CircassianCenter
Notu: Aşağıdaki makaleyi yazan 13 yaşındaki genç
hemşehrimiz Savsır'a teşekkür ediyor, başarılı çalışmalarının
devamını diliyoruz. CC
Sarmatlar Kafkasya’da hüküm sürmüş ve zamanla Kafkasya’nın
içlerinde derin izler bırakıp kaybolmuş bir halktır. Bu
Sarmatları genellikle İran kökenli gösterirler. Yalnız
bulundukları bölge ne kerametse Kafkasya’yadır. Sarmatları
İran kökenli gösterenlerin çoğunluğu Kafkasya kökenli değildir
ve Kafkasya dilleriyle de açıklamamışlardır. Şayet Kafkasya
dilleriyle açıklayabilselerdi isimde, kimlikleri de ortaya
çıkardı.
Günümüz Kafkasya dili araştırmacılardan rahmetli BEYGUA Ömer,
Sarmat sözcüğünü Abhaz diliyle şöyle açıklamaktadır (1).
‘’Sauromate adının aslı kolkhi (Abhaz) dilinde
‘sawır-mate’dir. Sawır ve mate birliğin adıydı. ‘Sawır’da aynı
dildeki ‘as-wı-r aswır’ın (as-lı-lar) değişik söylenişidir. ‘Sawırmate-sauromate’dir.’’
Sayın BEYGUA beyin bu açıklamaları yetersiz görülebilir. Çünkü
kök sözcüklerin ne anlama geldiği yeterince açıklanmamıştır.
Bizlerde bunu Adigece olarak ele alırsak:
Sheremate (Şeremate): Koşan Metler (Şoremete, şoromete,
şıremate, şuromate gibi değişik söylenişleri vardır ve koşan
Metler anlamındadır.)
Şermet: Adigelerde bir aile ve şahıs ismi
Şardan: Adigeler aile ve şahıs ismi, Mısır’da yaşarlar.
Şoremate, görüldüğü gibi koşan Met, koşan atlı Metler
anlamındadır. Bu sözcüğü hece kuralları içinde ele alırsak;
Sher-şer: Adigece koşan anlamında
Shor-şor: Adigey Kabardeyce’sinde söyleniş şekli
Shı-şı: At
Mate: Sepet
Buradaki ‘’mate’’ günümüzde sepet anlamında kullanılmaktadır.
Yalnız, Tha-mate yani idareci anlamında. buradaki tha tanrı
anlamında ve ilk olarak ilahi yani dini inançların ortaya
çıkmasıyla kullanılmaya başlamıştır. Thamade yönetici, idareci
anlamına geldiğine göre mate bey, yönetici, idareci, yol
gösterici olarak ilk kawkozik bir terim olarak da ortaya
çıkmaktadır. Buna göre shoremate atlı, koşan beyler,
yöneticiler anlamına gelir. Bu mate ismi ilk zamanlar bir kişi
veya bir aileye verilmiş olsa da daha sonraları toplum ismi
olarak tarihe geçmiştir.
Bu ‘’mate’’nin açıklamasının doğru olmadığını iddia edenler
olabilir. Peki bu İran yaylalarındaki bu met toplumu nereden
buralara gelmiştir. Üçüncü buzul döneminden sonra bilinen
insan türemelerinden birinin Kafkasya’ya olduğu bilinmektedir.
Bu durumda dillerin oluşumun da Kafkasyalılar anaçlık
görevlerini de bir şekilde yapmışlardır. zamanla
Kafkasyalardan İran yaylalarına inen Kafkasyalıların buralarda
azda olsa dil değişikliklerine uğrasalar da –ki, uğramışlardır
da- ama Kafkasya tekrar dönmeleri onları İranlı göstermez.
Bunun aslıda yapılan araştırmalarda da ortaya çıkmaktadır.
"Filoloji incelemeleri de MÖ 3000’de güney doğuda, Pencap’ta,
güney batıda, Mezopotamya’ya, Suriye’ye ve küçük Asya’ya kadar
yayılan gurupların elamlar, kaslar, Lubiler, Gutiler, Medler,
Livule ve hatta İtalya Etrüskleri gibi kavimlerin bitişken bir
dil kullandıkları ve lehçelerinin bir ana dile bağlı oldukları
bilinmektedir. (2)
Burada görüldüğü gibi eski ulusların bir olduğu açıkça ortaya
çıkmaktadır. Yine araştırmacı Shepard B. Clough uygarlık
tarihi adlı eserinde "ihtimal Kafkasya’dan inmiş bulunan
Persler ve Medler İran’a yerleşmişlerdir" der. Günümüzün
araştırması yazarlarından rahmetli HADAGHALH'E Asker’de yapmış
olduğu araştırmalarda Kafkasya’dan inip zamanla İran’a
yerleşmiş oldukları görüşündedir. HADAGHALH'E yazar bunların
zamanla atalarını yurdu olan Kafkasya dönmüş ve burada
Şoromate-Şeremate diye anıldıkları görüşündedir.
