|
Мэл ан
(Mel an)
овца (самка).
Dişi koyun. Damızlık olarak bırakılan dii koyun.
Мэл 1эхъогъум
мэл анэу ахэтмэ шъынэ ц1ык1ухэр къятэк1ыгъэу хъурыхъук1э чапэм
рек1ок1ыщтыгъэх.
Koyun sürüsü
içindeki yeni yavrulamış dişi koyunlar doğurdukları küçük
yavrularını yedeklemiş halde yamaç boyunca otlayıp
ilerliyorlardı.
Мэлы (Melı)
овца. Koyun.
Geviş getiren, uzun yünü bulunan, eti lezzetli ve köpekten fazla
büyük olmayan bir hayvan.
Мэлы отэрыр цы
фыжьы па1оу
А тхышъхьэ
папц1эм зэу ш1от1ысхьагъ.
(Мэщбэш1э
Исхьакъ).
Чылэ гъунэм мэл
1эхъогъур
Хъурыхъук1эу
къырек1ок1ы...
(Жэнэ
Къырымыз).
Зэшищым Къуижъыер
зыхагъэк1и,мэлы т1эк1оу я1эри зэфагощи,янэ игъусэу Къуижъыер
шъхьафы хъугъэ.(Фольклор).
К1ымафэм зефапэ,гъэмафэм
зет1эк1ы.(Мэлы).(Хырыхыхь).
Koyun sürüsü bir
beyaz kalpak gibi
Karşıdaki dağ
sırtı üzerine çöktü.
(İshak
Meşbaş).
Köyün yakın
çevresinden bir koyun sürüsü
Otlayarak
geçiyordu.
(Kırımız
Jane).
Üç kardeş
Kuyıjıy’ı (Keloğlan) ayırdılar, bir parça koyunlarını da
aralarında bölüşüp annelerini Kuyjıy’ın yanına verdiler.
(Folklor).
Kışın giyinir,
yazın soyunur. (Koyun). (Bilmece).
Мэлыбгъ (Melıbğ)
Яловая овца.Kısır
koyun.O yıl doğum yapmamış koyun.
Хьак1эу
къэк1уагъэмэ мэлыбгъэ яе афиук1и,гъунэгъуи шъэогъуи къыригъэблагъи,о
къэплъэгъугъэмэ анахь дэгъоу ыхьэк1агъэх.
Gelen konuklarına
bir kısır koyunlarını kesti, komşu arkadaşı genci de çağırıp senin
görüp göreceğinden daha iyi bir biçimde onları ağırladı.
Мэлыбз (Melıbz)
Овца (самка).
Dişi koyun. Damızlık olarak, yavrulamak üzere bırakılmış olmayan
dişi koyun.
Наpт шъаоу
Орзэмэдж,
Сэ сынарт пшъашъэу
Уимэлыбзымэ сафэбгъадэу
Сыдэу хъумэ сыбдэк1он…
(Нартхэр).
Nart genci Verzemeg,
Ben bir Nart kızı olarak
Beni dişi koyunlarına benzettiğin sürece
Seninle nasıl evlenebilirim ki…
(Nart
destanından).
Мэлэхъуахь (Melehuah)
Овчарка.Koyun
çoban köpeği. Akıllı ve kurtlarla boğuşup onları yenecek denli
güçlü olan,koyunları ve ağılları koruyan iri köpek cinsi.
Мэлэхъуахьэхэр
къызэрещалъэ
Ау къахэк1ырэп
ш1оигъоу къашъо.
Мо Тыгъужъыр
щтагъэу къэхьапщи,
Къызэ1ук1агъэмэ
зэ къахэплъагъ…
(1эшъынэ
Хьазрэт).
Мэлэхъуахьэр
тыгъужъым ыхьырэп. (Гущы1эжъ).
Çoban köpeklerini
etrafına topluyor
Aralarından
çıkmak istemiyormuş gibi dans ediyor.
Kurt sanki
korkmuş gibi bir hapşırıp
Toplanmış
-köpeklere- bir baktı…
(Hazret
Aşın).
Kurt çoban
köpeğini alıp götürmez.(Atasözü).
Ныбгъэшъубз (Nıbğeşübz)
Телка. Düve. Bir
yaşını geçmiş dişi dana.
