|
Çeçen
Cumhuriyeti Parlamento Kararı
Grozni
12 Mart 1992 No. 108
Çeçen Cumhuriyeti Anayasasının
yürürlüğe girmesine dair Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu
karar almıştır:
1.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasası, 12 Mart 1992
tarihinden başlayarak yürürlüğe girmiştir.
2.
Anayasanın kabul edildiği gün olarak; 12
Mart günü Ulusal bayram günü ilan edilmiştir.
3.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasası’nın yürürlüğe girdiği günden
başlayarak, Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
(ÇİÖSSC) 1978 tarihli Anayasası ve ona sonradan yapılmış
olan ekler ve değişiklikler yürürlükten kalkacaktır.
4.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasası’nın yürürlüğe
girdiği tarihte geçerli olan ÇİÖSSC ve ÇİC yasaları, keza
bunlara bağlı alt yasalar; Çeçen Cumhuriyeti Anayasası'na
ve ona dayanılarak kabul edilen yasalara ters düşmediği
sürece geçerli olacaktır.
5.
"Mahkeme" Bölümü, mahkeme reformunun
yapılış süreci içinde aşamalı olarak uygulamaya
girecektir; bu dönemde aşağıdaki yasaların kabul edilmesi
öngörülmüştür: mahkemeler yasası, Çeçen Cumhuriyeti Yüksek
Mahkemesi, Çeçen Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, keza bu
maddede yer alan diğer konuları düzenleyen başka yasalar.
Mahkeme reformunun gerçekleştirilmesi ile ilgili olarak
süre ve usul, Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu tarafından
tespit edilecektir.
Çeçen
Cumhuriyeti mahkemelerinde görev yapan ve Çeçen
Cumhuriyeti Anayasasının yürürlüğe girmesinden önce
geçerli olan Çeçen-İnguş Cumhuriyeti mevzuatına göre
seçilmiş olan tüm hakimler; işbu Anayasanın belirlediği
kurallara göre yapılacak olan seçimlere kadar, görevlerine
devam edecekler.
6.
Çeçen Cumhuriyeti Savcılar Yasaunun çıkarılmasına kadar
olan dönemde; Çeçen Cumhuriyet Savcılığı, Çeçen
Cumhuriyeti Anayasasının yürürlüğe girdiği tarihte geçerli
olan mevzuatın öngördüğü tüm yetkilere haiz olacaktır.
7.
Çeçen Cumhuriyeti Hakem Kurulu Yasası çıkarılıncaya kadar;
Çeçen Cumhuriyeti Hakem Kurulu, yürürlükte olan mevzuatın
öngördüğü yetkilere haiz olacaktır.
8.
Kendi para ve kredi sisteminin oluşturulmasına ya da bu
sistemin diğer devletlerle bütünleştirilmesine kadar olan
dönemde; Çeçen Cumhuriyetinde, eski SSCB para ve kredi
sistemi yürürlükte olacaktır.
9.
1 Ocak 1993 tarihine kadar, tüm merkezi ve yerel akitler;
Anayasa ile aralarında görülen hem içerik, hem de biçimsel
farklılıkların giderilmesi için yeniden gözden
geçirilecektir. Bu tarihe kadar, söz konusu normlayıcı
akitler, Çeçen Respublikası Anayasasına ters düşmediği
oranda geçerli olacaktır.
10.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasasında adı geçen
yasalar, 1 Ocak 1993 tarihine kadar kabul edilecek ya da
yeniden bakılacaktır.
11.
SSCB, RSFSC ve RF yasaları, Çeçen
Cumhuriyeti Anayasasına ters düşmediği durumlarda, Çeçen
Cumhuriyetinde uygulanmaya devam edecektir.
12.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasasının kabul edilişinden önce
seçilmiş olan Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu; bu
Anayasanın kendisine tanıdığı tüm yetkileri
gerçekleştirecektir.
13.
Anayasanın kabul edilişinden önce seçilmiş olan Çeçen
Cumhuriyeti Başkanı; bu Anayasanın Başkana tanıdığı tüm
yetkileri, seçilmiş olduğu dönemin sonuna kadar
gerçekleştirecektir.
H. Ahmadov
Çeçen
Cumhuriyeti Parlamento Başkanı
ÇEÇEN
CUMHURİYETİ ANAYASASI
Çeçen
Cumhuriyeti halkı; Tanrının iradesiyle, Çeçen halkının
istekleri doğrultusunda, hümanizm ideallerini rehber
edinerek ve sosyal adalete dayanan bir toplum kurmak
amacıyla, şimdiki ve gelecek kuşaklar karşısında büyük
sorumluluk bilinciyle, tüm milletlerin ve halkların hak ve
çıkarlarına saygı duyarak; Çeçen Cumhuriyetini bağımsız
devlet ve dünya devletler camiasının eşit haklara sahip
üyesi ilan ederek; bu Anayasayı kabul etmekte ve onu
ileride toplumun ve devletin esas yasau olarak
tanımaktadır.
1.BÖLÜM:
ANAYASAL DÜZENİN TEMELLERİ
Madde 1.
Çeçen Cumhuriyeti, Çeçen halkının kendi kaderini
belirlemesi sonucunda kurulmuş olan, egemen ve bağımsız
demokratik hukuk devletidir. Kendi toprakları ve milli
varlıkları üzerinde üst merci hakkına sahiptir; dış ve iç
politikalarını bağımsız olarak belirler; kendi sınırları
içerisinde üst hukuk niteliği taşıyan anayasa ve yasaları
kabul eder. Çeçen Cumhuriyetinin devlet egemenliği ve
bağımsızlığı; bölünmez ve değiştirilemez olup, devlet
organlarının yetkilerine dahil değildir.
Madde 2.
Çeçen Cumhuriyeti halkı, devlet genelinde egemenliğin tek
kaynağıdır. Halk, kendine ait olan egemenlik hakkını
doğrudan ve kendisi tarafından oluşturulan yasama, yürütme
ve yargı erkini temsil eden organlar tarafından, keza
kendi yönetim organları aracılığıyla gerçekleştirir.
Halkın
herhangi bir kısmı, herhangi bir kuruluş ve kişi, devlet
egemenliğini kendi eline alamaz. Egemenliğin yasal olmayan
yollardan gasp edilişi, en ağır suçtur. Temsil organlarına
seçimler; genel, eşit ve direkt seçim hakkı doğrultusunda
yapılmakta olup, adaylar hür olarak tespit edilmekte ve
ses verme gizli yapılmaktadır. Herhangi bir seçilmiş
organın ya da görevli kişinin yetki süresi, keza yürütme
ve yasama organlarının oluşturulma kuralları, Anayasa ve
yasalar tarafından tespit edilmektedir.
Madde 3.
İnsan; devlet politikasının en yüksek
değeri ve başlıca amacıdır. Çeçen Cumhuriyeti, insan
haklarını tanır ve bunlara karşı saygılıdır; kişinin hür
bir şekilde gelişmesi için eşit imkanlar temin etmektedir;
sosyal adaleti ve kişinin güvenliğini teminat altına
almaktadır.
Çeçen Cumhuriyetinde; insan hakları, uluslararası hukukun
genel kabul gören ilke ve normlarına uygun olarak temin
edilmektedir.
Madde 4.
Devlet, onun organları ve görevli kişiler,
ayrı ayrı zümrelere değil, bir bütün olarak topluma hizmet
vermektedir. Devlet, Çeçen Cumhuriyetindeki tüm sosyal
zümre ve grupların, millet ve halkların; sosyal adalet,
sivil anlaşma ve barış ortamında bütünleşmesine imkan
sağlamaktadır. Çeçen Cumhuriyetinde; demokrasi, siyasi ve
ideolojik çoğulculuk esasında gerçekleştirilmektedir.
Partiler ve diğer toplumsal kuruluşlar, Anayasa
çerçevesinde kurulur ve faaliyet gösterir. Irki, milli,
sosyal, dini ve sınıfsal husumet propagandası yapan,
şiddet ve anayasal düzeni devirme çağrıları yapan partiler
ve diğer toplumsal kuruluşlar yasaklanmıştır.
Devlet
organlarında, Silahlı Kuvvetlerde, keza devlet
kuruluşlarında ve eğitim öğretim kuruluşlarında siyasi
partilerin kurulmasına ve faaliyet göstermesine müsaade
edilmemektedir.
Parti
teşkilatlarının kararları; görevlerinin yerine getirilmesi
sırasında, devlet organları, devlet kurum, kuruluş ve
işletmeleri ve bunların çalışanları için bağlayıcı olamaz.
Çeçen Cumhuriyetinde devlet dini İslam’dır. Cumhuriyet'de
herkes görüş ve inançlarına saygı gösterilmesi, keza dini
ibadetlerini serbestçe icra etmeleri garanti edilmektedir.
Yasa, toplumsal ve dini kuruluşların, keza siyasi parti ve
hareketlerin tescil edilme kurallarını belirlemektedir.
