Konu hakkında yazan
katılımcılarımız:
(Alfabetik sıra
ile)
Ademey, Altud Muk Yağan, Baykaldı H., Bırine, Bülent Atcı,
Çeloh, Dzepş, Guğoj Sami, Gupseuh, Haguare Ersin, Harun Hajukua,
Jade Wumar,
Jajıy, KEÇ
Süleyman Yavuz, Kopsirgen Orhan, Mehmet, Meszay, Müzeyyen Kip,
Nart, Necdet Hatam, Şhalaxhue, Şhalaxhue Llıque, Ştapx, Tharkaho
"Guer
zık'odırem şer reççejirep" "Wı adığeme wılheş" "Deylem wız'uçerem
wipa'o yeti blek'ij" "Wighuse wışıgughew mışem wyemıben"
"Yemzeşirer meş yşş'egh" "Jew khategirem şıç'e khıfrelhfı"
"Pç'edij haç'er şateşxı" Thaplhe yatxınew, tılhıtenew mac xhujinew
tithamate mafexer Adığexer begheşşexew şitıghex. Tham begheşşe
khışüfeşş!!!
Değerli büyüklerim ve tüm değerli Adigeler,
Günümüzde konuşulmaya konuşulmaya unutulmaya yüz tutmuş bildiğiniz
veya bulabildiğiniz tüm Adige atasözlerini burada Adigelerle
paylaşırsanız sevinirim ki, gerçekten önemli ve gerekli bir
konudur.
Mı Dunayejjır Şe'efe Adığaghi Adığebzi Şere'...
Saygılar... Şötxhej...
KEÇ Süleyman Yavuz
19.11.2005
Nasibişho yie ç'ıfım yipçedet atakari keke'ç'ın Pşaşem yeptime,
nısem kapştejin
Jade Wumar
20.11.2005
Pçediji şeplhır mefıbli way, pçehaşhape şeplhır mefibli woşü'ı"
"Bayem yiatakhi mek'es'ı"
Keç Süleyman Yavuz
20.11.2005
Yegerer çıfımfed, yemgeyiferer yeplire nefü şıdım fed.
Jade Wumar
20.11.2005
"Zıplhehi t'ıs yegupşisi guşa'e" "wijji yegheşş'i şş'ı wiç'e
yegheşş'i şxı"
Keç Süleyman Yavuz
20.11.2005
Kendi penceremizden bakıldığında mükemmel bir çalışma. Ancak bu
siteye giren yüzlerce dil bilmeyen kardeşlerimizi düşündüğümde,
dil anlamında ve bu güzel deyimlerin anlaşılamıyor olması sanırım
bir haksızlık. Eğer başlığı atan sayın Jade Wumar'da uygun
görürse, altlarına da Türkçe’si yazılırsa iyimi olur diye
düşünüyorum.
Sevgi ve selamlarımla.
İlk yazdığım ikilinin
1) Nasibi çok olan insanın bahçesindeki horozu da yumurtlar.
2) Kızına veren,gelininden alır.
İkinci başlıktaki
1) Okuyan, insan gibi. Okuyamayan, bakan kör eşek gibi.
Vu nasibir kakorepete poğek, kojire zehum vılıımıç.
Nasibin gelince karşıla, Giderken peşinden koşma.
Altud Muk Yağan
20.11.2005
Merhaba, Guşi'a: Şaka, pselhejj: ata sözü değil mi?
Wuızınşeou.
Kopsirgen Orhan
20.11.2005
Değerli kardeşim Jade Wumar,
19.11.2005 tarihli yazınızda "Gerçekten konuşulmaya, konuşulmaya
unutulan atasözlerimiz var" bunları bir araya getirelim yada
toplayalım içeriğinde mesajınız var... Bu mesajınız; dil
bilmeyenler için, asimile olmuş kendini bilmeyenler için olsa
gerek... Değerli kardeşim, Adige ATASÖZLERİ kaybolmadı. Derlendi,
toplandı. Rahmetli ağabeyimiz YASİN ÇELİKKIRAN, ADİGE ATASÖZLERİ
adlı bir yapıt hazırladı. Bu kitabı istediğiniz an
edinebilirsiniz. Değerli kardeşim, Şimdi sizin yapacağınız iş
nedir biliyor musunuz?
