Oset Dili, Hint-Avrupa dil grubunun İndo-İraniyen bölümü
içerisinde yer alır. Temelde İron ve Digoron olmak üzere
iki ana şiveye ayrılır. Bu iki şive de kendi arasında
alt şivelere ayrılır. Bunlar; İronca'nın alt şiveleri,
Tuallag ve Kudayrag. Digoronca'nın alt şivesi Tagaur'dur.
..........
....
Oset Dili yazılı hale gelmiş, eğitim ve öğretim İron ve
Digoron lehçeleriyle yapılmaktadır. Oset Dili eski İran
dillerinden biri olan Palowice ile yakın benzerlikler
gösterir.
İskit ve Sarmat kabileleri, göçebe topluluklar oldukları
için, günümüzde bu kabile dilleriyle yazılmış hiç bir
kaynak bulunmamaktadır. Ancak Alanlar'a ait köy ve kent
merkezlerinde yapılan kazılarda Grek harfleri
kullanılarak yazılmış Alan dili ile ilgili eserler
bulunmuştur. Digoron şivesine çok yakın olan Alan dili,
bugün önemli ölçüde çözülmüştür.
Osetler zaman zaman bazı ulusların alfabelerini
kendilerine uyarlamışlarsa da ilk Oset Alfabesi 1798
yılında Gürcü harfleri kullanılarak oluşturulmuştur.
1798 tarihi aynı zamanda yazının ulus olarak kabul
edildiği tarihtir.
Oset Dili'nin gelişimi XX.yy'ın başlarında Demokratik
Burjuva Devrimi'nden sonra hız kazanmaya başlamıştır.
Oset Edebiyat dilindeki bütün seslerin toplamı 35
adettir. Bunların 7’si Sesli, 2’si Yarı Sesli ve 26’sı
Sessizdir.
Sesliler, dil pozisyonuna göre (ön, arka ve orta), dil
yüksekliğine göre (alçak, orta ve yüksek), dil
ilişkisine göre (dişin dudağa değmesiyle ve değmemesiyle
çıkan sesler), ağız genişliğine ve dil açılımına göre
(açık ve kapalı) ve süreklilik ve niceliğine göre de
(kısa ve uzun) olarak ayırt edilir. Osetce’deki
seslilerin yöntemi aşağıdaki diyagramda gösterilmiştir.
Buna göre biz iki ön sesliye (е и) üç orta
sesliye (а æ ы), ve iki arka sesliye (о у)
sahibiz. En son ikisi dil yuvarlağına ve dişin dudağa
değmesiyle çıkan seslere eklenerek kişileşmiştir.
Sesliler ağzın açıklığına göre ayrılmıştır. Onlar şu
harflerden farklıdır. “a” açık æ (a
ve e arasındaki orta çıkış), (е ы о) hala
daha kapalıdır ve son olarak (и у) gelir.
İzleyen harfler bireysel, tek başına sesliler olarak
kabul edilir.
а,
alçak orta sesli; Rusça’daki kapalı а vurgu altında
ağzın daha arkasından çıkan arka seslidir.
арт : Ateş
мад : Anne
хъама : Kama
æ,
alçak orta sesli; Fakat genel olarak “a” nın çıktığı
yerin daha önünden çıkar. Rusça olarak kesin karşılığı
yoktur.Sadece kesin olan durumlarda vurgusuz olarak
söylenen “a” Rusça'yla bağlanabilir. Başta da
belirttiğimiz gibi bu harf önden ve daha uzun olarak
çıkar ve daha nitelikseldir.
æнæ : Olmaksızın
дæс : On-10
e,
dar, orta sesli. Rusça’daki “e” den daha kapalı.
Тел : Tel, Kablo.
o,
dar, orta sesli. Daha kapalı ve Rusça’daki “o” ya göre
daha fazla iki dudak arasından çıkar.
Бон : Gün
Ном : İsim, Ad.
Хос : Saman
зокъо : Mantar
и,
dar, yüksek sesli. Rusça’daki “и” den daha
kapalı.
ивын : Değiştirmek.
их : Buz
мигъ : Bulut
хид : Köprü
у,
dar, daha dudaksıl, yüksek sesli. Rusça’daki “y” den
daha kapalı.
уд : Ruh.
суг : Yakacak Odun.
æрду : Saç
ы,
Rusça’daki “ы” ya özdeş değildir. Daha renkli bir
seslidir. Dudak ve dilin hareketsiz durumuyla telaffuz
edilir. Akıllı ve düzenlidir. "æ" gibi orta
seslilere aittir fakat daha kapalıdır.
Фыд : Baba
Фырт : Oğul, Erkek Çocuk.
мыд : Bal
уынын : Görmek (fiil) |