Abhazya
İçin Seçenekler
Abhazya’nın
coğrafi konumu, nüfus yoğunluğu ve bileşimi, tarihi süreci ve
diğer tüm faktörler bir araya getirildiğinde, siyasal
statü/model seçenekleri şöyle sıralanabilir;
A)
Bağımsız
Devlet:
Abhazya’nın Sovyetler Birliği Dönemi’ndeki siyasi ve idari
statüsü ile Abhazya-Gürcistan Savaşı’nın gelişim ve sonuçları
dikkate alınırsa, Abhazya için Bağımsız Devlet statüsü arayışı
ve hedefi, uluslararası hukuka ve BM’in ulusların kendi
kaderlerini tayin hakkı ilkelerine uygun düşmektedir. Ancak,
uluslararası anlaşmalar, BM ve AGİT’in sınırların değişmezliği
ilkesi, Batı’nın Gürcistan lehine bakışı, bölgesel konjonktür,
Rusya’nın bölge politikaları ve Gürcistan’ın tutumu bu hedefi
büyük ölçüde güçleştirmektedir. Bağımsız devlet statüsü, en
azından kısa vade için ulaşılması zor hedef olarak
gözükmektedir.
a) Konfederal
veya Federal Devlet
Abhazya’nın Gürcistan ile birlikte Konfederasyon veya
Federasyon oluşturması, bugün en çok konuşulan siyasal
statü/model olarak görülmektedir. Ancak, tarafların birbirine
güvensizliği, savaşın yarattığı kin ve özellikle Gürcistan’ın
Abhazya’yı ilhak etme istek ve hedefinin devam etmesi, bu
modeli geçerli olmaktan çıkarmaktadır. Abhazya üzerindeki
Gürcistan tehdidi tamamen ortadan kaldırılmadığı taktirde,
federal/konfederal statünün Abhaz halkı açısından kabul edilir
bir çözüm olmayacağı kesindir.
b) Rusya
Federasyonu’na Katılım
Abhazya’nın ve Abhaz Halkı’nın gündeminde olan bir diğer
seçenek, Rusya Federasyonu’na katılımdır. Abhaz Halkı ve
Abhazya siyasi önderliği, Sovyet döneminde ve sonrasında,
defalarca bu isteği dile getirmiş, ancak uluslararası dengeler
ve Rusya’nın bölgesel politikaları buna imkan vermemiştir.
Abhazya ve Abhaz Halkı bu isteğini iki temel nedene
dayandırmaktadır. Birincisi, Gürcistan istilasına karşı
kendini korumak, ikincisi ise Rusya Federasyonu içindeki
kardeş Kuzey Kafkas Halkları ile kader birliğini pekiştirmek.
Abhazya’nın Rusya Federasyonu’na katılımı, uluslararası
anlaşmalar ve Rusya’nın Kafkasya’ya yönelik politikaları
nedeniyle, bugün ve yakın dönem için olası gözükmemektedir.
c) Neutral
State-Tarafsız Devlet
Abhazya’nın
kısa/orta vadeli siyasi statü/model seçenekleri içinde en
“mümkün” gözükeni Neutral State yani Tarafsız Ülke statüsüdür.
Dünyada örneklerine sık rastlanan bu modelin özü, ilgili ülke
ve uluslararası kuruluşların garantörlüğü ve gözetiminde bir
devlet ve yönetim yapısı oluşturmaktır. Bu modelde ülke, iç
yapılanmasında tam bağımsız, uluslararası ilişkilerde ve
askeri konularda ise kontrol ve garanti altındadır. Abhazya
için bu model, Gürcistan, Rusya, Türkiye, Birleşmiş Milletler
ve AGİT’in kontrol ve garantisi altında uygulanabilir.
B)
Common State-Birleşik Devlet:
Abhazya içi öngörülebilecek bir diğer statü ise Abhazya ile
Gürcistan’ın “birleşik devlet” oluşturmasıdır. Yani,
“Gürcistan ve Abhazya Birleşik Devleti” kurulmasıdır. AGİT
Minsk Grubu tarafından Azerbaycan ile Karabağ için önerilen bu
model, federal/konfederal modele göre taraflara daha fazla
bağımsızlık ve inisiyatif vermektedir. Uluslararası garantiler
sağlandığı taktirde, Abhazya için bu model de geliştirilip
uygulanabilir.
Uluslararası İnisiyatif
Abhazya
sorununu Rusya ile Gürcistan arasında pazarlık konusu olmaktan
çıkarıp yeniden uluslararası platformlara taşımak, Abhazya’nın
yeniden inisiyatif kazanmasına bağlıdır. Bu nedenle,
Abhazya’da savaş sırasında ve hemen sonrasında gündeme
getirilen Neutral State/Tarafsız Ülke Modeli, yeniden ele
alınarak seslendirilmeli ve Common State/Birleşik Devlet
Modeli üzerinde çalışılmalıdır.
