...................
...................
AVRASYACILIK VE RUS JEOPOLİTİĞİ

Ahmet Hacaloğlu
27 Temmuz 2009

                         
...................
 
...................
Rusya’da stratejik kültür kendine özgü bir şekilde yüzyıllardır şekillenerek gelişmiştir. 17. yüzyılda jeopolitik arka planda kendi “Büyük Rusya-Velikaya Rassiya” stratejisini ortaya koyan ve bunu dış politikada hayata geçiren Çarlık Rusya’sı sınırları ötesinde batıda Baltık bölgesinden Karpat dağlarına dayanır. Güneyde Tuna nehrinden İran dağlarına ve doğuda Volga kıyılarından Altay dağlarına kadar geniş bir coğrafi alanda siyasal değişimleri yapabilmeye ve etkilemeye yönelmiştir. Siyasi ve askeri yönetim gücüne sahip olan Çarlık Rusya’sı belirlediği bu üç farklı bölgeye doğrudan askeri olarak müdahale edebileceğine ve kendi çıkarlarına uygun siyasal değişimler yapabileceğine inanmaktaydı.

1917 Sovyet devrimi ile Çarlık yıkılınca Avrupa’ya kaçan aydınlar tarafından 1920 yılından başlayarak Avrasyacılık Entellektüalizm’inin temeli oluşturuldu. Ancak bu ekolün esas görüşleri 1926’da Paris’te N. Turubetskoy’un derlediği bir manifestoda yoğun olarak ifade edildi. Avrasyacı aydınların Avrasyacılık üzerinde farklı fikirleri olmakla birlikte,  hepsinde ortak olan yön Avrasya’nın hem coğrafi hem de kültürel, politik ve felsefi anlamda kendine has bir bütün olduğuydu. Yani ne tam olarak Avrupa’nın ne de Asya’nın parçası sayılma. Avrupa’nın parçası sayılmamanın ötesinde Avrasya,  Slav veya Avrasyalı kültürden aşağı görülen Avrupa-Germanik kültürünün karşısında tanımlandı.

Klasik Avrasyacılık pan-Slavizmin etkisinde gelişmiş bir akım olmasına karşın Avrasya coğrafyasında yaşayan milliyetlere yaklaşımı itibariyle pan-Slavizmden ayrılır. Klasik Avrasyacılar Avrasyalı kimliğinin Slavlarla Türk ve Fin-Ugrik (Turani) halkların karışmasıyla oluştuğunu savunurlar ve bu bağlamda hem Avrasyalı kimliğinin hem de Avrasya’yı yöneten siyasi birliğin ayrılmaz parçası olarak görürler. Ancak bu coğrafyada yaşayan milliyetlerin tarih boyunca süregelmiş olan ve devam etmeye mahkum siyasi birliğini Cengiz İmparatorluğu’ndan itibaren hep otoriter ve tek bir siyasi birliğin yönettiğini, son olarak bu otoritenin Rus Çarlığından SSCB’ye geçtiğini ve bu sürekliliğin Rusların önderliğinde devam edeceğini ileri sürerler. Böylece klasik Avrasyacılık Sovyetler Birliğini,  Birinci paylaşım savaşı sonunda realite haline gelen ulus-devlet yapılanmasıyla imparatorlukların yıkılmasından korumaya yönelik bir akım olarak ortaya çıktı da denebilir. Diğer bir anlatımla Klasik Avrasyacılık Avrasyalılık kimliğini tanımlayan bir fikir akımı olmasına karşın pratik olarak SSCB içindeki milliyetlerin bağımsızlık fikirlerine karşı geliştirilmiş seçenek olarak görülebilir. 

Klasik Avrasyacılık içerdiği determinizm, romantizm ve sunduğu yol haritası bakımından idealist bir akım gibi görünse de, tezleri açısından tutarsız ve pragmatik bir akımdır. Her şeyden önce, klasik Avrasyacılığın en temel argümanlarından biri olan Rus Çarlığı içindeki Türkler ve Slav halklarının ortak bir “Avrasyalı” kimliğine sahip olduğu tezi gerçeklikten uzak bir iddiadır. Çünkü Avrasya coğrafyasındaki halklar tek bir otorite tarafından yönetilmiş olsa da ortak bir kimliğe sahip olamamışlardır. Türk ve Slav halkları bir birlerinden etkilenmiş olsa da halkların kendi kimlikleri aşınıp ortak bir kimlik içinde erimemiştir. Bunun tek istisnası olarak Sovyetler döneminde “Sovyet insanı” yaratma projesi gösterilse de Stalin’in milliyetler politikasının sonucu olan ve bir noktada halkların yerlerinden edilmesiyle sonuçlanan “Sovyet insanı” inşa sürecinin aradan 92 sene geçmesine rağmen hala Rus olmayan unsurları tehdit olarak görmesi karşısında Klasik Avrasyacılığın argümanlarının geçersizliği bir kez daha kanıtlanmış olmaktadır. 