Yasaların öngördüğü şekilde kayıt işlemleri yapılmış olan
siyasi parti ve hareketler, toplumsal ve dini teşkilatlar;
tüzel kişilik haklarına sahip olup, kendilerine ait
yapıları, diğer malvarlıklarını ve fonları kullanmakta ve
tasarruf etmekte serbesttirler.
Tüm vatandaşlar, toplumsal örgütler ve kitle iletişim
araçları; devlet otoritesini sağlamlaştırmak, onun sembol
ve alamat-i farikalarına saygı göstermekle yükümlüdür.
Madde 5.
Devlet, onun tüm organları ve görevli
kişiler; hukuk ve anayasal düzene bağlıdır.
Çeçen Cumhuriyetinde; Anayasa ve yasaların, diğer
normlayıcı akitler karşısında üstünlüğü temin
edilmektedir. Anayasa hükümlerine ters düşen yasalar ve
diğer hukuki akitlerin, yasal geçerliliği bulunmamaktadır.
Resmi şekilde yayınlanarak, toplumun dikkatine sunulmayan
normlayıcı akitler, vatandaşları bağlamaz ve mahkemelerce
uygulanmaz. Anayasa normları, direkt olarak
uygulanmaktadır.
Çeçen
Cumhuriyetinde; yasama, yürütme ve yargı erki kendi
aralarında ayrılmış olup; karşılıklı ilişki halinde ve
birbirini tamamlayarak kendi yetki alanlarında bağımsız
olarak faaliyet göstermektedir.
Madde 6.
Çeçen Cumhuriyeti, dış politika alanında;
halkların hak ve özgürlüklerine saygı göstermekte,
uluslararası hukukun genel kabul gören ilke ve esaslarına
dayanmaktadır. Çeçen Cumhuriyeti; evrensel insani
değerlere dayandırılan, genel ve adil barıştan ve tüm
ülkeler arasında karşılıklı çıkarlara dayalı sıkı
işbirliğinden yanadır.
Hukukun
üstünlüğüne dayandırılan uluslararası camianın
genişletilmesinden yana olan Çeçen Cumhuriyeti;
uluslararası kuruluşlara, kolektif güvenlik sistemlerine
ve devletlerarası oluşumlara üye olabilir.
Madde 7.
Kitle iletişim araçlarına sansür
uygulanmaz. Bu araçlar, kendi faaliyetlerini açıklık
ortamında yürütmekte olup, Anayasa ve yasaların ihlali
durumunda sorumluluk taşımaktadırlar.
Kitle iletişim araçlarının; devlet organları, toplumsal
örgütler, siyasi partiler, gruplar ve şahıslar tarafından
tekelleştirilmesine müsaade edilmemektedir. Kitle iletişim
araçlarının kuruluş prosedürü, bunların hak ve
yükümlülükleri, keza sorumlulukları, yasa tarafından
belirlenmektedir.
Madde 8.
Çeçen Cumhuriyetinde; vatandaşların ve
emekçi kollektiflerinin ekonomik bağımsızlığı, değişik
mülkiyet şekilleri ve bunların hukuki açıdan eşit bir
şekilde korunması garanti edilmektedir. Toplum
çıkarlarından hareket eden yasa; vatandaşların ve emekçi
kolektiflerin ekonomik faaliyetler alanında serbestlik
sınırlarını tespit etmektedir.
Madde 9.
Cumhuriyet (sınırları içinde) mülkiyet;
özel ve kamu olmak üzere ikiye bölünmüştür.
Toprak, yerin altı, hava mekanı, sular, bitki ve hayvanlar
alemi doğal durumları itibariyle; Çeçen Cumhuriyeti
halkının bölünmez zenginliğini oluşturmaktadır. Bunların,
kullanım ve mülkiyet amacıyla, vatandaşlara, işletmelere,
kurum ve kuruluşlara verilmesi, toplumsal ihtiyaç ve
çıkarlar dikkate alınarak yasalara uygun bir şekilde
gerçekleştirilecektir.
Mülkiyet cins ve şekillerinin hukuki düzeni, yasalarca
belirlenmektedir.
Madde 10.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının özel
mülkiyeti; onların özel malvarlığı olup, kendi istekleri
doğrultusunda tasarruf edilmektedir.
Bir kişiye
ya da bir grup kişiye ait olan özel işletmelerin
çalışması, yasalara uygun olarak gerçekleştirilecektir.
Yasa; toplum çıkarları doğrultusunda, özel girişimcilik
faaliyetleri ile ilgili bazı alanları yasaklayabilir ya da
kısıtlayabilir.
Madde 11.
İnsan sağlığının korunması ve normal hayat
şartlarının sağlanabilmesi için; devlet, toprağın, yer
altının ve çevrenin korunmasına yönelik olarak gereken
önlemleri alacaktır.
Madde 12.
Çeçen Cumhuriyeti, insancıl demografik
politikası uygulamakta, ana ve çocukların korunmasını
temin etmekte, toplumun başlıca birimi olarak aileye
gereken yardımı göstermekte olup, ailenin yaşamı için
gereken asgari şartları temin etmektedir.
Çocuklar, devlet tarafından sosyal güvenlik kapsamına
alınmıştır. Devlet, toplumun okul öncesi çocuk
kuruluşlarına, dinlenme tesislerine olan ihtiyacını
karşılamakla yükümlü olup, çocuk sağlığına özellikle önem
vermektedir.
Madde 13.
Çeçen Cumhuriyeti; gençlerin genel ve meslek eğitimi
alabilmelerine; toplum ihtiyaçları da dikkate alınarak,
isteklerine, yeteneklerine ve eğitim düzeylerine uygun iş
bulmalarına yönelik etkili gençler politikası
uygulamaktadır.
Devlet,
genç ailelerin desteklenmesi ile ilgili programlar
yapmakta ve uygulamakta; onların imtiyazlı şartlar
kapsamında ev almalarına yardımcı olmaktadır.
Devlet
organları; siyasi meselelerin çözümlendirilmesi konusunda,
gençlik örgütleri ile ilişki kurmakta, sosyoekonomik,
çevresel ve diğer programların hazırlanmasında onların
görüşlerini dikkate almaktadır.
Madde 14.
Çeçen Cumhuriyetinde; bedava ve kalifiye
sağlık hizmetleri, sosyal güvenlik, eğitim, kültür ve spor
hizmetleri verilebilmesi amacıyla, ilgili sistemleri
geliştirmektedir. Devlet, bu alanlara gereken finansal ve
maddi kaynakları yönlendirmektedir.
Madde 15.
Çeçen Cumhuriyeti; bilim, sanat, edebiyat,
halk yaratıcılığının gelişmesine yardım etmekte, halkın
entelektüel, manevi ve ahlaki düzeyinin yükseltilmesi için
şartlar oluşturulmaktadır.
Devlet, toplumun ahlaki temellerini sarsan eserlerin ve
faaliyetlerin yayılmasına müsaade etmemektedir.
Madde 16.
Devlet hayatı ile ilgili en önemli konular,
halkın tartışmasına açılmakta ve halk oylamasına
(referanduma) sunulmaktadır.
2. BÖLÜM
VATANDAŞLARIN HAK, ÖZGÜRLÜK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Madde 17.
Çeçen Cumhuriyeti, tüm vatandaşların doğal
ve ayrılmaz haklara sahip olduğunu kabul eder.
Çeçen
Cumhuriyeti, bu hakları garanti altına almakta ve
korumakta olup, vatandaşların kendi yükümlülüklerini
yerine getirebilmelerini temin eder. Çeçen Cumhuriyeti
vatandaşlarının hakları, özgürlükleri ve yükümlülükleri
iptal edilemez, sınırlanamaz; yükümlülükler ise herhangi
diğer akit ve hareketlerle keyfi olarak genişletilemez.
Vatandaşların hak ve özgürlüklerini azaltan ya da
kısıtlayan hukuki akitler, hukuken geçerli değildir.
Madde 18.
Çeçen cumhuriyeti vatandaşlarının hak,
özgürlük ve yükümlülükleri; Çeçen Cumhuriyetinin,
uluslararası anlaşma ve sözleşmelerinden ileri gelen
yükümlülükler doğrultusunda belirlenmekte ve
gerçekleştirilmektedir.
Madde 19.
Devlet ve vatandaş, karşılıklı hak ve
sorumluluklarla bağlıdır. Devlet organları ve görevli
kişiler, vatandaşların hak ve özgürlüklerini temin etmek
ve korumakla, keza sivil hak koruma faaliyetlerini
desteklemekle yükümlüdür.
Madde
20.
Vatandaşların hakları, onların
yükümlülüklerinden tecrit edilmemiştir. Vatandaş, hak ve
yükümlülükleri doğrultusunda özgür hareket etmektedir. Bu
durumda; o, diğer vatandaşların haklarını yasai
çıkarlarını ihlal etmemeli, devlet ve toplum güvenliğine,
hukuk düzenine ve toplumun temel ahlaki değerlerine zarar
vermemelidir.
