diğer
bölgelerinde yaşamaktadır.
Kent -Kırsal Dağılımı
Abhaz nüfusun % 68.4 kırsal kesimde, % 31.6'sı kentlerde
yaşar.
Etnik Kompozisyon
Abhazya’da, %64.1 Abhaz, %16.4 Rus, %12 Ermeni, %2.1
Ukraynalı, %5.4 diğer halklar.
Okuma Yazma Oranı
Abhazya’da %99'un üzerinde bir oran vardır. Ortalama olarak
her 1000 kişiden 292'si ilkokul ,427'u lise ve 145'i
yüksekokul mezunudur.
Dil
Ulusal dil Abhazca’dır.Kuzeybatı Kafkas dilleri gurubundan
Abhaz-Adige alt gurubuna dahildir. Abhazca ve Abazaca o kadar
birbirine yakındır ki aynı dilin lehçeleri denebilir. Ancak
coğrafi bölgelere dayalı olarak her birinin alt lehçeleri
vardır.
Abhazca’da Abzhui ve Bzyb lehçeleri bulunmaktadır.
Aralarındaki fark yalnız fonetiktir. Edebiyat dili Abzhui
lehçesine dayanmaktadır. Bir çok Gürcü’ce ve Türkçe
sözcüklerin yanı sıra sonradan alınma Rusça sözcüklerde
bulunur.
Eğitim
Abhazca, resmi dildir. İdari işlerde ve Eğitimde Abhazca
kullanılır. Deneysel patoloji,terapi ve pedagoji enstitüsü ve
üniversite bulunmaktadır.
Abhazca radyo, tv. ve gazete yayını vardır. 1862'de P.K
Uslar'ın hazırladığı Kiril harflerine dayalı bir Abhazca
alfabe olmakla birlikte pek kullanılmamıştır.
1926-1928 arası N.Marr'ın hazırladığı alfabe kullanılmış ve
daha sonra terkedilmiştir.
1928-1938 Latin harfleri,1938-1954 Gürcü harfleri, 1954
sonrası kiril harfleri kullanılmıştır.
Din
Abhazlar Ortodoks Hıristiyan'dır. |