Dış ülkelerde yaşayan
ülkedaşlarımızı Rusya’ya geri getirme (ди хэкуэ¬гъухэр
къешэлIэжыным) amaçlı bir devlet programı üç yıl önce Rusya
Federasyonu yönetimince kabul edilmişti. Ancak şimdiye değin
dönüş konusunda bir ilerleme sağlanmış değil. Başarısızlığın
nedeni ne olabilir?
Dönüş
programının amacı
Ülke
dışında yaşayanlardan kendi istekleriyle Rusya Federasyonu’na
geri dönecek olanlara yardım amacıyla çıkarılmış olan bu
program, devletin geleceği açısından yaşamsal önemde.
Programın amacı, değişik dönemlerde dış ülkelere
savrulmuş/yerleşmiş olan insanları ata yurduna/Rusya’ya dönüş
hakkı vererek geri getirmek ve onları yeniden ata yurduna
yerleştirmektir.
Ancak, her
zaman yaptığımız gibi, her şeyimiz kağıt üzerinde mükemmel ve
kağıt üzerinde de kalmaya devam ediyor. İş uygulamaya
geldiğinde beklenmedik güçlükler boy gösteriyor,
bürokratlarımızın çıkardığı engelleri aşmak, deveye hendek
atlatmaktan daha da zor.
2006 yılı
başında Rusya Federasyonu Devlet Başkanı, en önemli
sorunlarımızdan birinin, nüfus sorunu olduğunu, nüfus artış
hızının eksiye doğru gittiğini açıklamıştı. O sıralar, her
yıl, ölen insan sayısı, doğan sayısını bir milyon aşmıştı/yani
nüfusumuz her yıl 1 milyon eksilmekteydi.
Bir ulusal
“Sağlık” (Узыншагъэ) yardımı projemiz vardı ama bir çıkış yolu
da bulanamıyordu. Demograflar /nüfus uzmanları, dış ülkelerden
dönüşler/Rus dönüşleri yapılmadığı sürece, nüfus sorunun,
gerçek anlamda çözümlenmiş olmayacağını söylüyorlardı. Bu
nedenle dış ülkelerde yaşayan ülkedaşlarımızdan kendi
istekleriyle dönenlere ya da dönmek isteyenlere yardımcı
olunmasını öngören bir program kabul edilmişti.
Şu sıralar
ülkemiz/Rusya dışındaki ülkelerde Rusça konuşan toplam nüfusun
yedide biri, yani 19 milyon kadar insan yaşıyor. Sadece Orta
Asya ülkelerindekiler 5 milyonun üzerinde. Ukrayna’da da 11
milyon yaşıyor. Söylendiği gibi, yılda bir milyon insan
Rusya’ya geri dönecek olursa, RF Devlet Başkanı tarafından
öngörülen hedef de yakalanmış olacaktır. Nitekim bir milyon
insanın döneceği varsayılarak ödenek planları hazırlanmış, üç
yıl boyunca kullanılmak üzere 16 milyar Ruble ayrılmıştı.
Ancak programın, iyi hazırlanmadığı belli oldu. Yani program,
Rusya bürokratlarının geleneksel “yurtseverlik” ağlarına
takıldı ve sürüncemede kaldı.
Programa
göre, 40 kadar ülkeden gelecek olanlar için konut, iş,
emeklilik ve sağlık gibi hizmet ve yardımların sağlanması
gerekiyordu. Ayrıca, yurttaşlık ve oturma izni verilmesi,
dönüş yapanın istediği yere yerleşmekte özgür olması, anket
sorularının buna göre doldurulmaları ve çağrı/davet
yazılarının beklenmesi gibi konular da program kapsamındaydı.
Bütün
bunların yeterli şeyler olacağı sanılıyordu. Özellikle Orta
Asya’dakilerin kendi istekleri ve olanaklarıyla Rusya
Federasyonu’na dönecekleri düşünülüyordu. Ancak Kırgızistan ve
Özbekistan’da apartman dairesi fiyatları Rusya’dakilere göre
son derece düşük. O ülkelerde satılacak daire paralarıyla
Tambov ili (guberniya) köylerinde küçük bir eski ev bile
alınamaz. Kazakistan ve Ukrayna’da konut fiatları biraz daha
yüksek ama bu da Rusya’da ev almaya yeter mi? Ev almış olsan
bile, yetmiyor, bir de Rusya yurttaşı olman gerekiyor, bu da
önemli bir sorun.
“Sovyetler
Birliği doğumlu” birçok kişi programı ilkin sevinçle
karşılamıştı. Sözgelişi, Kazakistan’dan dönüş yapacaklar için
“Güneye Giden İlk Vagon” kampanyası bile başlatılmıştı. Ancak
2007 yılında Kazakistan’dan sadece on sekiz aile dönüş yaptı.
