...................
...................
ADİGE GUŞI'EJJXER   -1
Jade Wumar
19 Aralık 2005
                         
...................
 
...................
Konu hakkında yazan katılımcılarımız:  (Alfabetik sıra ile)
Ademey, Altud Muk Yağan, Baykaldı H., Bırine, Bülent Atcı, Çeloh, Dzepş, Guğoj Sami, Gupseuh, Haguare Ersin, Harun Hajukua, Jade Wumar,
Jajıy, KEÇ Süleyman Yavuz, Kopsirgen Orhan, Mehmet, Meszay, Müzeyyen Kip, Nart, Necdet Hatam, Şhalaxhue, Şhalaxhue Llıque, Ştapx, Tharkaho

"Guer zık'odırem şer reççejirep" "Wı adığeme wılheş" "Deylem wız'uçerem wipa'o yeti blek'ij" "Wighuse wışıgughew mışem wyemıben" "Yemzeşirer meş yşş'egh" "Jew khategirem şıç'e khıfrelhfı" "Pç'edij haç'er şateşxı" Thaplhe yatxınew, tılhıtenew mac xhujinew tithamate mafexer Adığexer begheşşexew şitıghex. Tham begheşşe khışüfeşş!!!

Değerli büyüklerim ve tüm değerli Adigeler,

Günümüzde konuşulmaya konuşulmaya unutulmaya yüz tutmuş bildiğiniz veya bulabildiğiniz tüm Adige atasözlerini burada Adigelerle paylaşırsanız sevinirim ki, gerçekten önemli ve gerekli bir konudur.

Mı Dunayejjır Şe'efe Adığaghi Adığebzi Şere'...

Saygılar... Şötxhej...


KEÇ Süleyman Yavuz
19.11.2005

Nasibişho yie ç'ıfım yipçedet atakari keke'ç'ın Pşaşem yeptime, nısem kapştejin


Jade Wumar
20.11.2005

Pçediji şeplhır mefıbli way, pçehaşhape şeplhır mefibli woşü'ı" "Bayem yiatakhi mek'es'ı"


Keç Süleyman Yavuz
20.11.2005

Yegerer çıfımfed, yemgeyiferer yeplire nefü şıdım fed.


Jade Wumar
20.11.2005

"Zıplhehi t'ıs yegupşisi guşa'e" "wijji yegheşş'i şş'ı wiç'e yegheşş'i şxı"


Keç Süleyman Yavuz
20.11.2005

Kendi penceremizden bakıldığında mükemmel bir çalışma. Ancak bu siteye giren yüzlerce dil bilmeyen kardeşlerimizi düşündüğümde, dil anlamında ve bu güzel deyimlerin anlaşılamıyor olması sanırım bir haksızlık. Eğer başlığı atan sayın Jade Wumar'da uygun görürse, altlarına da Türkçe’si yazılırsa iyimi olur diye düşünüyorum.

Sevgi ve selamlarımla.

İlk yazdığım ikilinin
1) Nasibi çok olan insanın bahçesindeki horozu da yumurtlar.
2) Kızına veren,gelininden alır.

İkinci başlıktaki
1) Okuyan, insan gibi. Okuyamayan, bakan kör eşek gibi.
Vu nasibir kakorepete poğek, kojire zehum vılıımıç.
Nasibin gelince karşıla, Giderken peşinden koşma.



Altud Muk Yağan
20.11.2005

Merhaba, Guşi'a: Şaka, pselhejj: ata sözü değil mi?

Wuızınşeou.

 

Kopsirgen Orhan
20.11.2005

Değerli kardeşim Jade Wumar,

19.11.2005 tarihli yazınızda "Gerçekten konuşulmaya, konuşulmaya unutulan atasözlerimiz var" bunları bir araya getirelim yada toplayalım içeriğinde mesajınız var... Bu mesajınız; dil bilmeyenler için, asimile olmuş kendini bilmeyenler için olsa gerek... Değerli kardeşim, Adige ATASÖZLERİ kaybolmadı. Derlendi, toplandı. Rahmetli ağabeyimiz YASİN ÇELİKKIRAN, ADİGE ATASÖZLERİ adlı bir yapıt hazırladı. Bu kitabı istediğiniz an edinebilirsiniz. Değerli kardeşim, Şimdi sizin yapacağınız iş nedir biliyor musunuz?