Ныбгъэшъубз дахэ,хъубгaпхъэу
сятэжъ къыситыгъ:”Чэм дэгъу хъущт,янэ щаш1о,ищи 1ужъу”-ы1уи.
Güzel bir düve
diyerek, dedem bana bunu damızlık olarak verdi:”İyi bir inek olur,
annesinin süt verimi bol, sütü de kalın -kaymak ve yağ verimi
yüksek-“ dedi.
Ныбгъэшъухъу (Nıbğeşüh;
Shapsugh-Şk’ehu-“Шк1эхъу)
Телéц,бычок.Erkek
buzağı. Aynı yıl doğmuş erkek buzağı.
Ныбгъэшъухъу
Нарыч къыщэфыгъ,хъубгапхъэ ыш1ынэу.
Narıç güzel bir
erkek buzağı satın aldı, damızlık yapmak için.
Пк1эгъуал (Pç’eğual)
Сивый, бéлый (о
лошады). Kırat, beyaz at. Beyaz ve sarımsı karışık renkte at.
Adigeler öyle atlara, iyi değil diyerek, pek binmezlerdi.
Мафэ горэм щагу
зэгъок1ым
Щыдым гъогэу
щыригъэжьагъ.
Пк1эгъолэжъыр
мэкъум къыпэк1и,
Ыгук1э мырэущтэу
егупшысагъ:
“Мыщ нахь къаигъэ
къэхъужьынэу щытэп.
Демыгъаштэри
ущигъэ1эжьыщтэп…”
(1эшъынэ
Хьазрэт).
Орэдэ,пк1эгъуалэм
тес
К1эсыхэр
къэзыхьырэм
Пшъэшъэ дахэ
къытфещэ.
(Фольклор).
Günün birinde
bahçenin kuytu yerinde
Eşek anırmaya
başlamıştı.
Kırat otun
başından ayrılıp,
İçinden şöyle
düşündü:
“Bundan daha inatçısı bir daha doğmaz.
Eşlik etmezsen sana yaşam fırsatı vermez…”
(Hazret
Aşın).
Verede, kırata binmiş
Terkidekileri getiren
Bize güzel bir kız getiriyor. (Folklor).
Псыцу (Psıçu)
Буйвол. Bkz.
Хьарэ. Manda. İneği andıran, siyah tüylü hayvan. Yazın su içinde
yatmayı sever, kaliteli süt verir, eti yenir.
Пчэдыжь горэм
Хъуаджэр унэм зек1ым,икъандж 1асэ псыцу гъорык1о горэм ытхыц1э
еу1оу тесэу,псыцур 1эгум къыдэхьагъ.(Фольклор).
Ц1ыф шъхьэхынэр
псыцум фэд.(Гущы1эжъ).
Ышъо ш1уц1э,ыц1э
1ае,ищэ 1эш1у.(псыцу ).(Хырыхыхь).
Уп1ап1-ушъуашъу,гъогурык1у-дырек1ок1.(Хьарэ).(Хырыхыхь).
Bir sabah Huace
evinden bahçeye çıktığında, uslu mandası, sırtına yerleşip onu
gagalamakta olan bir saksağan olduğu halde, mandası bahçeye girdi.
(Folklor).
Tembel insan
mandaya benzer. (Atasözü).
Rengi/derisi
kara, adı çirkin ama sütü lezzetli. (Manda). (Bilmece).
Sallapati
ilerler, yolcu-yandan gider. (Manda). (Bilmece).
Псыцубз (Psıçubz)
Буйволица. Dişi
manda. İnek gibi doğurması ve süt vermesi için bırakılan manda.
Умарэ чэмит1у
арити псцубз дэгъу къа1ихыгъ,зэ щыгъом щэ щалъэ къык1эк1эу,ищи
1ужъу егъэлыягъэу.
Vımar (Ömer) iki
inek verip bir dişi manda aldı, bir sağımda bir kova süt veriyor,
sütü de kalın.
Псыцухъу (Psıçuh)
Буйвол (самец).Manda
öküzü. Burulmamışları dişi mandalar için damızlık bırakılıyor,
burulmuş olanları arabaya koşulur, sabana da koşulup çift
sürülürdü.
Абжъэхэр
гъэк1ыгъэу псыцухъут1у к1эш1агъэу пхъэ1ашэ к1ым ежьыр те1унк1эзэ.Ибрахьимэ
ежь ихати игъунэгъу ихати зэдигъак1оу а зы мафэм ыжъуи
ыулъэшъожьыгъ.