1) Yasin Çelikkıran tarafından hazırlanan eseri, internet için
yani bizim ile ilgili siteler için yeniden hazırlayın. (Zaten bu
hazırlanmış ve sitelerde mevcut.)
2) Eksik bilgi yani kitapta olmayan atasözleri sizde mevcutsa
onları aktarın. Bu konularda biraz daha bilgili olursanız
seviniriz.
Esenlikler dileğiyle.
Necdet Hatam
21.11.2005
Merhaba Muk,
Arayı uzattınız... Zomığequed apxuedu, khıtxıha zezemıze.
Evet Kabardey diyalektinde guışıe şaka ve pselhej de atasözü.
Adigey yazın dilinde de guışıej atasözü anlamınadır. Ancak
burada son zamanlarda söz anlamına psalhe daha çok kullanılmaya
başlandı. Benzer şekilde Kabardey yazın dilinde de genç kız
anlamı olan xhıcebz yerine pşaşe sözcüğü daha çok kullanılıyor
artık. Bu küçük örnek bile diyalektler arası yakın temas ve diğer
diyalekti anlamaya çalışmanın öneminin kanıtı değil mi?
Wızınşew
fışıt.
Dzepş
21.11.2005
Sayın Muk,
Sözünü ettiğiniz Kabardey dili. Kup ziğedaurer kup avas.
Gupseuh
21.11.2005
Jım tesiu, psim yo pig (rüzgarın üzerindeyken, suyu dürtmek). Çok
yaramaz çocuklar için kullanılan bir deyim.
Saygılarımla.
Şhalaxhue
21.11.2005
Wuımşşereme zeğaş aue. Guğuı yerellıxi guışeejjxer zererağaşş.
Müzeyyen Kip
21.11.2005
"Yupgur deabey yet, yunıser yeabıyı gaşe"
Kızını senden üstününe / iyisine uzan da ver,
Gelinini senden
aşağısından al.
Şhalaxhue
21.11.2005
Pser aşi naper aşefı. Şşuızışşuı yiane zetet. Wimaxhulhe şşuıme
kham. Wuızxeşşüejışt psım ble xemıwççah. Wuıllıme wuılahkhu.
Natexeme nepe pşşere uefır newşi pşşeme xhuşt aueyi guezeğuı
pcıham lejığe amıe kheneştığex. ŞHAQUE ZIMIŞTERER LHEPKHIM ŞIŞEP.
Werkhı xabze aueğep adıghe xabze aueğenah. Xeti yişşhac yiçeteş.
Haguare Ersin
21.11.2005
Ş'ham yimitim, b'kım yi mığağoş.
(Akılsız başın cezasını, zavallı
ayaklar çeker.)
Saygılarımla
Haguare Ersin
21.11.2005
Zıbze nıkom, gunıkoğa wışığaşer'am.
(Genellikle yabancı
evliliklerle ilgili kullanılan bir atasözüdür.)
Saygılarımla
Şhalaxhue
21.11.2005
WIBZE WIRITXEŞŞÜNIR SIDE TXHAĞUE. Ar wumışşenır sıge guıawe
tıkhızxenağer sıdı mafe mır sıdaştew adıghağe... Mamırnığece
şüepsaw kup.şüimefapççe şşuı werexhu ziwıshanxer...
Haguare Ersin
21.11.2005
Wıner wu wıns yi le zeğağot, wunegosır zeribğotu wı gater gıh.
Genç kızlarımızın eş seçimi sırasında sessiz kalarak, kurnazlık
yapmalarını ve evlendikten sonra hünerlerini ortaya çıkarmalarını
anlatan atasözüdür.
Şhalaxhue
21.11.2005
Ççaler llım şççer ççuım değaşxerep.
Bülent Atcı
21.11.2005
Değerli katılımcılar,
Atasözleri ve deyimlerle ilgili BEYTUGAN BORİS'in yanlış
hatırlamıyorsam oldukça güzel bir derlemesi Kabardeyce yazılmış.
İlgilenen arkadaşlara bende bir adet vardır.