Madde 21.
Çeçen Cumhuriyetinin tüm vatandaşları; yasa
ve mahkeme karşısında eşittir; milliyetinden, ırkından,
sosyal menşeinden, cinsiyetinden, dilinden, dine
bakışından, ikamet ettiği yerden, meşguliyetinden,
malvarlığından, siyasi ve diğer görüşlerinden, parti
mensubiyetinden ve diğer durumlardan bağımsız olarak; eşit
derecede korunma hakkına sahiptir. Vatandaşların hukuki
eşitliği; devlet ve toplum hayatının her alanında temin
edilmektedir.
Ayrı ayrı
sosyal zümrelerin, halk gruplarının, bireylerin imtiyazlı
durumu; keza herhangi bir gerekçe ile milli her
mensubiyetlerine göre vatandaşlara farklı muamele
yapılması, sosyal adalet ilkelerine ters düşmekte olup,
yasalara dayanarak ortadan kaldırılması gerekmektedir.
Ayrı ayrı
vatandaş gruplarına ait imtiyaz ve önceliklikler, sadece
yasa tarafından tespit edilebilir.
Madde 22.
Kadın ve erkek eşit hak ve özgürlüklere
sahiptir.
Madde 23.
Farklı milletlerden olan vatandaşların
hukuki eşitliği garanti altındadır. Milliyet özelliğine
göre doğrudan ya da dolaylı olarak hakların kısıtlanması,
keza imtiyaz ya da öncelikler tanınması, yasalarca
cezalandırılmaktadır. Devleti milli azınlık haklarının
korunmasını temin etmektedir.
Madde 24.
Çeçen Cumhuriyetinde, herkes için tek tip
vatandaşlık tesis edilmiştir. Vatandaşlığa girme ya da
vatandaşlık durumunda son verilmesi, yasalarca
belirlenmektedir. Çeçen Cumhuriyeti vatandaşı,
vatandaşlıktan mahrum edilemez ve vatandaşlığını
değiştirme hakkı elinden alınamaz.
Çeçen
Cumhuriyeti vatandaşı, cumhuriyet sınırları dışına
sürülemez. Cumhuriyet, kendi sınırları dışında da
vatandaşlarının haklarını korumakta ve onları himaye
etmektedir.
Madde 25.
Çeçen Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan yabancı ülke
vatandaşları ve vatandaşlığı olmayan kişilerin hak ve
özgürlükleri, uluslar arası hukuk hükümlerine göre ve
Çeçen Cumhuriyeti Anayasasına uygun olarak
belirlenmektedir.
Yabancı
ülke vatandaşları ve vatandaşlığı olmayan kişiler, Çeçen
Cumhuriyeti Anayasasına ve yasalarına uymakla yükümlüdür.
Onlar, Çeçen Cumhuriyetinde, siyasi sığınacak hakkını
kullanabilirler. Siyasi sığınacak verilmesine ilişkin
kurallar ve şartlar, yasalarca belirlenmektedir.
Madde 26.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları, çalışma
hakkına sahiptir. Çalışanların ücreti, tarafların
anlaşması doğrultusunda tespit edilmekle beraber, resmi
olarak belirlenmiş olan asgari yaşam meblağının altında
olamaz. Devlet, halkın işle temin edilmesine yönelik
önlemler almakta, teknik meslek eğitim ve öğretimine, keza
çalışanların (toplumsal ihtiyaçlar doğrultusunda) meslek
değiştirmelerine yönelik programlar uygulamaktadır. Zoraki
çalıştırma, yasalarca öngörülen durumlar hariç,
yasaklanmıştır.
Madde 27.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının özel
mülkiyet edinme hakları vardır. Özel mülkiyet kutsal ve
dokunulmazdır. Vatandaşların özel mülkiyetinin
dokunulmazlığı ve miras olarak intikal etmesi, yasalarca
garanti altına alınmıştır.
Madde 28.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; kendi
ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla girişimcilik
faaliyetleri göstermek, bireysel, aile, kolektif,
hissedarlık ve diğer müesseseler kurmak hakkına sahiptir.
Madde 29.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının dinlenme
hakkı; işçi ve memurlar için 40 saatin altında olan iş
haftası; ödemeli ve 24 iş gününden az olmayan yıllık izin,
bayram ve hafta sonu tatil günleri, bazı meslek ve üretim
alanlarında kısaltılmış iş günü gibi uygulama!ar, keza
mevzuatta yer almış olan diğer teminatlarla
sağlanmaktadır.
Madde
30.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; sağlık
koruma hakkına ve devlet sağlık kuruluşları hizmetinden
bedava olarak yararlanma hakkına sahip olmakla beraber,
sağlık kuruluşları tarafından verilmekte olan paralı
sağlık hizmetlerinden de yararlanmak hakkına sahiptir.
Devlet, sağlık hizmetleri kalitesinin yükseltilmesine
yönelik önlemler almaktadır.
Madde 31.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının mesken hakkı vardır;
devlet, toplumsal ya da özel konut fonlarına ait evlerdeki
meskenleri mülkiyet olarak alabilir ya da sürekli olarak
kullanabilirler.
Kimse, keyfi olarak meskenden mahrum edilemez.
Madde 32.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; değişik türden olan
okullarda orta ve meslek eğitimi alma hakkına sahiptirler.
Tüm eğitim türlerinin ulaşılabilir (ya da
erişilebilir-Tere.) olması devlet tarafından temin
edilmektedir.
Madde 33.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; ihtiyarlık, sakatlık,
işsizlik, hastalık ve aile başının yokluğu durumunda
sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Emekli maaşı, yardımlar
ve diğer sosyal yardım araçları; vatandaş için asgari
yaşam standardı altında olmayan bir yaşam düzeyi
sağlayacaktır.
Madde 34.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları, iyi bir
çevre hakkına sahiptir. Doğadan istifade alanında, hukuk
dışı hareketlerle, vatandaşa, onun sağlığına ya da
malvarlığına vurulan zararlar tazmin edilecektir.
Madde 35.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; kültür
değerlerinden istifade hakkına sahiptir.
Tarihi eserlerin ve kültürel değeri olan diğer objelerin
korunmasına yönelik kaygılar; Çeçen Cumhuriyeti
vatandaşının görevidir.
Madde 36.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarına; sanatsal, bilimsel ve
teknik yaratıcılık özgürlüğü sağlanmaktadır. Vatandaşların
telif hakkı ve entelektüel mülkiyet hakları devlet
tarafından korunmaktadır.
Madde 37.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları, devlet
vergilerini, yasalarca belirlenmiş miktar ve kurallar
çerçevesinde ödemekle yükümlüdür.
Madde 38.
Çeçen Cumhuriyeti, her bir kişinin hayat
hakkını tanımakta ve saygı göstermektedir.
Kimse hayatından mahrum edilemez. İdam hükmü, mahkeme
kararıyla istisnai bir ceza olarak ve özellikle ağır
suçlardan dolayı uygulanmaktadır. Vatandaşlar;
hayatlarına, sağlıklarına ve kişisel güvenliklerine
yönelik her türlü tecavüze karşı koruma altına
alınmışlardır. Kimse, kendi rızası olmadan tıbbi ve
bilimsel deneylere tabi tutulamaz.
Madde 39.
Kişinin şeref ve liyakati yasalarca
korunmaktadır. Özel hayat alanına yapılan her türlü
müdahale, yasalara aykırıdır.
Özgürlüğü
kısıtlanmış (tutuklanmış-Terc.) olan kişi insanca muamele
görmek hakkına sahiptir. Kimse işkenceye, insanlık dışı ya
da alçaltıcı muameleye tabi tutulamaz. Yasal olmayan
yolardan elde edilmiş olan kanıtlar, hukuki geçerliliği
olmayan kanıtlar olarak tanımlanmaktadır.
Madde 40.
Kişilik hakları (ya da şahsiyet-Terc.) dokunulmazdır.
Mahkeme kararı ya da savcı kararı olmaksızın kimse
tutuklanamaz ya da gözlem altına alınamaz.
Suç
işlemiş olmasından dolayı ..... kişi, suçlu oluşu mahkeme
tarafından kânıtlanıncaya kadar, suçsuz sayılacaktır.
Madde 41.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının; yazışma,
telefon görüşmeleri, telgraf ve diğer iletişim alanlarında
gizlilik temin edilmektedir.
Sadece
yasalarca belirlenmiş olan durumlarda istisnalara yol
verilebilecektir.
Madde 42.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının mesken dokunulmazlığı
vardır. Yasalarca öngörülen durumlar ve kurallar
haricinde; içerisinde yaşayanların isteği olmadan meskene
girmek, arama ya da inceleme yapmak yasaktır.
Madde 43.
Vicdan özgürlüğü teminat altındadır. Çeçen
Cumhuriyeti vatandaşı herhangi bir dine inanmak ya da
hiçbir dine inanmamak, dini ibadetleri yerine getirmek ve
yasalara ters düşmeyen herhangi diğer dini faaliyetlerde
bulunmak hakkına sahiptir.