Abhazya için
düzenlenecek uluslararası konferansın öne çıkaracağı ana tema
Neutral State/Tarafsız Ülke Modeli ile Common State/Birleşik
Devlet Modeli olmalıdır. Bunun için Abhazya ve Türkiye’den
yetkililerin katılacağı istişare ve hazırlık toplantıları,
biran önce yapılmalıdır. Gerekirse uluslararası hukukçulardan
profesyonel destek alınmalıdır.
ULUSLARARASI DİPLOMASI
STRATEJİ GELİŞTİRME MERKEZİ
Abhazya
Yönetimi, savaş sırasında ve sonrasında Abhazya’nın durumunu,
taleplerini, öngördüğü siyasi seçeneklerini dünyaya anlatmakta
yetersiz kaldı. Abhazya Yönetimi’nin ve siyasi önderliğinin,
dışa dönük olmak yerine içe yönelik “yönetim ve siyaset”
anlayışına önem vermesi, Gürcistan’ın savlarını çürütmeye
dayandırdığı ve Rusya ile sınırlı tuttuğu diplomatik/politik
stratejisi, Abhazya’yı uluslararası camiadan soyutladı.
Abhazya’nın dünyaya açılmadaki isteksiz, acemi ve ürkek tavrı,
uluslararası diplomasi/siyasi meydanı tamamen Gürcistan’a terk
eden pasif tutumu, orta ve uzun vadede Abhazya’ya ağır
faturalar ödetecek “vahim” bir hatadır. (Bu konuda Filistin,
KKTC ve Moğolistan’ın yürüttüğü uluslararası mekik
diplomasileri örnek alınmalıdır.)
Abhazya’nın,
uluslararası politik konjonktürü ve eğilimleri izleyerek
strateji ve taktik geliştirecek “Strateji Merkezi”ne ve
Abhazya’nın sesini ve savını dünyaya duyuracak “Diplomasi
Grubu”na ihtiyacı vardır. Böyle bir merkeze ve gruba mutlaka
diaspora desteği yapılmalı, gerekirse dışarıdan profesyonel
kadro takviyesi sağlanmalıdır.
ABHAZ ULUSAL
MECLİSİ/KONGRESİ
TAMAMLAYICI
YÖNETİM MODELİ
Genel Tanım
ve Gerekçe
Abhaz Halkı,
nüfus dağılımı bakımından dünyada Anavatan-Diaspora
dengesizliğini en uçta yaşayan halkların başında gelmektedir.
Bugün 100 bin dolayında bulunan Abhazya’daki Abhaz nüfusuna
karşılık, diasporada 700 binden fazla Abhaz yaşamaktadır. Bu
durumda Abhazya’nın ve Abhaz Kültürü’nün yaşatılması
sorumluluğunun ve inisiyatifinin sadece Abhazya’da yaşayan
Abhazlara yüklenmesi /bırakılması, en azından haksızlıktır.
Kaldı ki Abhazya’daki nüfus ve insan potansiyeli, yalnız
başına bu yükü karşılayacak imkan ve birikime sahip değildir.
Abhazya ve Abhaz Kültürü’nün korunup geliştirilmesi için
Abhazya-Diaspora bütünleşmesini sağlayacak yol ve yöntemlerin
bulunup uygulanması, hayati önem taşımaktadır.
Hem Abhazya’yı
hem diasporayı içini alacak yeni yetki ve sorumluluk
halkalarının oluşturulması şarttır. Bunun dünyada bilinen ve
uygulanan en etkin yöntemi, “Ulusal Meclis/Konsey” kurulması
ve diasporada, Anavatan Yönetimi’ni tamamlayacak organların
oluşturulmasıdır.
Ulusal
Meclis/Konsey’in Niteliği ve Yapısı
Abhaz Ulusal
Meclis/Konseyi, Abhaz Halkı adına tarihi ve siyasi sorumluluğa
sahip en üst kurum olmalıdır. Kararları, Abhaz Halkı için
“yasa” niteliği taşımalı ve yaptırım gücü bulunmalıdır. Ulusal
Meclis/Konsey, Dünya Abhaz Parlamentosu niteliğinde olmalıdır.
