|
Танэ
(Tane)
годгвалая
тёлка. Düve, dana. Ergenlik yaşına, boğa arayan düve ya da
boğa olmaya yüz tutmuş ve buzağılıktan çıkmış sığır.
Зым ичэм,
адырэм-
Итанэ
к1еш1э.
(Хьадэгъэл1э Аскэр).
...тэнэ
ц1ык1у горэ къырищэк1эу, Хъуаджэм зыл1ы горэ ылъэгъугъ. (Фольклор).
Гъогу мыгъо
уежьэн хъумэ, тэнэжъ закъори мэл1эжьы. (Гущы1эжъ).
Birinin ineği,
diğerinin-
Düvesi
oynuyor.
(Asker Hadeğal’).
…Huace, küçük
bir düveyi gezdiren birini gördü. (Folklor).
Kötü bir yola
düşecek olursan, tek düven bile ölür. (Atasözü).
Тачэ
(Taçe)
Годовалый
козёл. Genç teke. Bir yaşında erkek keçi.
Тхьамык1э
быныр гу1и,
Зэ1эн амыш1эу,
Хьак1эным
ямы1эу,
Тэнэжъ закъо
я1эти аук1ыгъ.
(Тэуцожъ Цыгъу).
Тэчэхъушъом
самэр рапщы. (Гущы1эжъ).
Yoksul aile
telaşa kapılıp,
Ne
yapacaklarını bilemeden,
Konuğa
yedirmek için,
Tek tekelerini
kestiler.
(Tsığo Tevçoj).
Keçi derisi
ile yığın ölçülür. (Atasözü).
Тхъо
(Tho)
Буланый конь.
Kula donlu, al ile kır arası renkte iyi cins bir at. Nart
destanında adı sık geçer. Savsıreko, danıştığı kula atı –Thoji-
üzerinde gezerdi.
Cаусэрыкъо
итхъо тесэу
О
къыппэгъок1ын,
Уиъогу
лъапэзэпэш1этэу
Къыпфигъэнэфын!
(Хьадэгъал1э Аскэр).
Уитхъожъые
уемыпсыхэу,
Нртхэм хасэ
я1эшъ к1о,
Уятэ к1уагъэшъ
о къылъыплъ…(Нартхэр).
Savserıko kula
atı üzerinde
Seni karşılar,
Yolunu
ışıldatarak
Aydınlatır!
(Asker Hadeğal).
Kula atından –Thoji’den-
ineyim demeden,
Nartların
toplantıları var git,
Baban oraya
gitti ara onu…(Nartlar).
Тхьак1умк1ыхьэуач
(Thak’umçıhevaç;Shapsugh-Thak’umek’ah)
Кролик. Evcil
tavşan. Kır tavşanından (thak’umıç’ıh) daha küçük bir tavşan
cinsi.
К1элэеджак1омэ
язоологическэ парк тхьак1ук1ыхьэуачэу дэсыр бэдэдэхъугъэ.
Öğrencilerin
hayvanat bahçesinde bir sürü tavşan vardı.
Тэчэхъу
(Teçehu)
Кастрированный
козлик. Burulmuş erkek keçi, genellikle bir yaşında olur.
-Къеблагъ,
сишъэогъур,
Тэчэхъу пщэр
пфэсыук1ын.
-Buyur,
arkadaşım,
Sana bir
teçehu (burulmuş keçi) keseyim.
Т1ы
(T’ı)
Баран. Koç
(koyun). Damızlık olarak koyun içine katılan erkek koyun. Dişi
koyundan daha iri olur.
Мафэ горэм
Шк1эмрэ
Ачъэмрэ
Т1ыр адэчъэнэу
ежьагъ.
(1эшъынэ Хьазрэт).
Сак1ыбышъо т1ы
т1ыргуак1эу
Бгъэшхо
пабжъэр зэ къеуагъ,
Сыздэплъыем,
ыжэ к1уак1э
Сипчэн лъакъо
дэслъэгъуагъ.