Dini inançlar gerekçe gösterilerek, kimse devlet
karşısında yükümlülüklerinden ya da yasalara uymak
konusunda sorumluluktan muaf tutulamaz. Vatandaşın dini
inançlarına ters düşmesi durumlarında; askerlik hizmeti
karşılığında alternatif bir sivil hizmet yapılabilecektir.
Bu tür bir uygulamanın kural ve şartları, yasalarca
belirlenecektir.
Madde 44.
Aile, ana ve çocuk, devletin koruması altındadır. Nikah,
erkekle kadının gönüllü rızası üzerine yapılmaktadır. Aile
içi ilişkilerde eşler eşittir. Nikah yapılması, boşanma,
eşlerin hak ve yükümlülükleri yasalarca belirlenmektedir.
Madde 45.
Çeçen Cumhuriyeti sınırları içerisinde;
dolaşım, bulunma ve ikamet yeri seçme özgürlüğü, keza
Çeçen Cumhuriyetine giriş ve çıkış hakkı temin
edilmektedir.
Bu haklar; yalnız yasalarca öngörülmüş olan. istisnai
durumlarda kısıtlanabilir.
Madde 46.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları, devlet ve
toplumsal organların ve bunlarda görevli kişilerin
hareketlerini şikayet etmek hakkına sahiptirler.
Şikayetler, yasalarca belirlenmiş olan süre ve kurallar
kapsamında bakılacaktır.
Vatandaş,
devlet ve toplumsal organların ve buralarda görevli
kişilerin, kendi haklarını kısıtlayıcı, yasa dışı
hareketlerini mahkemelere şikayet etmek hakkına sahiptir.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; devletin, devlet ve
toplumsal organların, keza görevlerini yerine getirmekte
olan görevli kişilerin yasadışı hareketleri sonucunda
uğramış oldukları maddi ve manevi zararların tazmin
edilmesi hakkına sahiptirler.
Madde 47.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları, devlet ve
toplumsal yönetime doğrudan ya da kendi temsilcileri
aracılığıyla katılabilir. Vatandaşlar, yasa ve kararların
tartışılmasına, keza halk oylamalarına katılmaktadırlar.
Çeçen
Cumhuriyeti vatandaşlarına; kendi özel ve kolektif yasal
çıkarlarının gerçekleştirilmesi, Anayasa ve Çeçen
Cumhuriyeti yasaları kapsamında haklarını ortaklaşa
savunması ve ortak çalışmalar yürütmesi durumlarında,
inisiyatif gösterme ve bağımsızlık hakkı temin edilmiştir.
Madde 48.
Çeçen Cumhuriyeti'nin her bir vatandaşı;
devlet, toplum ve uluslararası hayatın her alanında
işlerin durumu ile ilgili olarak, keza vatandaşın hakları,
yasal çıkarları ve yükümlülükleri konusunda bilgi almak
hakkına sahiptir.
Vatandaşın
bilgi alma özgürlüğünün engellenmesi ve yasaların
yayınlanması sırasında zarar verilmesi ile ilgili
sorumluluk, yasalar tarafından tespit edilmektedir.
Devlete
ait ya da yasalarca korunan diğer sırların yayılmasına
müsaade edilmemektedir.
Madde 49.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları için; basın
özgürlüğü, devlet radyo ve televizyonundan yasalara uygun
şekilde yararlanma hakkı temin edilmiştir. Devlet,
vatandaşların kitle iletişim araçlarına ulaşabilmelerini
temin etmektedir.
Madde 50.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının fikir ve
düşünce özgürlüğü, keza bunların engellenmeden ifade
edilebilmesi temin edilmektedir.
Kimse
fikirlerinden dolayı takip edilemez. Anayasal düzenin zor
kullanarak ortadan kaldırılmasına ya da onun Çeçen
Cumhuriyeti Anayasasına ters düşen yöntemlerle
değiştirilmesine, keza teröre yönelik çağrılar içeren
propagandalar; ayrıca sosyal, sınıfsal, milli ve dini
husumet, vatandaşların şeref ve haysiyetinin aşağılanması
yasaklanmıştır.
Madde 51.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının,
toplantı, miting, yürüyüş ve gösteri özgürlüğü temin
edilmektedir. Bu özgürlüklerin gerçekleştirilme kuralları
yasalarca belirlenmektedir.
Madde
52.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; ayrı ayrı ve grup halinde,
devlet organlarına ve toplumsal kuruluşlara baş vurmak
hakkına sahiptir. Görevli kişiler, bu baş vuruları
incelemek, onlara cevap vermek ve gereken önlemleri
almakla yükümlüdür.
Çeçen
Cumhuriyeti vatandaşları, devlet ve toplumsal organlara
Çeçence ya da Rusça baş vuracaklardır. Devlet ve toplumsal
organlar, başvurunun yapıldığı dilde cevap verilmesini ya
da vatandaşın çıkarlarını dikkate alarak tercüme
yaptırılmasını temin etmekle yükümlüdür.
Madde 53.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; siyasi
partiler ve toplumsal örgütler kurmak, kitle hareketlerine
iştirak etmek hakkına sahiptir.
Çeçen
Cumhuriyeti anayasal düzeninin zor kullanılarak
değiştirilmesine yönelmiş ya da yasal olarak
cezalandırılabilen diğer emeller güden, askeri ya da gizli
nitelikte parti, toplumsal örgüt ve hareketlerin varlığına
müsaade edilmemektedir. Bunların faaliyetleri, yasalarca
belirlenmiş olan kurallar çerçevesinde durdurulacaktır.
Madde 54.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; devlet ve
yerel yönetim organlarına seçmek ve seçilmek hakkına
sahiptir. Genel, doğrudan ve eşit seçim hakkı temin
edilmektedir.
Madde 55.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarına; devlet
organlarında göreve gelmek ve devlet hizmetinde bulunmak
konusunda eşit imkanlar sağlanmaktadır.
Devlet
hizmetinin şart ve kuralları yasalarca belirlenmektedir.
Madde 56.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; ülkeyi savunmak, Çeçen
Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri saflarında askerlik hizmeti
geçirmekle yükümlüdür.
Askerlik
hizmetinin şart ve kuralları yasalarca belirlenmektedir.
Askerlik hizmetinin, alternatif sivil yükümlülüklerle
değiştirilmesi, yasaların öngörmüş olduğu ilkeler
doğrultusunda gerçekleştirilecektir.
Ülke savunmasına, toplum huzur ve istikrarının korunmasına
iştirak eden Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları ve bunların
aileleri için sosyal, maddi ve diğer garantiler
sağlanmaktadır.
Madde 57.
Emekçi kollektifler, devlet organlarının çalışmalarına
iştirak etmek hakkına sahiptir. Devlet, emekçi kollektifin;
müessese, kurum ve işletme işlerine iştirak etme, üretim
alanında kendini yönetim amacıyla organlar oluşturma,
yönetimle ya da işletme sahibiyle toplu sözleşmeler yapma,
keza kendi sosyal ve ekonomik haklarını (yasalara ters
düşmeyen bir şekilde) savunma hakkını tanımaktadır.
Madde 58.
İşletme, kurum ve kuruluşlarda sendikaların
faaliyet göstermesi, emekçilerin kendi istekleri
doğrultusunda herhangi sendikaya üye olması, keza
sendikaların birleşme ya da uluslararası sendikalara üye
olabilme hakları temin edilmektedir.
Madde 59.
Devlet, (mülkiyet türüne bakmaksızın) müessese
çalışanlarıyla yönetim arasındaki toplu anlaşmazlıkların
adil bir şekilde çözümlendirilmesini temin etmektedir.
Emekçi kollektif, yasalarca belirlenmiş olan durumlarda
grev yapma, yani işletme, kurum ya da kuruluşun
faaliyetlerini tamamen ya da kısmen durdurma hakkına
sahiptir.
İnsanların hayatı ve sağlığı açısından tehlike oluşturması
ya da toplum hayatını temin eden hizmetlerin normal işlev
yapmasını tehdit ettiği durumlarda, grev yapılamaz.
Madde 60.
Çeçen cumhuriyetinde; tüketici hakları yasaların koruması
altındadır. Tüketiciler, şahsen ya da oluşturmuş oldukları
örgütler aracılığıyla, mal ve hizmet üreticilerinin,
ticaret, reklam ve diğer kuruluşların hareketleri
sonucunda uğramış oldukları zararın tazmin edilmesini,
adli ya da idari yollardan talep etmek hakkına sahiptir.
3. BÖLÜM
DEVLET İKTİDAR VE YÖNETİM SİSTEMİ
Madde 61.
Çeçen Cumhuriyeti'nin tek yasama organı,
vatandaşlar tarâfından genel ve direkt seçim hakkı
kapsamında ve gizli oylama yoluyla seçilen Çeçen
Cumhuriyeti Parlamentosudur.