Ulusal
Meclis/Konsey’in üyeleri, Abhazya ve diasporada uygun
aralıklarla (4 yılda bir) yapılacak genel seçimlerle
belirlenmelidir. Üye sayısı ve dağılımı, Abhazya ve diasporada
ki nüfus yoğunluğu ve ağırlığına göre saptanabilir. Örneğin,
Türkiye’den 30, Abhazya’dan 20, Rusya’dan 5, Ortadoğu’dan 5,
Avrupa’dan 3, Amerika’dan 2 üyelik kontenjanı belirlenebilir.
Diaspora’da
böyle bir Meclis/Konsey için yasal olarak genel seçim
yapabilme imkanı olmaması engelleyici/caydırıcı değildir. Zira
fiili meşrutiyet sağlanabilir ve lokal örgütlenmelerden
yararlanılabilir. Seçim yapılamayacak bölgelerde üyeler, atama
yolu ile belirlenebilir.
Abhaz Ulusal
Meclisi/Konseyi, dünyadaki tüm Abhazları kucaklayacak, bilgi
ve imkanlarını birleştirecek, olgunlaştıracak ve yönlendirecek
bir araç olabilir.
Tamamlayıcı/İzdüşüm Yönetim Modeli
Abhazya-Diaspora
bütünleşmesini sağlayacak ikinci yetki ve sorumluluk halkası,
Abhazya Yönetimi’ne diasporadan tamamlayacak yönetim
modelidir. Abhaz nüfusu ve potansiyeli yoğun ülkelerde hükümet
organları/yardımcı organları kurulmalıdır.
Bu model için
Türkiye örnek ülke seçilmeli, Abhazya Yönetimi ile organik
çalışma birliğine sahip, kendi içinde de lokal hükümet gibi
çalışabilecek, devlet başkanı ve başbakan yardımcılığı ile
dışişleri, ekonomi, ticaret, kültür, eğitim, enformasyon bakan
yardımcılıklarından oluşacak “Tamamlayıcı/İzdüşüm Yönetim”
kurulmalıdır.
DAYANIŞMA KOMİTESİ VE ABHAZYA TEMSİLCİLİĞİ
Abhazya-Gürcistan
Savaşı ile birlikte kurulan (Ağustos-1992) Kafkas-Abhazya
Dayanışma Komitesi, Danışma Kurulu ve Abhazya Temsilciliği,
yukarıda belirlenen yetki ve sorumluluk halkası çerçevesinde
yeniden yapılandırılmalıdır.
Dayanışma
Komitesi tamamen icra kurulu hüviyetine kavuşturulmalı,
Abhazya Yönetimi ile entegre “Tamamlayıcı/İzdüşüm Yönetim”
organı haline getirilmelidir. Kurul,
profesyonel/yarı-profesyonel kişilerden oluşmalıdır.
Danışma Kurulu
ise Abhaz Ulusal Meclisi/Konseyi’nin Türkiye Grubu olarak
şekillendirilmeli, siyasi yetki ve sorumluluk organı haline
gelmelidir. Üyeleri, nüfus yoğunluğuna göre, bölgelerden seçim
yapılarak belirlenmelidir. Gerek görürse kendi içinde ihtisas
komisyonları kurarak, Abhazya ve Abhaz Halkı adına kısa ve
uzun vadeli siyasal, sosyal ve kültürel perspektifler
oluşturmalıdır.
Abhazya’nın
Türkiye Temsilciliği, Abhazya’nın ve Abhaz Toplumu’nun hak
etmeyeceği bir konumdadır. Önümüzde iki çözüm yolu
bulunmaktadır;
1) Abhazya Temsilciliği, temsilcilik yetkisi, sıfatı,
amacı, görev ve sorumlulukları ve kadrosu bakımından yeniden
yapılandırılacak ve bunun için gerekli ekonomik kaynak, tüm
temsilciliklerde olduğu gibi merkezden sağlanacaktır. Abhazya
Temsilciliği’nin bugün olduğu gibi komite, dernek veya
camianın maddi desteği ile yaşatılmaya çalışılması, kabul
edilemez.
2) Yukarıda
öngörülen Ulusal Meclis/Konsey ve Tamamlayıcı/İzdüşüm
Yönetim modelleri hayata geçirilirse, ayrıca bugünküne
benzer bir Temsilciliğe gerek yoktur. Abhazya’yı temsil
yetkisini ve sorumluluğunu, Dayanışma Komitesi’nin yerini
alacak icra kurulundaki en üst yetkili üstlenebilir.
Not:
Abhazya ekonomisinin geliştirilmesi ve dışa açılması,
Abhazya’ya diasporadan nüfus, iş gücü ve sermaye desteği
sağlanması, diasporada ki Abhaz nüfusuna Abhazya vatandaşlığı
verilmesi ile ilgili görüş, öneri ve ön proje notları bilahare
dikkatinize sunulacaktır. -SB |