Klasik Avrasya ekolünün bilimsel aktivitesi SSCB döneminde neredeyse yok olsa da fikirleri ortadan kalkmadı. 2000 yılında V. Putin’in Rusya Devlet Başkanlığı görevine gelmesi ile Avrasyacılık “resmi” olarak yeniden canlandı. Yeni Avrasyacılığın gelişimi için,  yükselen Rus imparatorluk hedefine yeni ve çağdaş bir ideolojik dayanak olarak A. Soljenistin’in fikirlerinden yararlanıldı. Putin’in desteklediği Rus sosyolog ve jeopolitikçisi A. Dugin Avrasyacılığı yeniden tanımladı. Tüm Asya’yı içine alan bir küresel güç olarak “Büyük Rusya-Velikaya Rassiya” yı hedefleyen,  Rusya’nın hegemonyasında yeni bir Avrasya birliği oluşumu ve Rusya’nın burada lider güç olması hedeflendi.


Rus Jeopolitiği

Yeni Avrasyacılık akımına göre Rusya’nın en önemli jeopolitik gereksinmesi imparatorluğun yeniden toparlanmasıdır.  Rusya’nın jeopolitik ve stratejik egemenliği için gereken,  sadece kaybedilen “yakın çevre”nin yeniden kazanılması ve Doğu Avrupa ülkeleri ile müttefiklik ilişkilerinin tesis edilmesi değil Avrupa ve İran,  Hindistan, Japonya’nın Avrasya stratejik blokuna dahil edilmesidir. Geçici olarak kaybedilen Orta Asya’da kendi stratejik, ekonomik ve siyasi nüfuzunun kurulamaması halinde Rusya parçalanacağının bilincindedir. Çünkü bu takdirde Rusya enginlikleri başka yayılmacı güçlerin başlıca stratejik hedefi haline gelecek, ya Çin Kuzeye Kazakistan ve Doğu Sibirya’ya doğru ya da ABD elebaşılığındaki emperyalizm Rus topraklarına hareket ederek Güney Rusya’dan bazı bölgeleri entegre edecektir.

Rusya (SSCB’de dahil ) hiçbir zaman ulus-devlet olarak var olmamıştır. 18. yüzyıldan itibaren Avrupa’da bu model kök salmaya başlarken Rusya var gücüyle direnmiştir. Çarlık rejimi bazı tavizler verse de emperyal yapısını azami düzeyde muhafaza etmiştir. Avrupa yanlısı Petro reformlarına karşın Rusya İmparatorluğu teokratik ve aristokratik ilkelerini korumuştur. Ancak yeni İmparatorluk eski imparatorluktan farklı kurulacaktır. Bölgesel devlet veya ulus-devlet olmayacağı gibi, kuruluş projesinde emperyal prensiplerin temeli atılacak,  jeopolitik ve ideolojik çizgileri daha önceki imparatorluk biçimlerini çöküşe götüren nedenlerin giderilmesi temelinde kurulacaktır. 

“İmparatorluğun toparlanması” süreci ilk olarak Rusya’nın sıcak denizlere çıkışını temin edecek olan uzak bir hedefe yönelmelidir. Jeopolitik olarak Doğu ve Kuzeyin soğuk denizlerine egemen bir devlet olan Rusya’nın etkin devlet olabilmesi için mutlaka Güney ve Batının sıcak denizlerine çıkışı tamamlanmalıdır. Bunun için tarihte çok sayıda Osmanlı-Rus savaşı yapılmış ancak meyvesini İngilizler toplamışlardır. Rusya Güneye doğru son atılımını Afganistan işgaliyle yapmış ise de yenilerek geri dönmüştür. Güney ve Batı sınırları kıyı hatları haline geldiği zaman Rusya’nın kıtasal oluşumu tamamlanmış olacaktır. Rus jeopolitiğine göre tek süper güçlü bir dünyanın Rusya’nın jeopolitik önemini ortaya çıkarması sonucu ABD elebaşılığındaki emperyalizme karşı Rusya ile diğer Avrasya devletlerinin kendiliğinden meydana gelecek ittifakı vasıtasıyla sıcak denizlere çıkış yolu açılacaktır.

Kurulacak yeni imparatorlukta doğal kilit fonksiyonunu Ruslar yerine getirecektir.  Çünkü Avrasya kıtasında eksen olan toprakları onlar kontrol etmektedir. Kültürel,  medeniyetsel, stratejik açılardan Ruslar doğal ve organik bir şekilde bu misyona uygundur. Bu İmparatorluğun jeopolitik yapısının temeline “ortak düşman” ilkesi oturtulmalı, ABD’nin stratejik kontrolü reddedilmelidir. Avrasya’nın stratejik birliği tüm istikametlerde deniz sınırlarındaki kontrolünü, kaynaksal otarşiyi ve Avrasya silahlı kuvvetlerinin merkezi idaresi temin edilmelidir. Ancak bu kıtasal projenin-stratejik birliğin daha önce gerçekleşmesini engelleyen 3 önemli faktörün de gerçekleşmesi gerekmektedir.


Batı Ekseni : Moskova-Berlin

Yeni İmparatorluk projesi Batıda Orta Avrupa’yı sağlam bir köprübaşı olarak görmektedir. Tarih ve coğrafya mülahazalarına göre Orta Avrupa ABD’ci Batı Avrupa mekanına karşı açık bir şekilde ifade edilmiş kıtasal karaktere sahiptir. Orta Avrupa’nın jeopolitik merkezi Almanya’dır.