İbrahim
boynuzları kıvrık iki manda öküzü koşulu sabanın sapını
bastırıyordu. İbrahim aynı gün kendi bahçesi ile birlikte
komşusunun da bahçesini sürdü ve tırmıklarını çekti.
Псыцушк1 (Psçüşç’;
Shapsugh-Psıçüşk)
Буйволёнок. Bkz.
Хьарашк 1. Manda yavrusu.
Атэкъэжъыр
быбатэу чэум къызебыбэхым,псыцушк1эу щысыр къыгъащти,ынэ лъы
телъэдагъэу къызщыхъушъути,щагур къызэпичъыхьэу ыублагъ.
Baba horoz kanat
çırparak çitten aşağı inince, yerde oturan manda yavrusunu
ürküttü, gözü kanlanmış biçimde yerinden fırlayıp bahçede
koşuşturmaya başladı.
Пц1эгъоплъ (Pts’eğoptl;
Shapsugh-Pç’eğoptl)
Гнедой. Bkz.
щэгые. Doru at. Kırmızı-sarı renge kaçan at.
Пчэны (Pçenı)
Koyun iriliğinde,
sert kılları olur, yumuşak tüylü, kıvrık boynuzlu olanları da
vardır, sakallıdırlar, sütü sağılır, eti yenir.
Жэк1э к1ыхьэу
пчэныр къэшъо,
Мышъэжъыери
мэушъуашъо,
Бэджэжъыери
къэк1уашъэ,
Зы1ук1эрэм
е1ушъашъэ…
(Жэнэ
Къыымыз).
Пчэным ык1апэ
ык1оц1 илъ.(Гущы1эжъ)
Пчэн къуир псым
зыхэплъэм,”джыри cык1ал” ы1уагъ.(Гущы1эжъ).
Зыбжъэ
тыгъэрыгъэгъоу,зык1э мыгъо1ус,хьадэ1ус,хьадэ1ус хамылъхь.(пчэны
).(Хырыхыхь).
Uzun sakallı keçi
dans ediyor,
Ayı yavrusu da
eşlik ediyor (yerinde sallanıyor),
Küçük tilki de
usulca sokuluyor,
Karşılaştığını
önce bir yokluyor…
(Kırımız
Jane).
Keçinin kuyruğu
kendi içindedir.(Atasözü).
Kel keçi suya bir
baktığında “hala gencim” dedi.(Atasözü).
Boynuzu kıvrımlı,
kuyruğu uğursuz yiyecek, ölü yemeği ama ölü yemeğine katılmayan.
(Keçi). (Bilmece).
Пылы (Pılı)
Слон.Fil. En iri
hayvanlardan biri. Sarkan uzun bir hortumu (burnu) vardır, derisi
kalındır, kılsız derisi siyah-kül karışımı bir renktedir. Akılı
bir hayvan olup insanı dinler, Hindistan’da yaşar.
Ыпэ к1ыхьи
зэлъигъэщэу
Пылыр пстэуми
къахэщы.
(Жэнэ
Къырымыз).
Пылыр джэрыонэу
урам зытехьэм,
Ц1ыф жъугъэу
Урамым тетыр
Ажэ укъэу къеплъы
фежьагъ.
Аргъоеу пыл
к1ы1ум тесым
Мырэущтэу а
ч1ып1эм щи1уагъ.
-Джы нэсы
сыш1оубзыщтми
сш1агъэп,
пылымрэ сэрырэ
тэщ нахь ин
дунаим
псэушъхьэ
зэрэтемытыр!
(1эшъынэ
Хьазрэт).
Ыпэ к1ыхьэ,ыпкъ
ины.(Пылы ).(Хырыхыхь).
Uzun burnunu
kıvıran
Fil hepsinin
içinden beli olur.
(Kırımız
Jane).
Fil gezinmek için
yola koyulduğunda,
Yoldaki kalabalık
İnsanlar
Ağızları açık
bakmaya başladılar.
Filin üzerinde
oturan sivrisinek
O yerde şöyle
söylendi
- Şimdiye değin
kesecek olsan bile ben bunu bilmiyordum,
fil ile benden
ikimizden daha büyük bir canlının
(Hazret Aşın).
Burnu uzun, kendi iri. (Fil). (Bilmece). |