1) Yasin Çelikkıran tarafından hazırlanan eseri, internet için yani bizim ile ilgili siteler için yeniden hazırlayın. (Zaten bu hazırlanmış ve sitelerde mevcut.)

2) Eksik bilgi yani kitapta olmayan atasözleri sizde mevcutsa onları aktarın. Bu konularda biraz daha bilgili olursanız seviniriz.

Esenlikler dileğiyle.

 

Necdet Hatam
21.11.2005

Merhaba Muk,

Arayı uzattınız... Zomığequed apxuedu, khıtxıha zezemıze.

Evet Kabardey diyalektinde guışıe şaka ve pselhej de atasözü. Adigey yazın dilinde de guışıej atasözü anlamınadır. Ancak burada son zamanlarda söz anlamına psalhe daha çok kullanılmaya başlandı. Benzer şekilde Kabardey yazın dilinde de genç kız anlamı olan xhıcebz yerine pşaşe sözcüğü daha çok kullanılıyor artık. Bu küçük örnek bile diyalektler arası yakın temas ve diğer diyalekti anlamaya çalışmanın öneminin kanıtı değil mi?

Wızınşew fışıt.



Dzepş
21.11.2005

Sayın Muk,

Sözünü ettiğiniz Kabardey dili. Kup ziğedaurer kup avas.



Gupseuh
21.11.2005

Jım tesiu, psim yo pig (rüzgarın üzerindeyken, suyu dürtmek). Çok yaramaz çocuklar için kullanılan bir deyim.

Saygılarımla.



Şhalaxhue
21.11.2005

Wuımşşereme zeğaş aue. Guğuı yerellıxi guışeejjxer zererağaşş.



Müzeyyen Kip
21.11.2005

"Yupgur deabey yet, yunıser yeabıyı gaşe"
Kızını senden üstününe / iyisine uzan da ver,
Gelinini senden aşağısından al.



Şhalaxhue
21.11.2005

Pser aşi naper aşefı. Şşuızışşuı yiane zetet. Wimaxhulhe şşuıme kham. Wuızxeşşüejışt psım ble xemıwççah. Wuıllıme wuılahkhu. Natexeme nepe pşşere uefır newşi pşşeme xhuşt aueyi guezeğuı pcıham lejığe amıe kheneştığex. ŞHAQUE ZIMIŞTERER LHEPKHIM ŞIŞEP. Werkhı xabze aueğep adıghe xabze aueğenah. Xeti yişşhac yiçeteş.



Haguare Ersin
21.11.2005

Ş'ham yimitim, b'kım yi mığağoş.
(Akılsız başın cezasını, zavallı ayaklar çeker.)

Saygılarımla

 

Haguare Ersin
21.11.2005

Zıbze nıkom, gunıkoğa wışığaşer'am.
(Genellikle yabancı evliliklerle ilgili kullanılan bir atasözüdür.)

Saygılarımla

 

Şhalaxhue
21.11.2005

WIBZE WIRITXEŞŞÜNIR SIDE TXHAĞUE. Ar wumışşenır sıge guıawe tıkhızxenağer sıdı mafe mır sıdaştew adıghağe... Mamırnığece şüepsaw kup.şüimefapççe şşuı werexhu ziwıshanxer...



Haguare Ersin
21.11.2005

Wıner wu wıns yi le zeğağot, wunegosır zeribğotu wı gater gıh. Genç kızlarımızın eş seçimi sırasında sessiz kalarak, kurnazlık yapmalarını ve evlendikten sonra hünerlerini ortaya çıkarmalarını anlatan atasözüdür.
 

 

Şhalaxhue
21.11.2005

Ççaler llım şççer ççuım değaşxerep.



Bülent Atcı
21.11.2005

Değerli katılımcılar,

Atasözleri ve deyimlerle ilgili BEYTUGAN BORİS'in yanlış hatırlamıyorsam oldukça güzel bir derlemesi Kabardeyce yazılmış. İlgilenen arkadaşlara bende bir adet vardır.