Wuzısheke
Bülent Atcı
21.11.2005
Pxurulhur kagome blathar mexoy. Aaner nem xodes, ader dem xodes
tlepk ohum yemuk xelkım zefemxoshe zebxakesme wanegur ptıreyx nıve
zako kale xuakım xeptlıh ahanshes shıxın nahre shıxatle.
Şhalaxhue
21.11.2005
Sayın Atçı,
O kitabı Adana'da lütfen Ersin beye ulaştırın. O gereğini yapar. Fotokopisi de olabilir. Ersin bana ulaştırır.
Saygılarımla.
Gupseuh
21.11.2005
Phurulhur gagojım, ged wemi zegabşk. (Evin kızı geldi mi tavuk b..ku
bile saklanırmış.) Evlenen kızların kendi evlerine döndüklerinde
giderken yanlarında çok şey götürmelerini eleştirmek babında
söylenmiş.
Saygılarımla.
Baykaldı H.
21.11.2005
Şır tesım yeğadaxe (Atı güzelleştiren binicisidir.)
Psı 'ufom 'usır
yesınk'e azes. (Su kıyısında oturan yüzmede usta olur.)
Aqılım
yaner gupşşıses. (Aklın annesi düşüncedir.)
Psatlem nakh zışş'em
yeptl. (Lafına değil aklına bak.)
Adakhe zawer pşer khungım. (Kavgacı
horoz şişmanlamaz.)
Tl'enığami Tl'ığe xetls. (Ölümünde yiğitliği
vardır.)
Bu yazılan atasözlerini sürekli tekrar edersek öğrenmesi
daha kolay olur. Gelecek nesile de bu şekilde taşıyabiliriz.
Saygılar.
Bülent Atcı
22.11.2005
Değerli katılımcılar,
Dün bir kitaptan bahsetmiştim, yazarını yanlış verdim özür
dilerim. Doğrusu BEYTUĞAN SEFERBİY. Kitabın adı PSATLEGU.
Deyimler, atasözleri ve vecizeler içeriyor. Anavatanda derlenmiş.
Saygılar.
Şhalaxhue
22.11.2005
Remıwççürer khırağewççüççijı.
Baykaldı H.
23.11.2005
Sayın Şhalaxue,
Shapsughca ne kadar zormuş vallahi anlamadım son yazdığınızı.
Türkçe'sini yazarsanız biraz çıkarabilirim.
Şimdi birazda Kabardeyce atasözleri;
Aader dem xuedes,aaner nem xuedes. (Baba
ceviz gibi ana göz gibidir.) Zibın f'ıuwe zımıgğasem, nepsk'e
yıpşınıjıns. (Evladını iyi yetiştiremeyen bedelini gözyaşıyla
öder.)
Şır şıugğk'e fızır p'tsık'e yaığs. (Atı tuzla, kadını yalanla
idare ederler.)
Şhalaxhue
23.11.2005
Sayın Baykaldı kardeşim, aziz dostum,
Aslında tam tersi
Kabardeyce’ye de en yakın olanı sözünü ettiğiniz diyalekt.
Harflerin dönüşüm tablosunu bilirseniz çok daha rahat
anlayacaksınız. Mesela ‘’şşuı f'ı’’ ya da ‘’p b’’ dönüşümü ‘’pıte
bıde’’ ya da ‘’ççü v’’ dönüşümü ‘’ççüakhe vakhe’’. F x dönüşümü
nef nexu gibi. Mesela ben ‘’mafe’’ derim siz ‘’maxue’’ dersiniz.
Ben ışık aydınlık anlamına ‘’nef’’ ya da ‘’nefın’’ derim siz ‘’nef’’
deyince ‘’kör’’ anlarsınız kör bizde ‘’neşşü’’ şeklindedir. ‘’Şşü’’
f dönüşümü yani. Siz ışık için ‘’nexu’’ dersiniz. Tame, dame. Ççüı.