Mahkeme tarafından çalışamaz (ya da ehliyetsiz-Terc.)
olarak kabul edilen vatandaşlar, keza hakkında verilen
hapis yatma kararı mahkemece onaylanmış olan kişiler
seçilemez ve seçimlere iştirak edemez. Parlamento
seçimlerinin kuralları yasalarca belirlenmektedir.
Madde 62.
Çeçen cumhuriyeti parlamentosu, her türlü
konuyu görüşme ve çözümlendirme hakkına sahiptir.
Çeçen
Cumhuriyeti Parlamentosunun müstesna yetki alanına dahil
olan konular:
l. Çeçen Anayasasının onaylanması, ekler ve
değişiklikler yapılması.
2.
Çeçen cumhuriyeti iç ve dış politikalarının
belirlenmesi.
3.
Çeçen Cumhuriyeti'nin devlet yapısı ile
ilgili konularda kararlar alınması.
4.
Çeçen Cumhuriyeti'nin idari taksimatı ile
ilgili konuların çözümlendirilmesi usulünün tespit
edilmesi.
5. Çeçen Cumhuriyeti sınırlarının değiştirilmesi
ile ilgili hususlarda karar verilmesi.
6.
Çeçen Cumhuriyeti sosyoekonomik gelişmesi ile ilgili
perspektif plan ve programlarının onaylanması.
7. Çeçen Cumhuriyeti Parlamento Başkanının
seçilmesi.
8.
Çeçen Cumhuriyeti Parlamento Başkan Birinci Yardımcısı ve
(diğer) Yardımcısının seçilmesi.
9. Genel halk oylaması (referandum) konusunda karar
alınması.
10.Çeçen Cumhuriyeti Başkanının görevden azl
edilmesi prosedürünün başlatılması ile ilgili karar
alınması.
Madde 63.
Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu; Çeçen
Cumhuriyeti devlet erkinin sürekli faaliyet gösteren
yüks2k yasama organıdır. Çeçen Cumhuriyeti, 5 yıl süreyle
seçilmektedir.
Madde 64.
Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu aşağıdaki görevleri yerine
getirmektedir:
1. Parlamento, Devlet Başkanı ve Çeçen Cumhuriyeti
yerel yönetim organları seçimlerini tayin eder.
2. Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu ve yerel yönetim
organları seçimleri ile ilgili olarak; Merkez Seçim
Komisyonu heyetini tasdik eder.
3.
Bakanlar Kabinesi heyetini tasdik eder ve
bununla ilgili değişiklikler yapar.
4.
Aşağıdaki görevlere getirilecek olan kişileri seçer:
Çeçen
Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Başkanı, Çeçen Cumhuriyeti
Anayasa Mahkemesi Üyeleri, Çeçen Cumhuriyeti Yüksek
Mahkemesi Başkanı, Başkan Yardımcıları ve Üyeleri, şehir
ve ilçe (bölge) mahkemelerinin hakimleri, Çeçen
Cumhuriyeti Hakem Kurulu Başkanı ve Başkan Yardımcısı,
Çeçen Cumhuriyeti Hakem Kurulu üyeleri. Baş Savcı ve
Yardımcıları, Çeçen Cumhuriyeti Tahkikat Komitesi Başkanı
ve Milli Güvenlik Servisi Başkanı ve bunların
yardımcıları; Milli Banka, Sağlık-Epidolmoloji ve Çevre
hizmetleri yöneticileri
5. Cumhurbaşkanı tarafından tayin edilen bakan,
elçi ve yasalarca öngörülen diğer devlet görevlileri
hususunda onay verir.
6.
Düzenli bir şekilde; kendi oluşturduğu
organların, keza hakimler hariç, kendisi tarafından tayin
edilmiş olan görevli kişilerin raporlarını dinler;
Bakanlar Kabinesine güven konusunu çözümlendirir.
7. Ülke genelinde yasama düzeninin birlik ve
bütünlüğünü temin eder.
8.
Anayasanın öngördüğü durum ve kurallar
doğrultusunda; Başkanı, Başkan Yardımcısını, Anayasa
Mahkemesi Başkanını ve üyelerini, Yüksek Mahkeme Başkan ve
Üyelerini azl edebiler; yasaların öngördüğü durumlarda,
diğer devlet görevlilerini de görevden alabilir.
9. Genel ve kısmi seferberlik ilan eder; olağanüstü
hal ilan eder ya da Başkanın ilgili emrini onaylar; Çeçen
Cumhuriyetine yönelik saldırı gerçekleşmesi durumunda
savaş ilan eder; olağanüstü hal durumlarında, keza
uluslararası yükümlülüklerin yerine getirilmesi halinde,
askeri personelin kullanılmasına ilişkin karar verir.
10.
Diplomatik dereceleri, askeri ve diğer özel rütbeleri
(unvanları) tespit eder.
11.
Yüksek askeri ve özel rütbeleri
(unvanları), diplomatik dereceleri verir.
12.
Ülke genelinde yasama düzeninin birlik ve bütünlüğünü
temin eder. (bu madde orijinalde de iki kere yazılmıştır;
bkz. paragraf 7.-Terc.)
13.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşlarının Anayasal hakları,
özgürlükleri ve yükümlülükleri ile ilgili konuları
çözümlendirir.
14.
Çeçen Cumhuriyeti yasalarını yorumlar.
15.
Yerel yönetim organlarının oluşturulma ve
faaliyet kurallarını tespit eder.
16.
Genel af kararı çıkarır.
17.
Çeçen cumhuriyeti devlet bütçesini görüşür
ve onaylar; vergileri ve zorunlu ödemeleri tespit eder,
bütçenin yerine getirilmesini denetler, bu hususta raporu
tasdik eder; kredi, keza ekonomik ve diğer yardımlar
konusunda kararlar kabul alır.
18.
Uluslararası anlaşmaları onaylar ve fesh
eder.
19.
Çeçen Cumhuriyetinin savunması ve devlet güvenliği
konusunda başlıca önlemleri tasarlar.
20. Çeçen Cumhuriyeti devlet ödüllerini ve onur
unvanlarını tespit eder.
21.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasasına ve yasalarına ters düşmesi
durumunda, Bakanlar Kabinesi karar ve kararnamelerini,
Çeçen Cumhuriyeti Başkanının emir ve kararnamelerini
tamamen ya da kısmen iptal eder.
22.
Yürürlükte olan Çeçen Cumhuriyeti mevzuatına ters d.üşmesi
durumunda; yerel iktidar ve yönetim organlarının
kararlarını iptal eder..
23.
Çeçen Cumhuriyeti parlamento üyeleri
yetkilerinin zamanından önce sona erdirilmesi ile ilgili
konuları çözümlendirir.
24.
Genel halk oylaması (referandum) yapılması
konusunda karar alır; bunu Başkanın önerisi üzerine de
yapabilir.
25.
Diğer meseleleri çözümlendirir.
Çeçen
Cumhuriyeti parlamentosu, Çeçen Cumhuriyeti yasalarını ve
kararları; Çeçen Cumhuriyeti parlamento üyelerinin oy
çoğunluğu ile kabul eder.
Madde 65.
Yasama girişimi, Parlamento üyelerine,
Çeçen Cumhuriyeti Başkanına, Anayasa Mahkemesine, Yüksek
Mahkemeye, Çeçen Cumhuriyeti Hakem Kuruluna, keza
Başsavcıya aittir.
Madde 66.
Çeçen Cumhuriyeti Parlamento Başkanı,
parlamento üyeleri arasından S yıllık süre için
seçilmektedir.
Çeçen
Cumhuriyeti Parlamento Başkanı, istenildiği zaman, Çeçen
Cumhuriyeti Parlamento üyelerinin gizli oylamayla görevden
alınabilir.
Çeçen
Cumhuriyeti Parlamento Başkanı, Çeçen Cumhuriyeti
Parlamentosuna karşı sorumludur.
Çeçen Cumhuriyeti Parlamento Başkanının görevlerine
aşağıdaki konular dahildir:
1. Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosunda görüşülmesi
gereken konuların hazırlanması ile ilgili genel yönetim
işlerini gerçekleştirir, Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosunun
aldığı kararları imzalar.
2. Devletin durumu, onun iç ve dış politikasının
önemli konuları ile ilgili bilgileri Parlamentoya sunar.
3. Çeçen Cumhuriyeti Parlamento Başkanı Birinci
Yardımcısı ve Başkan Yardımcısı görevleri için,
parlamentoya adayları takdim eder.
Çeçen
Cumhuriyeti Parlamento Başkanı kararnameleri imzalar.
Çeçen
Cumhuriyeti Parlamento Başkan Birinci Yardımcısı ve Başkan
Yardımcısı; Başkanın verdiği yetkiler doğrultusunda; onun
ayrı ayrı görevlerini yerine getirir ve Parlamento
Başkanının hazır bulunmadığı ya da görevini yerine getirme
imkanı olmadığı durumlarda onun görevlerini icra eder.