Wuzısheke

 

Bülent Atcı
21.11.2005

Pxurulhur kagome blathar mexoy. Aaner nem xodes, ader dem xodes tlepk ohum yemuk xelkım zefemxoshe zebxakesme wanegur ptıreyx nıve zako kale xuakım xeptlıh ahanshes shıxın nahre shıxatle.



Şhalaxhue
21.11.2005

Sayın Atçı,

O kitabı Adana'da lütfen Ersin beye ulaştırın. O gereğini yapar. Fotokopisi de olabilir. Ersin bana ulaştırır.

Saygılarımla.

 

Gupseuh
21.11.2005

Phurulhur gagojım, ged wemi zegabşk. (Evin kızı geldi mi tavuk b..ku bile saklanırmış.) Evlenen kızların kendi evlerine döndüklerinde giderken yanlarında çok şey götürmelerini eleştirmek babında söylenmiş.

Saygılarımla.



Baykaldı H.
21.11.2005

Şır tesım yeğadaxe (Atı güzelleştiren binicisidir.)
Psı 'ufom 'usır yesınk'e azes. (Su kıyısında oturan yüzmede usta olur.)
Aqılım yaner gupşşıses. (Aklın annesi düşüncedir.)
Psatlem nakh zışş'em yeptl. (Lafına değil aklına bak.)
Adakhe zawer pşer khungım. (Kavgacı horoz şişmanlamaz.)
Tl'enığami Tl'ığe xetls. (Ölümünde yiğitliği vardır.)

Bu yazılan atasözlerini sürekli tekrar edersek öğrenmesi daha kolay olur. Gelecek nesile de bu şekilde taşıyabiliriz.

Saygılar.



Bülent Atcı
22.11.2005

Değerli katılımcılar,

Dün bir kitaptan bahsetmiştim, yazarını yanlış verdim özür dilerim. Doğrusu BEYTUĞAN SEFERBİY. Kitabın adı PSATLEGU. Deyimler, atasözleri ve vecizeler içeriyor. Anavatanda derlenmiş.

Saygılar.



Şhalaxhue
22.11.2005

Remıwççürer khırağewççüççijı.



Baykaldı H.
23.11.2005

Sayın Şhalaxue,

Shapsughca ne kadar zormuş vallahi anlamadım son yazdığınızı. Türkçe'sini yazarsanız biraz çıkarabilirim.

Şimdi birazda Kabardeyce atasözleri;

Aader dem xuedes,aaner nem xuedes. (Baba ceviz gibi ana göz gibidir.) Zibın f'ıuwe zımıgğasem, nepsk'e yıpşınıjıns. (Evladını iyi yetiştiremeyen bedelini gözyaşıyla öder.)
Şır şıugğk'e fızır p'tsık'e yaığs. (Atı tuzla, kadını yalanla idare ederler.)

 