Oysa dönüş için on bin dilekçe verilmişti.
O yıl
Rusya Federasyonu’na dönüş için işlem yaptıran toplam 5 bin
204 kişiden sadece 685 kişi dönüş yaptı. İzleyen yıllarda da
beklenen dönüşler gerçekleşmedi. Programın uygulandığı yıllar
boyunca toplam 11 bin kişi dönüş yaptı, ancak dönenlerin
yarısı Kaliningrad’a (1) yerleşti
Dönüşü
engelleyen nedir? Bu sorunun yanıtı milletvekilleri,
görevliler ve dönmeyi düşünenler tarafından araştırılıyor.
Geri
dönün diyorsunuz ama gideceğimiz yer yok ki…
“Şu
sıralar, Rusya’da dönüş programı kapsamına 13 yöre/region
alınmış bulunuyor. Ülkeye dönüş yapanlar bu 13 regiondan/ilden
istedikleri yerlere yerleşmekte özgürdürler. Ancak gösterilen
bu yerleri kimse beğenmiyor. Yerel yönetimler, dönecek
olanların kendi işlerini kendilerinin göreceklerini
umuyorlardı”, diyor Devlet Duması Bağımsız Devletler Topluluğu
(SNG) ile İlgili İşler ve Ülkedaşlarla İlişkiler Komitesi
Başkanı Aleksi Ostrovski. “Bir örnek vereyim.
Kazakistan’ın Petropavlovsk kentinden bir kadın bize bir
dilekçe gönderdi. Kadın yakınlarının bulunduğu Tver
Oblastı’nın Konakova köy okrugu’na yerleşmek istediğini
söylüyordu. Ankette belirtmiş olduğuna göre, her türlü
sorumluluğu kendi yüklenmeye hazır olduğunu da bildiriyordu.
Ancak Tver Oblastı yöneticileri talebi iki kez geri
çevirdiler. Gerekçe, kendisine iş bulma olanağının
bulunmaması. Benzeri yanıtlar Baltık kıyıları yöneticilerinden
de geliyor. Soruyorlar: Hazırlıklı değilseniz/iş
veremeyecekseniz, ne diye bizi çağırıyorsunuz, diyerek”.
Uzmanlar
kişilerin dönmesi için çağrıların yetmeyeceğini, başka
nedenlerin de çözülmeleri gerektiğini söylüyorlar. İş/çalışma
olanağı yoksa, kişi ne diye ülkeye dönsün ki? Programı amacına
ulaştırmak için 13 yöre yeterli değil. Savsaklamadan, 13
regiona 7 yöre daha eklenmesi, sonunda da 34’e (2) ulaşılması
gerektiği, Federal Göç İşleri (FMS/ ФМС) tarafından
vurgulanıyor. Ancak, Moskova Oblastı da dahil, 14 oblast,
programın kapsamına alınmaya kesinlikle karşı çıkıyor.
FMS
Başkanı Konstantin Romodanovsko’nun görüşüne göre,
dönüşçülerin yerleştirilecekleri region (il) sayısını
çoğaltmak, program kapsamındaki regionların itirazlarını da
aşmak gerekiyor. Belirlenen bu yerler dönüşçülerin yüzde 20
kadarını kabul etmeli. Diğerleri zaten tanıdık ve
akrabalarının yanına gideceklerini söylüyorlar.
“Dönüşçülerin Rusya’da kendilerini ağırlayacak akrabaları
varsa, onların yanına gelebilirler. Ancak yerel yönetimler
böyle kişilere yurttaşlık verilmesi sonucu, bir yükümlülük
altına girmek istemiyorlar” diyor Romodanovsko. Oysa
“Böylelerine iş bulmak daha kolay olacaktır”.
FMS
Başkanı’nın görüşüne, Rusya’nın Dış Ülkelerde Yaşayan
Ülkedaşları (MİD/ МИД) Departmanı Başkanı Aleksandr Çepurin
de katılıyor:
“Üç
başvurudan biri, iş bulma olanağı bulunmadığı gerekçesiyle
geri çevriliyor. Gelen kişinin tüm umudu da suya düşmüş
oluyor. Bir yerde iş bulunamıyorsa çözüm, dilekçeyi geri
çevirmek değil, o kişiye başka bir yerde iş aramak olmalı”
diyor Çepurin.
“Program
düzenlemesindeki esas hata, kişi tercihini tek bir
yöreye yerleşmek ile sınırlamış olmasıdır” diyor Devlet Duması
milletvekili Tatyana Moskalkova. “Örneğin Moskova
Oblastı programa alınmayı, yani göçmen kabul etmeye
yanaşmıyor. Lotaşina, Himki, Naro-Fomisk ve Volokolamsk
kentleri bu oblastda bulunuyor, bu yerler kimseye iş verecek
durumda olmadıklarını söylüyorlar”.