Yukarıda belirtildiği gibi bu Kafkasyalıların İran
yaylalarında ne kadar kaldıkları bilinmemektedir. Doğal olarak
burada kaldıkları zaman içinde dillerinde ve karakterlerinde
bir çok değişiklikler olmuştur. Kafkasya’da yaşayanlarda ayrı
bir özellikleri içlerinde barındırıp geri dönen (Argonoutlar
gibi) Osetler başka ulustan, İran kökenli olarak yanlış
tanımlanmışlardır.
Kısacası, Türk kayıtlarında Sarmat, İran ve yabancı kayıtlarda
Sauromate diye adı geçen bu toplum Kafkasyalı ve koşan Metler
anlamındaki Sheremate-Şeremete, Şoromate’den başka bir şey
değildir.
KAYNAKLAR:
1) Kafkasya
Kaynaklarına Göre İlk Yaratılışlar. Ömer Beygua, cilt-2 s. 59,
1986
2) İran Tarihi. TTK Yayınları, s. 9, 1948 Ankara
3) Uygarlık Tarihi, Shapard B. Clough
4) Nartlar, cilt-1 Mıyekhuape
OKUYUCU EKİ:
Bayat Sürgün
17. 09. 2009
Sarmatlar ile Çerkesler ve diğer Kafkasya halkları arasında ki
ilişkinin çok güçlü olduğu, gerek dilbilimsel, gerek
antropolojik, her yönüyle doğru.
Fakat Savromat-Sarmat teriminin Çerkesce ile açıklanmasında
doğrusu tatmin olamadım. Üstelik bir halkın sadece adı ile
köken belirlenemez ki? Değil mi?
Evet! Ben de İskit ve Sarmat halklarıyla, Çerkes-Kafkasya
halkları arasında ki ilişki konusunda, "tavuk mu yumurtadan,
yumurta mı tavuktan?" sorusunu kendi kendime sormuyor değilim.
Fakat dilbilimsel kanıtlar tatmin edici olsa bile, başkaca
bilimsel kanıtlara gereksinimimiz var.
Strabon'a göre; bir Sarmat kabilesi olan Sirakisler (ki, terim
Çerkes adının kaynağına işaret ediyor olabilir), MÖ. II.
yüzyılda Kuban bölgesine gizlice sızarak, Kafkas Dağları'nın
güneyine kadar inmişlerdir. Güçlü göçebe kabilelerden oluşan
Sarmatların yaşam biçimi, üstün tarım yaşamı ve yöntemlerini
bilen Meotların etkisiyle değişmiştir. Strabon; Sirakisleri
tanımlarken, "kimi grupların çadırda yaşayıp toprağı
sürdüklerini" anlatmaktadır.
Strabon'dan aktardığım bu bilginin altını çizmek isterim.
Sarmatların bozkır kökeni neredeyse kesindir. Meotların ise
yerleşik tarım ve deniz kültürleri.
Terimlerin kökenini bir tarafa koyarsak Çerkes halkının etnik
kökenlerinde Kafkasyaik ögeler kadar (çok) olmasa da bozkıra
ve Asya'ya özgü, Hint-İran dünyasından alınma ögelerde
bulunmaktadır.
Saflık; insan topluluklarının oluşumuna, geçmişine aykırıdır.
Her topluluk bir sentezdir. Bugünü gösteren bir son-veridir.
Sarmatların ortaya çıkış noktasının, kronolojik olarak
bakıldığında, Çerkes-Kafkasya coğrafyasıyla aynı olduğu
bilinmektedir.
Tarihin o dönemlerinde Çerkes yaşam alanlarının, sadece
Kafkasya'nın orta ve batı bölgeleri ile sınırlı olmadığı,
bugün ki Ukrayna'nın doğu ve orta, Rusya'nın ise güney
bölgelerini içerdiği de bilinmektedir.
Hatta MS. 13. yüzyılda bazı Arap gezginlerinin gezi
notlarından edindiğimiz bilgiler, Ural dağlarına yaslanmış çok
doğudaki bir ülke olan Kazan Tataristan'ının bazı kentlerinde
dahi Çerkes kolonilerinin varlığını açıkça göstermektedir.
Aynı kaynaklarda yazılanlardan öğrendiğimize göre, Tatar
kentlerinde –ki, Çerkes mahallelerinin yanında- As (Alan-Oset)
mahalleleri de bulunmaktaydı.
Kısaca uzatmadan; kanaatim, Sarmatlar; İskit-İran dünyasına
ait bir temsilcilik görevini icra etmiştir tarih boyunca.
Ve tarihin en can alıcı noktalarında Meot-Çerkeslerle yolları
birleşmiştir.
Oysa Meot-Çerkes dünyası, Kafkasya dünyasına aittir.
Sanıyorum; Sarmat terimini Çerkesce olarak açıklamak kadar,
Sirakis teriminin Sarmatça’da (ya da günümüz Osetçe) ne anlama
geldiğini de araştırmamız gerekecek. |