Madde 67.
Çeçen Cumhuriyeti yasaları, kabul edildikten sonraki 10
gün içerisinde Çeçen Cumhuriyeti parlamento Başkanı
tarafından imzalanır, ilan edilir ve imzalandığı gün Çeçen
Cumhuriyeti Başkanına gönderiler. Çeçen Cumhuriyeti
Başkanı, metni aldıktan sonraki 10 gün içerisinde, kabul
edilmiş olan yasaa veto koymak hakkına sahiptir.
Devlet
Başkanı tarafından veto koyulmuş olan Çeçen cumhuriyeti
yasau, Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosunca tekrar görüşüler
ve yasaun (Parlamento üyeleri toplam sayısının 2/3'si
tarafından onaylanması durumunda yasai olarak yürürlüğe
girer.
Madde 68.
Çeçen Cumhuriyeti Parlamento üyesi,
herhangi bir görevli kişiye soru yöneltebilir ve bu kişi
söz konusu soruya üç gün içerisinde cevap vermekle
yükümlüdür. Cevap vermekten kaçınan ya da yalan cevaplar
veren görevli kişi; görevden alınacak ve yasalara
doğrultusunda idari ya da adli cezaya tabi tutulacaktır.
Parlamento
üyesi, Parlamentoda ve onun dışında parlamento
görevlerinin yerine getirilmesi kapsamında yaptığı
konuşmalardan dolayı sorumluluk taşımaz.
Çeçen
Cumhuriyeti Parlamento üyesinin dokunulmazlık hakkı
vardır. Parlamentonun muvafakati olmadan tutuklanamaz,
mahkeme kararıyla öngörülen idari ve adli cezalara tabi
tutulamaz.
Çeçen Cumhuriyeti . Parlamento üyesinin hukuki durumu,
hakları, yükümlülükleri ve bunlarla ilgili teminatlar;
yasalar tarafından belirlenmektedir.
Madde 69.
Çeçen Cumhuriyetinde yürütme erki Başkandadır.
Cumhurbaşkanı, Çeçen Cumhuriyeti Parlamento üyesi olamaz.
Cumhurbaşkanı, ticari kuruluşlarda herhangi bir görev
işgal edem=z ve girişimcilik faaliyetlerinde bulunamaz.
Madde 70.
Cumhurbaşkanı görevine, yaşı 65'in üzerinde
olmayan cumhuriyet vatandaşı seçilecektir. Aynın kişi,
Çeçen Cumhuriyeti başkanı görevine iki kereden fazla
seçilemez.
Madde 71.
Çeçen Cumhuriyeti Başkanı, Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları
tarafından genel ve direkt seçim ve gizli oy kullanma
yoluyla, 5 yıl süreyle seçilecektir. Cumhurbaşkanı
görevine ileri sürülen aday sayısı kısıtlanmamaktadır.
Semenlerin asgari olarak %50'sinin katılmış olduğu seçim
sonuçları geçerli olacaktır. Seçim(ere katılan seçmen
oylarının yarıdan fazlasını almış olan aday, seçilmiş
sayılacaktır.
Diğer
seçimler ve göreve atamalar, keza Cumhurbaşkanı
yetkilerinin benimsenmesi yasa dışı ve geçersizdir.
Madde 72.
Başkan, göreve başladığı zaman, aşağıdaki
metni içeren bir yemin edecektir:
"Çeçen Cumhuriyeti halkına sadakatle hizmet edeceğime,
onun egemenliğini ve bağımsızlığını koruyacağıma, Çeçen
Cumhuriyeti anayasasına ve yasalar uyacağıma,
vatandaşların hak ve özgürlüklerini temin edeceğime,
üzerime aldığım Çeçen Cumhuriyeti Başkanı görevinin yüksek
yükümlülüklerini vicdanla yerine getireceğime resmi olarak
yemin ederim".
Madde 73.
Çeçen cumhuriyeti Başkanı:
1.
Çeçen Cumhuriyetini iç ve uluslararası
işlerde temsil eder.
2.
Çeçen Cumhuriyeti hükümetine başkanlık
eder, Anayasa doğrultusunda yürütme kadrosunu oluşturur ve
bunları yönetir.
3.
Parlamentonun onayı ile; Çeçen Cumhuriyeti
Bakanlarını, elçileri ve üst düzey görevlileri tayin eder.
4.
Bakanları ve kendileri tarafından göreve tayin edilmiş
olan kişileri görevden alır.
5. Dış politikayı yönetir, görüşmeler
gerçekleştirir, (sonradan Parlamentoda onaylanmak
kaydıyla) Çeçen Cumhuriyetinin uluslararası anlaşmalarını
yapar. Başkan, yasaların imkan tanıdığı çerçeveler
dahilinde, onaylanması öngörülmeyen uluslararası
anlaşmalar yapabilir.
6. Çeçen Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Baş
Komutanıdır; Parlamentonun onayı ile Silahlı Kuvvetlerin
komutanlarını tayin eder; Subaylara rütbeler verir.
7.
Acil durumlarda; Çeçen Cumhuriyetinde ya da
onun ayrı ayrı bölgelerinde olağanüstü hal uygulaması ilan
eder ki, bunun iki gün içerisinde Parlamento tarafından
onaylanması gerekmektedir.
8. Çeçen Cumhuriyetine karşı saldırı tehdidi
oluştuğunda; kısmi ya da genel seferberlik, Çeçen Silahlı
Kuvvetlerinin ala~m durumuna geçirilmesi ve diğer gerekli
hareketler konusunda (bunların takip eden üç gün
içerisinde Parlamento tarafından onaylanması kaydıyla)
emirler verir.
9. Çeçen Cumhuriyeti . üzerine saldırı
gerçekleştirilmiş olduğunda; askeri operasyonların
başlatılmasına ilişkin olarak (bunların takip eden üç gün
içerisinde Parlamento tarafından onaylanması kaydıyla)
emirler verir.
10.
Devlet bütçesi tasarısını, Parlamentonun
görüş ve onayına sunar.
11.
Parlamento toplantılarına. Parlamento komite ve komisyon
toplantılarına iştirak eder; Parlamentonun onayı ile genel
halk oylaması (referandum) yapılmasına ilişkin karar kabul
eder; Parlamentoya ve halka çağrı yapabilir.
12.
Çeçen cumhuriyeti sınırları dahilinde her türlü suçla
ilgili af gerçekleştirebilir.
13.
Çeçen Cumhuriyeti madalyaları ve diğer ödülleri ile
ödüllendirebilir, özel unvanlar (rütbeler), keza onur
unvanları verebilir.
14.
Yasalara uygun bir şekilde; Çeçen
Cumhuriyeti vatandaşlığının kazandırılması ve son
verilmesi konusunda karar verir.
15.
Yasama girişiminde bulunma hakkı vardır.
16.
Verdiği emirleri, onların imzalanmasını takip eden üç gün
içerisinde ilan eder.
17.
Yılda bir kereden az olmaması kaydıyla,
kabul edilmiş olan ekonomik ve diğer programların yerine
yetirilmesi, ülkedeki durum konularında ' Parlamentoya
rapor sunar, halka hitab eder.
18.
Çeçen cumhuriyeti Anayasası ve yasalarınca kendilerine
verilmiş olan diğer yetkileri gerçekleştirir.
Madde 74.
Başkan, suç işlemesi durumunda °görevinden
azl edilebilir. Başkanın, bu tür bir suçlama doğrultusunda
görevinden azl edilmesi ile ilgili sürecin başlatılmasına
ilişkin karar; parlamento üyelerinin asgari olarak
2/3'sinin bu yönde oy kullanmış olması sonucunda
alınmaktadır. Bu durumda; konu Anayasa Mahkemesine intikal
ettirilecek ve burası kendi üyelerinin asgari olarak
2/3'sinin oyu doğrultusunda karar verecektir. Çeçen
Cumhuriyeti Başkanının azl edilmesine ilişkin karar,
Parlamento toplam üye sayısının asgari olarak 2/3'sinin bu
yönde oy kullanması durumunda onaylanmış olacaktır.
Madde
75.
Başkanla bir arada, Çeçen Cumhuriyeti Başkan Yardımcısı da
beş yıl süreyle seçilmektedir.
Başkan Yardımcısı adayını, Başkan adayı tespit eder.
Başkan adayına verilen oylar, aynı zamanda onun ileri
sürmüş olduğu Başkan Yardımcısı adayına verilmiş
olacaktır.
Başkanın
görevlendirmesi ile; Başkan yardımcısı, onun bazı
görevlerini gerçekleştirebilir. Baş4canın geçici olarak
kendi görevlerini yerine getirememesi durumunda Başkan
yardımcısı onun görevlerini yerine getirecektir. Bu
durumda; Başkan Yardımcısının yetkileri, 24 saat
içerisinde Parlamento tarafından onaylanmak durumundadır.
