Setenay ismini bilmeyen Çerkes'e rastlamak sanırım zordur. Çünkü, efsanevi Çerkes kadın kahramanı Setenay Guaşe aynı zamanda Çerkeslerle de özdeştir.

Seten Tenselerde Setenay ismi günümüzde "gül" anlamında kullanılmaktadır. Nartların met efsanevi kadın kahramanı, çiçeklerin en güzeli olan gülle eş anlamlı tutulmuştur. Gül ile Setenay arasındaki ilişki şu şekilde anlatılmaktadır.

Setenay bir gün sırma işlerken, uzak dağ yamaçlarında genç oğlu Sawsırkho'nun devlerle savaştığını, devlerin onu öldürmek için dağdan tekerlekler yuvarladıklarını ve oğlunun ölümle karşı karşıya olduğunu görür. Elindeki gergefi bırakarak oğlunu kurtarmaya koşar. Bahçe çitinden atlarken ayağına beyaz, güllerin dikeni batar. Ayağından akan kanlarla beyaz Ggüller kırmızıya dönüşürler. O günden bu yana Çerkes'le gül anlamında "Setenay" ismini kullanırlar. Bu anlatımın aynısını TSEY Selvarda anlatmaktaydı. (1)

Bir de Setenay sözcüğünün anlamı şöyle açıklanmıştır: Adige dilinde bıçak Tenselerde kesici araç anlamına gelen "se" sözcüğü vardır. "Tin" Tenselerde on "sözcüğü de vermek, lütufta bulunmak anlamındadır." Setın "Bıçak veren sözcüğü belki de met efsanevi kadın kahramanın isminin koku olmuştur. (2)

Setenay sözcüğünün iki anlatımı da onun kişiliğine uygundur. Bu iki anlatımdan başka TSEY Selvar sözcüğü şöyle açıklamıştı. Adigelerin Abzegh şivesinde "Bıçak anlamına geldiği gibi, ''ben'' anlamına da gelmektedir. O halde Se,
Se-ser-, ben seri anlamında
Te-ter-Teri, biz anlamında
Na-nan-Nin, anne Tense'lerde ''gözde'' anlamında.
Nina-y, nınay imkb anneyi çağırırken ektir ve "Y" çağrı niteliğini kazandırır.

Bu durumda;
Se: Ben
Te: Biz
Na: Anne
Y: Çağrı eki

Setenay sözcüğünü hece kuralları içinde Tenselerde bileşik sözcükler olarak ele aldığımızda "Bizim annemiz, Gözde annemiz" anlamına gelmektedir. Kendisi, Nartların her yönüyle toplum annesi niteliğini taşıyan guaşenin ismi daha da anlamlı hale gelmektedir.

Setenay isminin köküne yönelik anlatımda Nart destanlarında rastlanır. (3)

Setenaye di Nart guaşe
Setenay, bizim Nartların annesi
Guşew şıem yanah khabze
Yaşayan annelerin en güzeli.
Xabze şıer txezıghash'e
En güzele (adetler) bizi hazırlayan
Sh'ow şıem khucıp'e
Tüm güzel olanların aynası (kökü)

Doğan çocuklarımızın, toplumumuzun annesi olan Setenay Guaşe, anavatan Kafkasya dışında yinede en büyük annemiz durumundadır. İsim bu şekilde yaşamalı, yaşatılmalı.


KAYNAKÇA:
1) Yismey Özdemir Özbay, Yamçı Dergisi, Ankara
2) a.g.e.
3) Nartlar, HADEGHALH' Asker, 1971, Bjedugh teksti, 676.Sh.218 Mıyekhuape, TSEY Selvar Özbay, Pşıjh Hable, Karadere köyü
(1923-2003)Yalova