Geldiğiniz yere geri dönün!
“Neyi
isteyip istediğimizi öğrenmemiz gerekiyor. Gereksinimi olan
işyerlerini araştırmak gerekmez mi? Demografik sorunumuz
dikkate alınmıyor mu? 50-70 kilometre boyunca tek bir köyle
karşılaşılmayan Rus Bozkırı’nı (Kutır) böyle ıssız bırakmayı
sürdürecek miyiz” diyor Devlet Duması milletvekili
Aleksandr Gurov. “Bu durumda program için ayrılmış olan
paranın tamamını Uzak Doğu’ya (3) göndermeliyiz, orada iş
gücüne gereksinim var”.
Ancak o
gibi yerlere kimse gitmek istemiyor. Program süresince Habarov
Kray’a 85 kişi, Primor Kray’a (4) da sadece 61 kişi yerleşti.
Bu nedenle devletin o gibi yerlere göçü özendirmesi, sözgelişi
konut verme ve vergi indirimi gibi teşviklerde bulunması
gerekir.
Bu arada
geriye dönüş yapanların yüzde 90 kadarının kentlere yerleşmiş
olduklarını belirtelim. Dönenlerin yüzde 42 kadarı yüksek
öğrenim görmüş, yarısı da 50 yaş üzeri kişiler. Bunların çoğu
içki ve tütün kullanmayan, Bağımsız Devletler Topluluğu
üyesi ülkelerden, özellikle de Orta Asya ülkelerinden dönmüş
olan kişiler.
Bu içki
içmeme durumu uyumsuzluğa neden oluyor ve bir bölüm Rusya
yurttaşı tarafından hoş karşılanmıyor ve hemen karşı tavırlar
oluşuyor. Sizin gelenekleriniz bizimkilerden farklı mı? Bizim
ulusal geleneklerimize ayak uydurmayacak mısınız? O halde
hemen geldiğiniz yere dönün!
Örneğin,
bir süre önce Kazakistan’dan dönüp bir köye yerleşenler o
köyden kovuldular. Evleri ateşe verildi, kızlarına da
saldırıldı… Bu yüzden geldikleri yere dönmek zorunda kaldılar.
“Örnek Rus geleneğine” uymayanların nelerle karşılaşacakları
belirsizdir.
Kendi
istekleri ile göç eden insanların sorunları ele alınırken, bu
insanlar arasında zor durumda kaldığı için göç etmiş olanlar,
öncelikle dikkate alınmalıdır. SSCB’nin (Sovyetlerin)
dağılması üzerine, Rusya Federasyonu’na yerleşmek
zorunda kalan ama hala yurttaş da olamamış, evi ve işi
olmayan, yoksunluk içinde barınan insanlar var.
Bu konuda
Kuzey Osetya-Alania dikkate alınmalıdır. Bu küçük
cumhuriyette, Rusya Federasyonu’na sığınmış ve umarsız durumda
yaşayamaya çalışan insanların yüzde 15’i barınıyor. Bu
insanlar 17 yıldan beri çileli bir yaşam sürdürüyorlar.
Bu
insanlar uzun yıllardan beri depolarda, terk edilmiş çiftlik
barınaklarında ayakta kalmaya çalışıyorlar. Öncelik, bu
insanların geldikleri yerlere geri gönderilmeleri olabilir mi?
Sonra da ötekilere el atmaya.
Şu sıralar
ülke dışındakilerden kendi istekleriyle Rusya Federasyonu’na
dönecek olanlara yardım amaçlı programda büyük değişiklikler
yapılmış bulunuyor. Yeni düzenleme, gerekleşmeyen yıllık bir
milyon dönüşçü yerine, sadece 25 bin kişinin dönüşünü
amaçlıyor. Daha önce, 2009 yılı için 8 milyar Ruble ayrılması
öngörülmüştü, şimdi miktar 1, 8 milyara düşürüldü. FMS
temsilcilerinin söylediklerine göre, Maliye Bakanlığı, dönen
göçmen sayısında artış olması halinde, ek finansman
kaynaklarını hemen yürürlüğe sokacak.
DİPNOTLAR:
1) Kaliningrad, Rusya ana toprakları dışında, Baltık
Denizi kıyısında bulunan bir Rus oblastı/ili ve bu oblastın
merkezi olan kent. -HCY
2) Rusya Federasyonu 83 region’a (cumhuriyet, özerk
oblast, özerk okrug, kray, oblast ve kent birimlerine)
ayrılıyor. Bu regionların her birine Rusça olarak ve genel
anlamda “субъект/subekt” de denir. -HCY
3) Uzak Doğu, Rusya’nın en doğusundaki, yani Doğu
Sibirya’daki topraklar. -HCY
4) Her iki kray da Doğu Sibirya’da bulunuyor. -HCY |