Vı Mesela ‘’jjü’’ v dönüşümü. Jüağue vağue gibi. Kısaca dostum
bizlerdeki ‘’jjü’’, ‘’ççü’’, ‘’şşüe’’ sesleri sizde yok, bunlar
‘’f’’ ve ‘’v’’ ye dönüşmüş. Sizde ‘’bje’’ bir çok anlama gelirken
biz bunları ayrıştırırız. Bje, pçe, bjı, bjje bunlar sizde
yaklaşık bje olarak yazılır. Mesela ‘’k’’, ‘’g’’ dönüşümü de var.
Bizde ‘’guı’’ kalp, ‘’kuı’’ arabadır. Siz ‘’guı’’ dersiniz ikisine
de. Kısaltmalarda ayrı ‘’şıwı’’ atlı anlamınadır, siz ‘’şu’’
dersiniz. Aslında çok basit. Ana dönüşümler belli Kabardey
diyalekti sesleri yumuşatmış. ‘’Nepe’’, ‘’nobe’’ p harfi b harfine
dönüşmüş. Özgün kelimeleri ayrı tutalım yani Kabardeyce’ye mahsus
isim ve fiiller biraz anlam kayması ya da tamamen farklılık arz
edebilir. Siz ‘’xhık'ebz’’ derken sondaki ‘’bzı’’ eki çağrışım
yaptırıyor. Mentalite dikkate alınırsa ilk kez duyan bile bunu
anlayabilir. Babış, guaguış, lhetas bunlarda tamamen özgü. Mesela
‘’lhetas’’ da anlam kayması var. Biz ‘’psıççü’’ yani ‘’su öküzü’’
deriz manda hayvanına. Siz ‘’xıv’’ yani ‘’deniz öküzü’’ dersiniz.
Psalhe kelimesi bizde çok özgün anlamda kullanılır ya da ‘’guşae’’
bizde ‘’konuşmak’’, sizde ‘’şaka’’ anlamını taşır. Bunlar
anlaşılamayacak şeyler değil. Zaman oluşumundaki farklılıklarda
dilin analizi ile anlaşılabilir. Biraz gayret ve dikkat yeterli
sadece. Şüe, fe dönüşüm mesela. Seque soque ‘’e’’nin ‘’o’’ ya kalb
edilmesi ya da. Değerli arkadaşım, zatı alinizin Kabardey diline
hakimiyetini biliyorum. Mesleğinizde bir yabancı dile endeksli
sadece biraz pratik. Buyurun sizi Sakarya’ya davet ediyorum.
Benimde Kabardeyce’ye ihtiyacım var. Saygılar sunarım değerli
arkadaşım... Aziz dostum, sen dilcisin. Dilin geçirdiği evrimde
hangi harfin neye ve nasıl dönüşeceği belli sayılır.
Şhalaxhue
23.11.2005
Hadırxi xabze şı'. Ttsıfığer ah mıwıgueş. Zi wumşşereme wibeş
ççase yedeuı.
Şhalaxhue
23.11.2005 Sayın
Baykaldı merhaba,
Asıl olan temel dönüşümler. Bunun dışında yukarıda yazdıklarım
dışında kalanlar biraz dikkatle anlaşılabilir. çeşı jeş gibi. bıde
pıte gibi ya da ççale ş'ale gibi. Sayın Hatam varken bunu tabloya
dökmek bize düşmez. İnanıyorum ki gereğini yapacaktır. Önemli olan
mantıksal ilişki kurmak. Okuduğunuzu anladığınızda zamanı
konusunda daha sağlıklı anlamlandırma yaparsınız. Bu süreç biraz
daha zordur. Ancak Kabardey dili bu anlamda daha anlaşılabilir.
Siz okuduğunuzu anladığınız taktirde Kabardeyce de yanıt
verebilirsiniz. Saygılarımla...
Baykaldı .H
23.11.2005
Sayın Şhalaxue,
Beni çok iyi aydınlattınız, Kabardeyce'yi bu kadar iyi bildiğinizi
zannetmiyordum. Maşallahınız var. Yazdıklarınız doğru. Tek tek
izah edince anlaşılıyor ama cümlelere gelince zorlanıyorum.
Belki de kullandığınız alfabeyi tam kavramamamdan ileri geliyor.
İlk davet bizden geldi inşallah Uzunyaylaya bekliyoruz.
Saygı ve
sevgiler ebedi dostum.
|