(Мэщбэш1э Исхьакъ).
Т1ы
дзыгъуак1эми зы лъэжъые мэш1эжьы. (Гущы1эжъ).
Ты ш1уц1эмрэ
т1ы фыжьымрэ
Адыгэ пшысэхэм
ащызэзаох.
(Мэщбэш1э Исхьакъ).
Bir gün
Buzağı ve teke
ile
Koç da koşmaya
başladı.
(Hazret Aşın).
Sırtımda bir
koç darbesi indiğimi sandım
Koca bir
kartal pençesi yemiştim,
Yukarı doğru
baktığımda, kartalın gagasında
Keçimin bir
ayağının bulunduğunu gördüm.
(İshak Meşbaş).
Kara koçlar
ile ak koçlar
Adige
masallarında dövüşürler.
(İshak Meşbaş).
Фарэ
(Fare)
Фаре (адыгейская
лошадь чистой породы). Masallarda, Nart destanında ve halk
öykülerinde ( тхыдэ) anlatılan iyi cins bir at. Adigeler atların
başını çekmek (шыушэу ) üzere bu atı kullanıyorlardı.
1уашъхьэми
гъэбэжъур темыф,
Конымэ алъапэ
къеуфэ
Фарэмэ
шъузэлъяшэс
Гупсэфэу шъо
шъущымыс, -
Гъэбэжъу
и1уашъхьэ шъоштэфэ!
(Пэрэныкъо Мурат).
Фэрэ щэк1ыр
яч1ыунэ щагъас,
Сэ ыхыгъэр
типчъэ1упэ щаублэ…(Фольклор).
Фарэр
къэзылъфырэр шыбзыжъ. (Гущы1эжъ).
Bereketli ürün
tepeye sığmıyordu,
Anbarların
direkleri eğriliyordu
Fare
atlarınıza binin
Uluorta, boş
dumayın
Bereket
tepesini ele geçirinceye değin!
(Murat Perenıko,
Adige şairi).
Fare atını
mahzende eğitirler,
Kılıcı da
kapımız önünde çekerler…(Folklor).
Fare atını
doğuran da bir kısraktır. (Atasözü).
Хак1о
(H’ak’o)
Жеребец.
Aygır. At sürüsü içinde damızlık olarak bırakılan erkek at. Aygır
iri, güzel ve sert, yavuz olur. At sürüsüne başka bir aygır ya da
kurt girmesine izin vermez.
Хэк1о мыхъу
цэкъал. (Гущы1эжъ).
Хэк1о дэгъум
шы дэгъу хэк1ы.
Aygır
olmayacak olanı ısırır. (Atasözü).
İyi bir
aygırdan iyi bir at elde edilir.
Хьайуан
(Hayvan)
Скотина. Sütü
sağılan ya da yediği süte dönüşen hayvan. Akılsız kişilere
kızgınlıkla hayvan denildiği de görülür.
…Хьайуан
густырым шъуш1агъот к1эхэк1рэр,
Мэбанэ пэтми,
зэхафэу фежьэ.
(Мэщбэш1э Исхьакъ).
Хьайуаным
губгъэн и1эп. (Гущы1эжъ).
Хьайуаными
уахахьэмэ мэтэджых. (Гущы1эжъ).
…İç yakan
hayvan,
Güreşirken
yere yıkılmaya başlar.
(İshak Meşbaş).
Hayvanın
utanması olmaz. (Atasözü).
Aralarına
girersen hayvanlar bile ayağa kalkarlar. (Atasözü).
Хьарашк1
(Haraşç’;haraşk’)
Буйволёнок.
Manda yavrusu. Bkz. Псыцушк1э.
Хьарэ
(Hare)
Буйвол. Manda.
Bkz. Псыцу.
Хьылъэзещэш
(Hıl’ezéşeş)
Битюг. Koşum
-ve yük- atı. İri bir at cinsi, arabalara koşulur, 50 pud yük
çekebilir.
|
