Sürü psikolojisi (Bandwagon Effect); tabiri
1848′de Amerikan Politik sisteminde
kullanılmaya başlandı. Dan Rice adında bir
palyaço, o zamanlar bando arabası (bandwagon)
kullanarak politik turlara katılmıştı. Bando
arabası coşkulu müziklerle turlara çıkıyor ve
“bandoya katıl” sloganıyla insanların
dikkatini çekiyordu. Bu sayede elde ettiği
popülerliğinden dolayı, seçimlerde büyük bir
başarı kazanmıştır. Bu kavramın temelinde bu
olay vardır ve sürü psikolojisi bu yüzden
İngilizce “Bandwagon Effect” (BandoArabası
Etkisi) olarak tabir edilir.
Psikoloji bilimine göre sürü psikolojisi; bir
yığın kurallar ve koşullar dizisiyle
temellenmiş belirli inançların, bir grup,
topluluk, ülke vs.’nin insanları arasında
yayılmasına verilen addır. Burada esas olan
şey, bireyler tarafından söz konusu inancın
gerçekleşme olasılığının kabulü, çok büyük
kitlelerin ona inanmış olmasına bağlı
olmasıdır. Sürü psikolojisiyle bağlantılı bir
diğer kavram grup çalışmasıdır. Bir grupta
çalışan insanlar gruptaki diğer üyelerle
arasındaki ahengi koruyacak davranışlara
yönelir. Ahengi korumak adına doğru bir
karardan saparak başka kararları
onaylayabilir. Bu yüzden ayrılığa düşmemek
adına diğer üyelerin kabul ettiği bir şeyi
kritik etmeden kabul eder. Akran baskısı, grup
üyelerinin karar mekanizmasına etki
etmektedir. Sonuçta bundan gruptakilerin
değerleri, fikirleri, davranışları ve
inançları etkilenir. Sürü psikolojisinin
sebeplerinden birisi de bu durumdur.
Sürü Psikolojisinin Altında Yatan Psikoloji
Sürü psikolojisinin oluşumu bilişsel
eğilimlerin etkisi ya da sonucu olarak
tanımlanır. Buradaki bilişsel eğilim kavramı,
doğru bir karara götüren yörüngeden sapmak
anlamında ifade edilebilir. Sürü psikolojisi
tüm yaş gruplarında yaygındır. Dünyadaki
çeşitli sınıflardan farklı insanların ortak
özelliklerinden birisidir. Fakat, genç nesil
bu dürtüye karşı daha korumasızdır.
Popüler Olanı İzlemek
Başarılı insanların alışkanlıklarını, davranış
kalıplarını, inançlarını vs. izlemek insan
doğasının bir eğilimidir. Başarılı bir insan
etrafına güven verir. Başarılı bir insanın
popülerliği ve güvenilirliğinden etkilenmiş
bir insan, berrak düşünme gerektiren muhakeme
yeteneğini kaybeder. Politikada sürü
psikolojisi ise bir siyasi hareketi sadece
popülerliğinden dolayı takip eden seçmenlerde
görülmektedir. Bu gibi sebeplerle seçmenler
kazanması muhtemel görülen adayları
desteklerler.
Korku ve Sürü Psikolojisi
İnsanların topluluğa uymasının en büyük
sebeplerinden birisi, yalnızlık korkusudur.
Eğer zihnimiz korkularla dolu olmasaydı her
zaman mantıklı ve berrak düşünmeye yönelirdik.
Eğer kararlarımız tam olarak mantıklı
temellerde değilse, gözümüz kapalı olarak
diğerlerini takip etmeye yöneliriz. Çoğunluğa
eşlik edenlerde, kollektif katılım ve
çoğunlukçu kabullerin inançlara daha ağır
basması söz konusudur. Bu davranış, çoğunluk
düşüncesinin yanlış olduğu bilinse bile
gerçekleştirilir.
Sürü Psikolojisi Zararlı mıdır?
Sürü psikolojisi toplumda insanlar üzerinde
zararlara sebep olabilir. Fakat, koşullara
bağlı olarak bu zararlı sonuçlar hemen
farkedilmeyebilir. Mesela belli bir düşünceye
ya da ırka mensup bir topluluğa karşı nefret
dolu genellemelerin yayılması kabul görürse
korkunç nefret suçları işlenebilir.
İş dünyasında da takım üyeleri, takımının ya
da diğer takım üyelerinin performanslarının
belli kısıtlamaları olduğunu göz ardı etmeye
çabalar. Bunun sebebi, verilen kararların
doğruluğuna bakmaksızın sürekli olarak takımı
destekleme eğilimine sahip olmasıdır. Bunun
gibi değişik biçimlerde insanlar sürü
psikolojisinin olumsuzluklarını
yaşayabilirler.
Bilgi Konusunda Diğerlerine Bağımlılık
Karar verme mekanizmamızda, düşünce ve
duygularımızdan başka önemli bir diğer içerik
“bilgi”‘dir. Erken yaş döneminde çocuklar
ebeveyninden çevreye dair neredeyse her
bilgiyi alırlar. Bu bilgiler, ebeveynlerin
kendi inaçları üzerinde temellendirilmiş
bilgilerdir. Onların düşünceleri zihinlerinde
gizlenmiş inançlar aracılığıyla şekillenir.
Bu, tam olarak sürü psikolojisi kapsamına
girmese de bağımsız düşünme ve zihnin özgür
akıcılığından da tam olarak bahsedilemez. Buna
rağmen hayatta, diğer insanlarla etkileşimimiz
baz alındığında genelde vereceğimiz kararlar
üzerinde tam bir bağımsızlık söz konusudur.
Sürü psikolojisi bazı insanların veya diğer
canlıların bütün olarak kendi anlayış ve
bilişleri temelinde karar verme kabiliyetinin
yokluğunun bir sonucudur. Gerçekte toplum
baskısı, akımlar, propagandalar vs. içinde tam
anlamıyla etkilenmeden kalmamız
imkansızdır. Hepimiz karar vermek ve ilerlemek
için hayatın kesin gerçeklerini
benimsemeliyiz. Kararlarımızın doğruluğundan
tam emin olamasak bile, kendi referans
noktamızı oluşturabilmeliyiz.
Kaynakça:
http://www.buzzle.com/articles/psychology/