Adigeler ya da Çerkesler Kafkasya'nın en eski halklarından
biridir. Bütün bir dünya bu gerçeği bilir. Adige folkloruna
ilişkin birkaç kitap yayınlanmıştır, bu da bilinir.
Yabancılar
Adigelere değişik adlar vermişlerdir, "Adige" ve "Çerkes" adları
en bilinen adlardır.
Adigeler küçük topluluklara ayrılırlar, en büyük topluluklar
Shapsugh-Natuhaylar (Шапсыгъэ-Нэтхъуаджэхэр), Abzeghler (Абдзахэхэр),
Kabardey-Besleneyler (Къэбэртае-Бэслъэныехэр), Bjedughlar (Бжъэдыгъухэр),
K'emguy-Hatukaylardır (К1эмыгуе-Хьатикъуаехэр). Daha küçük
topluluklar ise bunlarla karışmış durumdadırlar.
Adigelerin çoğu, benzeri bulunmayan bir ülke olan öz
anayurtlarından zorla çıkarılmış ya da kandırılarak
uzaklaştırılmış durumdadır ve Adige çoğunluğu bugün değişik dış
ülkelerde yaşamaktadır.
Türkiye-Suriye-Ürdün'de bulunan Adigeler bir arada ve karışık
yaşadıkları için, bu Adigelerin Adigeceleri de birbirine oldukça
karışmış (ve yakınlaşmış) durumdadır ve bu insanların Adigeceleri
giderek tek bir dilde bütünleşmeye doğru gitmektedir. Çok yerinde
ve güzel bir gelişmedir bu (*). Bu nedenle
Adige-Çerkes folklorunu ayırım gözetmeden, her teksti söylendiği
lehçe ve ağızda yazıp yayınlamayı daha doğru bulduk ve bu folklor
kitabını Shapsugh-Abzegh-Bjedugh-K'emguy-Kabardey lehçeleri esassı
üzerinden aynen yayınlıyoruz. Gelecekte bunun Adige yazı dilinin
tek bir dilde birleşmesi konusunda büyük bir yararı görülecektir.
Ayrıca eğitim ve dilbilimi kurallarına daha uygun olan biçim de
budur.
Adige folkloru (eski şarkılar/усыгъэжъхэр) üzerine değişik
kitaplar yayınlandı:"Adige Edebiyatı" (Адыгэ Адэбыят),
Moskova, 1924;"Psatl No. 1" (Псалъ) (**), Moskova,
1924;"Adige ueredxer" (Адыгэ орэдхэр/Adige Şarkıları),
Maykop, 1940; "Psatl No. 2", Krasnodar, 1926;"Adige
ueredızhxer" (Адыгэ орэдыжъхэр/Eski Adige Şarkıları), Şam,
1954.
Yukarıdaki çalışmalar içinde benim katkım olmayan ya da elimden
geçmemiş tek kitap bile yoktur. Ancak "Adige-Çerkes Folklor"
kitabı gibi bir yayın günümüze değin yayınlanmış değildir.
"Adige-Çerkes folkloru" hayli büyük bir derlemedir, yayını büyük
para gerektiriyor, bu bakımdan onu dergi boyutunda küçük
kitapçıklara bölüp yayınlamaya çalışacağız. Bu iş tamamlandığında,
bütün tekstleri ve dipnotlarını tek bir kitap halinde toplu olarak
yeniden yayınlamayı düşünüyoruz.
Nart şarkılarını da (пщыналъ) ayrı bir kitap halinde
yayınlayacağız.
Bana düşen görev, yapıtları yayına hazır hale getirmek idi ve bu
görevi eksiksiz tamamlamak için elimden geleni yaptım. Şimdi önde
duran görev, basım işini gerçekleştirmektir. Artık Adigelere düşen
görev, "Adige-Çerkes Folkloru" kitabının yayını işine katkı
sağlamak olmalıdır. Bu katkının sağlanacağını umuyorum.
(*) Rahmetli yazar, doğal olarak, 1950’li yılların ortamında
asimilasyon, televizyon kültürü ve küreselleşme gibi, küçükleri ve
zayıfları süpüren gelişimlerden haberdar değildi. -HCY
(**) Psatl - Söz, konuşma, sözlük. -HCY |