Moskova-Berlin ekseninin oluşumu Rusya ve Almanya’nın karşılaştığı bir dizi önemli sorunun çözümüne de yardımcı olacaktır. Böyle bir ittifak Rusya için ileri teknolojiye,  sanayide güçlü yatırımlara doğrudan erişimi ve Rus topraklarının ekonomik kalkınmasında Avrupa katılımının güvencesini sağlayacak bunun karşılığında ise ABD tarafından sömürülen üçüncü dünyanın enerji rezervlerine bağımlılıktan kurtulmak için Almanya’ya Moskova’nın stratejik yardımı sağlanacaktır. Aynı zamanda ekonomik olarak dev ama siyasi olarak cüce Almanya ile politik olarak devama ekonomik olarak kötürüm Rusya’nın dertlerine deva olacaktır. Uzak gelecekte ise Avrasya İmparatorluğunu kurmak için stratejik ve ekonomik yapıyı meydana getirecektir.


Moskova-Tokyo Ekseni

Bugünkü dünyada Çin ve Japonya Avrasya’nın gerçek doğu kutbu olmak için yarışıyor.  Ancak adı geçen ülkeler arasında uzun tarihi jeopolitik husumet ve iki medeniyet tipolojisi vardır. Bu nedenle Rusya birini seçmek zorunda kalacaktır. Çin her ne kadar kıtasal bir kitle ve medeniyeti geleneksel otoriter karakter taşıyorsa da Avrasya’da jeopolitik olarak Japonya değil Çin Anglo-Sakson güçlere önemli bir üs olmuştur. Japonya’nın stratejik pozisyonu gelişme dinamiği,  değerler sisteminin özellikleri onu ABD elebaşılığındaki emperyalizme karşı ideal bir partner yapmaktadır. Çin ise sadece başkan Mao zamanında özgün Avrasyacılığa eğilim göstermiş daha sonra ise yeniden şüpheli jeopolitik fonksiyonuna geri dönmüştür. Rusya yeni İmparatorluğun doğu eksenini MOSKOVA-JAPONYA ekseni olarak tercih etmiştir. Rus jeopolitiğine göre bu eksen Avrasya’yı jeopolitik açıdan yetkin kılacak, ABD elebaşılığındaki emperyalizmi zayıf düşürüp yok edecektir. Yine bu eksen iki ülkedeki bir takım sorunları da çözecektir. Rusya ileri sanayi ülkesini kazanmış olacak siyasal bağımsızlıktan, askeri-stratejik sistemden, kaynaklara doğrudan ulaşımdan yoksun Japonya’da gereksinmelerini Ruslardan temin edecektir.


Moskova-Tahran Ekseni

Avrasya İmparatorluğunun güney istikametindeki politikası da stratejik, ideolojik ve kültürel açılardan Anti-Amerikancı genel Avrasya eğilimine cevap veren bir güçle kıtasal ittifaka gitmek olmalıdır. Ortak düşman ilkesi burada da başlıca faktör olacaktır. Avrasya’nın güneyinde Yeni İmparatorluğun güney kutbu rolünü oynayabilecek jeopolitik oluşum olarak sadece İslam dünyası vardır. İslam dünyası dağınık vaziyette olduğu için jeopolitik sabiteler açısından güney kutbu Atlantikçi Türkiye değil İran olmalıdır. Bu muazzam devlet Orta Asya ile sıkı ilişkili, radikal şekilde anti-Amerikancı ve gelenekselcidir. Aynı zamanda coğrafi olarak öyle bir bölgededir ki yeni İmparatorluğun sıcak denize ulaşma sorununu çözecektir.  Moskova-Tahran ekseni “anakonda”yı en zayıf yerinden kesmekte Avrasya’nın içinde yeni köprübaşları ele geçirmede Rusya’ya sınırsız ufuklar açmaktadır.


Son Yerine

Hayata geçirilebilmesi halinde ikinci bir süper güç olacak Yeni İmparatorluk ile Rusya,  ABD elebaşılığındaki emperyalizmin kudretini temelinden sarsabilme peşindedir. Bu aynı zamanda,  ismi ne olursa olsun 1991 senesinde yıkılan emperyalist güç Sovyetler Birliğinin yerini alacak olan yeni Rus İmparatorluğu olacaktır. Yeni Avrasyacılık adı altındaki aldatıcı formülasyonlarla güya ABD elebaşılığındaki emperyalizme karşı yoksul halklarla birlikte mücadele ediyor siyaseti izleyerek SSCB’nin yıkılmasından sonra kaybettiği bakir Orta Asya enerji kaynaklarına yeniden kavuşmanın planlamasını yapan emperyal Rusya umulur ki bu kez hiçbir halkı kandıramasın.


KAYNAKÇA
Nadir Devlet-Rusya Türklerinin mücadele tarihi
Azade-Ayşe Rorlich Volga Tatarları
Aleksandr Dugin-Rus Jeopolitiği