Başkanın
istifa etmesi ya da azl edilmesi durumunda; Başkan
yardımcısı, yeni Başkan seçimlerine kadar Başkan görevine
getirilecektir.
Başkan
Yardımcısının azl edilmesi ya da istifa etmesi durumunda;
Başkan yeni Başkan yardımcısı tayin edecektir ve söz
konusu kişi, Parlamento üyeleri tarafından oy çoğunluğuyla
onaylandıktan sonra göreve başlayabilecektir.
Başkan
yardımcısı herhangi bir diğer görevde bulunamaz.
Madde 76.
Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Anayasasına,
yasalara ve Parlamento kararlarına dayanarak ve onları
uygulayarak; emir ve kararnameler çıkarır, bunlar!n
icrasını denetler. Başkan emirleri, Anayasaya ve yasalara
aykırı olamaz. Başkan emirlerinin tüm ülke genelinde
uygulanması zorunludur. Başkan, cumhuriyet Anayasasına
aykırı olmaları durumunda; yönetim organları kararları ile
ilgili olarak yürütmeyi durdurabilir.
Madde 77.
Başkan ve Başkan Yardımcısı dokunulmazdır
ve yasalarla korunmaktadır.
Madde 78.
Çeçen Cumhuriyeti Bakanlar Kabinesi, icra ve tasarruf
organı olup, Çeçen Cumhuriyeti Başkanına bağlıdır.
Bakanlar
Kabinesi; Başkan, Başkan Yardımcıları ve Bakanlardan
oluşmaktadır.
Bakanlar
Kabinesi, Başkanın önerisi üzerine tespit edilmekte olup,
Parlamento tarafından onaylanmaktadır: .
Madde 79.
Bakanlar Kabinesi, Cumhurbaşkanına ve Parlamentoya karşı
sorumludur. Yeni oluşturulan Bakanlar Kurulu, yetki süresi
içerisinde öngörülen faaliyetler programını parlamentoya
sunacaktır.
Parlamento, Bakanlar Kabinesine güvensizlik ifade edebilir
ki, bu onun istifasını gerektirmektedir. Bu konuda karar,
Parlamento üyelerinin asgari olarak 2l3'sini temsil eden
oy çoğunluğu ile alınacaktır.
Bakanlar
Kabinesi, yeni seçilmiş olan Başkan karşısında yetkilerine
son verir.
Madde 80.
Bakanlar Kabinesi, kendi yetkisine verilmiş olan konularda
devlet yönetimi ile ilgili meseleleri hal etmek yetkisine
sahiptir.
Madde 81.
Bakanlar Kabinesi, cumhuriyet.yasalarına,
Parlamento kararlarına ve Başkanın emirlerine dayanarak ve
onların uygulanması amacıyla; karar!ar, kararnameler
yayınlar, onların icrasını denetler.
Çeçen
Cumhuriyeti Bakanlar Kabinesinin kararlarının, ülke
genelinde uygulanması zorunludur.
Madde 82.
Bakanlar kabinesinin yapısı, yetkileri,
faaliyet düzeni ,ve diğer devlet organları ile ilişkileri;
Çeçen cumhuriyeti Bakanlar Kabinesi yasau ile
düzenlenmektedir.
Madde 83.
Cumhuriyet bütçesinin gelir ve giderleri,
denk olacaktır.
Müsaade
edilen bütçe açığı sınırı, yasalarca tespit edilmektedir.
Madde 84.
Cumhuriyet bütçesinin gelirleri, yasalarca
.belirlenen vergiler, zorunlu ödemeler, resim ve harçlar,
devlet mallarından elde edilen gelirler, keza diğer
gelirlerden oluşmaktadır. Vergi, resim ve harçların
listesi ve tutarı, yasa tarafından tespit edilmektedir. `
Madde 85.
Cumhuriyetin devlet giderleri, devlet
bütçesinden karşılanmaktadır.
Cumhuriyetini giderleri, Parlamento tarafından onaylanmış
bütçe kalemlerine uygun olarak yapılacaktır. Devlet
gelirleri ve giderlerine ilişkin raporlar, her yıl
yayınlanmak zorundadır.
4. BÖLÜM
SEÇİM SİSTEMİ
Madde 86.
Çeçen Cumhuriyetinde seçimler; yalnız genel
ve direkt seçim hakkı ve gizli oylama ortamında
yapılmaktadır.
Madde 87.
Seçimlere; 17 yaşını doldurmuş olan Çeçen
Cumhuriyeti vatandaşları iştirak edeceklerdi~. Mahkeme
tarafından çalışamaz (ya da ehliyetsiz-Terc.) olarak kabul
edilen vatandaşlar, keza hakkında verilen hapis yatma
kararı mahkemece onaylanmış olan kişiler seçilemez ve
seçimlere iştirak edemez.
Madde 88.
Parlamento, yerel yönetim ve görevlilerin
seçimleri; bu Anayasa ve
yasalarca belirlenmektedir.
5. BÖLÜM
YEREL YÖNETİM ORGANLARI
Madde 89.
Yerel yönetim, temsil ve yürütme organları
tarafından, keza doğrudan demokrasi uygulama4arı ile
gerçekleştirilmektedir. Yerel yönetim organlarının adları,
yasalarca tespit edilmektedir.
Madde 90.
Yerel yönetim organları kendi yetki
sınırları dahilinde; Çeçen Cumhuriyeti Anayasa ve yasaları
çerçevesinde, devlet organlarından bağımsız olarak hareket
etmektedirler.
Madde 91.
Yerel yönetim temsil organları, söz konusu
bölgede, başlıca yerel iktidar organlarıdır.
Madde 92.
Yerel yönetim organları; kendi bütçelerini
oluşturur, onaylar ve uygular. Yerel yönetim organlarının
varlıkları, bütçe varlıkları dahil, müsadere edilemez.
Madde 93.
Vatandaşlar; yerel yönetim organlarının
karar ve hareketlerini, buralarda görevli olan kişileri,
mahkemelere şikayet etme hakkına sahiptir.
6. BÖLÜM
YARGI
Madde 94.
Çeçen Cumhuriyetinde yargı erki yalnız
mahkemeler tarafından gerçekleştirilmekte olup; yasama ve
yürütme erkinden, keza parti ve diğer toplumsal örgüt ve
hareketlerden bağımsız olarak gerçekleştirilmektedir.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasa ve yasaları ile öngörülenler
dışında, hiç kimse yargı erki işlev ve yetkilerini kendi
üzerine almak hakkına sahip değildir.
Yargı
erkinin amacı; Çeçen Cumhuriyeti anayasal düzenini,
vatandaşların hak ve özgürlüklerini korumaktan, yürütme
karar ve yasalarının, Çeçen Cumhuriyeti Anayasasının
düzgün uygulanmasını denetlemekten ibarettir.
Madde 95.
Yargı erki, adalet mahkemeleri aracılığıyla
gerçekleştirilmektedir. Yargı kararları, tüm devlet ve
toplumsal organlar, görevliler, tüzel ve gerçek kişiler
için zorunlu olup, Çeçen Cumhuriyeti genelinde
uygulanmaktadır.
Madde 96.
Çeçen Cumhuriyeti vatandaşları; yeminli
jüri üyeleri olarak, yargı sürecine iştirak edebilirler.
Yeminli üyeler heyeti, yasaların belirlemiş. olduğu
kurallar çerçevesinde taraflarca oluşturulmaktadır.
Madde 97.
Hakimler bağımsız olup, sadece yasalara tabidir. Hakimler,
yasalara uygun olarak yemin eder.
Hakimler,
öğretmenlik dışında herhangi bir ücretli işte çalışamaz ve
siyasi partilere üye olamazlar.
Madde 98.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Başkanı ve Başkan
yardımcıları, Çeçen Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi üyeleri;
Çeçen Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi Başkanı ve Başkan
yardımcıları, Çeçen Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi üyeleri;
büyükşehir mahkemeleri ve ilçe (bölge) mahkemeleri
hakimleri; Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu tarafından
seçilmektedir.
Madde 99.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, kendi
yetkileri doğrultusunda:
- Çeçen cumhuriyeti yasalarının ve Başkan kararlarının
anayasaya uygunluğu ile ilgili hususları düzenler;
- devlet
organları arasında, keza devlet organları ile toplumsal
kuruluşlar arasında çıkan anayasal hukuki anlaşmazlıkları
düzenler;
- Çeçen
Cumhuriyeti Başkanının, Anayasa ve diğer yasaları ihlal
etmesi ile suçlanması durumunda, bu konuda karar verir.
Cumhuriyeti Anayasasına uygun olmadığı Anayasa mahkemesi
tarafından belirlenmesi durumunda; söz konusu Çeçen
Cumhuriyeti yasaları, keza Çeçen Cumhuriyeti Başkanı
kararları geçerliliğini kaybeder.
Anayasa
Mahkemesinin, kendi yetki alanına ait konularda almış
olduğu tüm kararlar kesindir.