Şhalaxhue
23.11.2005

Sayın Baykaldı kardeşim, aziz dostum,

Aslında tam tersi Kabardeyce’ye de en yakın olanı sözünü ettiğiniz diyalekt. Harflerin dönüşüm tablosunu bilirseniz çok daha rahat anlayacaksınız. Mesela ‘’şşuı f'ı’’ ya da ‘’p b’’ dönüşümü ‘’pıte bıde’’ ya da ‘’ççü v’’ dönüşümü ‘’ççüakhe vakhe’’. F x dönüşümü nef nexu gibi. Mesela ben ‘’mafe’’ derim siz ‘’maxue’’ dersiniz. Ben ışık aydınlık anlamına ‘’nef’’ ya da ‘’nefın’’ derim siz ‘’nef’’ deyince ‘’kör’’ anlarsınız kör bizde ‘’neşşü’’ şeklindedir. ‘’Şşü’’ f dönüşümü yani. Siz ışık için ‘’nexu’’ dersiniz. Tame, dame. Ççüı. Vı Mesela ‘’jjü’’ v dönüşümü. Jüağue vağue gibi. Kısaca dostum bizlerdeki ‘’jjü’’, ‘’ççü’’, ‘’şşüe’’ sesleri sizde yok, bunlar ‘’f’’ ve ‘’v’’ ye dönüşmüş. Sizde ‘’bje’’ bir çok anlama gelirken biz bunları ayrıştırırız. Bje, pçe, bjı, bjje bunlar sizde yaklaşık bje olarak yazılır. Mesela ‘’k’’, ‘’g’’ dönüşümü de var. Bizde ‘’guı’’ kalp, ‘’kuı’’ arabadır. Siz ‘’guı’’ dersiniz ikisine de. Kısaltmalarda ayrı ‘’şıwı’’ atlı anlamınadır, siz ‘’şu’’ dersiniz. Aslında çok basit. Ana dönüşümler belli Kabardey diyalekti sesleri yumuşatmış. ‘’Nepe’’, ‘’nobe’’ p harfi b harfine dönüşmüş. Özgün kelimeleri ayrı tutalım yani Kabardeyce’ye mahsus isim ve fiiller biraz anlam kayması ya da tamamen farklılık arz edebilir. Siz ‘’xhık'ebz’’ derken sondaki ‘’bzı’’ eki çağrışım yaptırıyor. Mentalite dikkate alınırsa ilk kez duyan bile bunu anlayabilir. Babış, guaguış, lhetas bunlarda tamamen özgü. Mesela ‘’lhetas’’ da anlam kayması var. Biz ‘’psıççü’’ yani ‘’su öküzü’’ deriz manda hayvanına. Siz ‘’xıv’’ yani ‘’deniz öküzü’’ dersiniz. Psalhe kelimesi bizde çok özgün anlamda kullanılır ya da ‘’guşae’’ bizde ‘’konuşmak’’, sizde ‘’şaka’’ anlamını taşır. Bunlar anlaşılamayacak şeyler değil. Zaman oluşumundaki farklılıklarda dilin analizi ile anlaşılabilir. Biraz gayret ve dikkat yeterli sadece. Şüe, fe dönüşüm mesela. Seque soque ‘’e’’nin ‘’o’’ ya kalb edilmesi ya da. Değerli arkadaşım, zatı alinizin Kabardey diline hakimiyetini biliyorum. Mesleğinizde bir yabancı dile endeksli sadece biraz pratik. Buyurun sizi Sakarya’ya davet ediyorum. Benimde Kabardeyce’ye ihtiyacım var. Saygılar sunarım değerli arkadaşım... Aziz dostum, sen dilcisin. Dilin geçirdiği evrimde hangi harfin neye ve nasıl dönüşeceği belli sayılır.



Şhalaxhue
23.11.2005

Hadırxi xabze şı'. Ttsıfığer ah mıwıgueş. Zi wumşşereme wibeş ççase yedeuı.



Şhalaxhue
23.11.2005 Sayın

Baykaldı merhaba,

Asıl olan temel dönüşümler. Bunun dışında yukarıda yazdıklarım dışında kalanlar biraz dikkatle anlaşılabilir. çeşı jeş gibi. bıde pıte gibi ya da ççale ş'ale gibi. Sayın Hatam varken bunu tabloya dökmek bize düşmez. İnanıyorum ki gereğini yapacaktır. Önemli olan mantıksal ilişki kurmak. Okuduğunuzu anladığınızda zamanı konusunda daha sağlıklı anlamlandırma yaparsınız. Bu süreç biraz daha zordur. Ancak Kabardey dili bu anlamda daha anlaşılabilir. Siz okuduğunuzu anladığınız taktirde Kabardeyce de yanıt verebilirsiniz. Saygılarımla...



Baykaldı .H
23.11.2005

Sayın Şhalaxue,

Beni çok iyi aydınlattınız, Kabardeyce'yi bu kadar iyi bildiğinizi zannetmiyordum. Maşallahınız var. Yazdıklarınız doğru. Tek tek izah edince anlaşılıyor ama cümlelere gelince zorlanıyorum. Belki de kullandığınız alfabeyi tam kavramamamdan ileri geliyor. İlk davet bizden geldi inşallah Uzunyaylaya bekliyoruz.

Saygı ve sevgiler ebedi dostum.

 
sayfa    1  -    2    -  3