Meselelerin Anayasa mahkemesinde görüşülmesi ile ilgili
kurallar yasa tarafından belirlenmektedir.
Madde 100.
Çeçen Cumhuriyetinde; Yüksek Mahkeme,
Grozni büyükşehir mahkemesi, şehir ve ilçe (bölge)
mahkemeleri, keza askeri mahkemeler oluşturulmakta ve
faaliyet göstermektedir. Diğer mahkemeler, yalnız Çeçen
cumhuriyeti yasaları doğrultusunda kurulabilir.
Madde 101.
Çeçen cumhuriyeti Yüksek mahkemesi, alt
kademe mahkemelerinin adli faaliyetlerinin denetlenmesi
işlevini yerine getirir, asliye ve ceza davalarını
görüşür.
Yüksek Mahkemenin, Grozni mahkemesinin, şehir ve ilçe
mahkemelerinin, Çeçen Cumhuriyeti askeri mahkemelerinin
oluşturulması ve faaliyet düzeni, ilgili yasalarca tespit
edilmektedir.
Madde 102.
Mahkemelerde; tüm dava görüşmeleri açık
şekilde yapılmaktadır.
Mahkemelerde davaların kapalı olarak görüşülmesine, sadece
yasaların öngördüğü durumlarda ve adli sürecin tüm
şartlarının yerine getirilmesi kaydıyla müsaade
edilmektedir.
Mahkemelerde dava görüşmeleri, hakimler tarafından heyet
halinde, yalnız başına ya da yeminliler mahkemesi şeklinde
gerçekleştirilmektedir. İlk kademe mahkemelerinde,
yasaların öngörmüş olduğu durumlar hariç, davaların gıyabi
olarak görüşülmesine müsaade edilmemektedir.
Madde 103.
Mahkemede davalar, müsabaka ilkeleri doğrultusunda
görüşülmektedir. Mahkemenin her aşamasında, hukuki yardım
gösterilmesi kabul edilmektedir.
Madde 104.
Sanık, suçlanan, muhakeme edilen ve hüküm giyene; savunma
hakkı tanınmaktadır.
Mağdurun ve dava sürecine iştirak eden diğer
vatandaşların, hak ve yasai çıkarlarının korunması temin
edilmektedir.
Madde 105.
Suçlanmakta olan kişi; suçu, yasaların öngörüldüğü şekilde
kanıtlanmadığı ve yasal geçerliliği olan mahkeme kararıyla
sabit olmadığı sürece, masum olarak kabul edilmektedir.
Madde 106.
Mahkeme süreci Çeçence ya da Rusça
yürütülmektedir. Mahkeme sürecine iştirak eden ve
duruşmanın yürütüldüğü dili bilmeyen kişilere, dava ile
ilgili tüm evrakları incelemek, tercüman aracılığıyla
mahkeme sürecine iştirak etmek ve duruşmalarda kendi ana
dilinde konuşmak hakkı tanınmıştır.
Madde 107.
Somut bir davanın görüşülmesi sırasında;
mahkemenin, uygulanmakta olan yasaun Çeçen Cumhuriyeti
Anayasasına aykırılığı hususunda karar alması durumunda;
mahkeme dava sürecini durduracak ve söz konusu yasaun
Anayasaya aykırılığı konusunda gerekçeli açıklamasını
Çeçen Cumhuriyeti Anayasa mahkemesine sunacaktır.
Madde 108.
Tüzel kişiler arasındaki ekonomik
anlaşmazlıkların görüşülmesi amacıyla; Çeçen Cumhuriyeti
Hakem Kurulu oluşturulmakta ve faaliyet göstermektedir.
Çeçen
Cumhuriyeti Hakem Kurulunun oluşturulması ve faaliyet
düzeni, yasa tarafından tespit edilmektedir.
7. BÖLÜM
YASA VE HUKUK DÜZENİNİN KORUNMASI
Madde 109.
Çeçen Cumhuriyeti sınırları dahilinde hukuk
düzeni ve yasaların korunmasına; yasama, yürütme, yargı
organları, barolar ve vatandaşlar iştirak etmektedir.
Yasa ve hukuk düzeninin temin eden organların yetkilerinin
sınırla; ı, Çeçen Cumhuriyeti yasalarınca
belirlenmektedir.
Yasama
organı karşısında sorumluluk taşıyan hukuk güvenlik
organları aşağıda gösterilmiştir: Çeçen Cumhuriyeti
Savcılığı; Çeçen Cumhuriyeti Tahkikat Komitesi; Çeçen
Cumhuriyeti Milli Güvenlik Servisi.
Çeçen
Cumhuriyeti yürütme erkine direkt olarak bağlı olan hukuk
güvenlik organları: adliye, içişleri, sınır ve gümrük
denetim organ ve kuruluşları.
Çeçen
Cumhuriyeti sınırları içerisinde; suçlarla ilgili tahkikat
ve diğer işlevleri yerine getiren bağımsız özel ve
toplumsal kuruluşların oluşturulması yasaktır. Toplumsal
oluşumlar, hukuk düzeni ve yasaların, keza vatandaş hak ve
özgürlüklerinin korunması konusunda, Çeçen Cumhuriyeti
yasalarına uygun olarak, devlet hukuk güvenlik organlarına
yardımda bulunabilir.
Madde 110.
Çeçen cumhuriyeti Başsavcısı ve ona bağlı
olan savcılar; Çeçen Cumhuriyeti sınırları dahilinde
yasaların ve onaylanmış olan uluslararası hukuki
anlaşmaların, (Çeçen Cumhuriyeti'nin üst düzey yasama
yürütme ve mal-keme organları hariç) tüm devlet organları,
toplumsal örgütler, bunların yetkilileri ve vatandaşlar
tarafından; her yerde, sapmadan ve aynı şekilde yerine
getirilmesi ve uygulanması amacıyla, denetim
gerçekleştirmektedir. Çeçen Cumhuriyeti Başsavcısı, beş
yılık süre ile Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu tarafından
tayin edilmektedir. Alt kademe savcıları; aynı süre için
Başsavcının önerisi doğrultusunda Çeçen Cumhuriyeti
Parlamentosu tarafından tayin edilmektedir.
Çeçen Cumhuriyeti Başsavcılığının oluşturulma ve faaliyet
düzeni yasa tarafından belirlenmektedir.
Madde 111.
Çeçen Cumhuriyeti Milli Güvenlik Servisi ve
ona bağlı organlar, kendi yetkileri dahilinde; Çeçen
Cumhuriyeti anayasal düzenini, devlet bağımsızlığını,
devlet çıkarlarını ve toprak bütünlüğünü korumaktadır.
Milli
Güvenlik Servisi Başkanı, Parlamento tarafından tayin
edilmektedir. Çeçen Cumhuriyeti Milli Güvenlik Servisinin
oluşturulma ve faaliyet düzeni yasa tarafından
belirlenmektedir.
Madde 112.
Çeçen Cumhuriyeti Tahkikat Komitesi ve onun organları;
Çeçen Cumhuriyeti genelinde işlenen suçlarla ilgili ön
tahkikat yapar.
Çeçen
Cumhuriyeti Tahkikat Komitesi Başkanı, beş yıllık süre ile
Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosu tarafından tayin
edilmektedir.
Çeçen
Cumhuriyeti Tahkikat Komitesinin oluşturulması ve faaliyet
düzeni yasa tarafından belirlenmektedir.
Madde 113.
Vatandaşlara ve kuruluşlara hukuki yardım;
avukat baroları ve diğer gönüllü avukatlık kuruluşları,
özel avukatlık şirketleri ve avukatlık faaliyeti göstermek
için ruhsatı olan kişiler tarafından gösterilmektedir.
Yasanın öngörmüş olduğu durumlarda, hukuki yardım bedava
olarak verilmektedir.
Çeçen
Cumhuriyetinde avukatlık faaliyetlerinin gerçekleştirilme
kuralları, yasa tarafından belirlenmektedir.
8. BÖLÜM
SON HÜKÜMLER
Madde 114.
Çeçen Cumhuriyetinin başkenti Grozni şehridir. Çeçen
Cumhuriyetinin sembolleri: devlet bayrağı ve Çeçen
Cumhuriyeti arması, yasalarca belirlenmektedir.
Çeçen Cumhuriyeti marşı, Çeçen Cumhuriyeti Parlamentosunun
kararıyla onaylanmaktadır.
Madde 115.
Çeçen Cumhuriyeti Anayasası; Çeçen
Cumhuriyeti Parlamentosunun toplam üye sayısının 2I3'nin
oyları doğrultusunda kabul edilebilir ya da değişiklik
yapılabilir.
Anayasa değişikliği konusunda öneri, kendilerine bu
Anayasa ile yasama girişiminde bulunma hakkı tanınmış olan
kişiler tarafından sunulabilir.
Madde
116.
Anayasa,
Çeçen Cumhuriyeti parlamentosu tarafından kabul edildiği
gün yürürlüğe girer. |
