Шы (Şı)

лошадь,  конь. At. İri ve geviş getirmeyen bahçe hayvanlarından biri. Boynuzları yoktur. Perçem (нэк1ап), yele (сэку), uzun kıllı kuyruğu vardır, topuklarına değin uzanabilir. İnsanlar atı arabaya koşar, ata biner ve yarıştırırlar.
 

Сэри шым и1аягъэ пае, к1энэк1алъэ саш1ынэу рагъажьи шъхьай, шы

дэхабэмэ къатэчъы зэхъум, сауж ик1ыжьыгъэх. (К1эрэщэ Тембот).

Alaya

Шы плъырымэ пахъэр къахихэу

Лъапсэр дырачэу уцыр зы1уадз.

                                (Мэщбэш1э Исхьакъ).

Мо шыр шы 1ушти, хэгъэгум къырихи къыхьыжьыгъ. (Фольклор).

Бзылъфыгъэм шы ихьылъэ лъэханэ. (Гущы1эжъ).

Шы пщэфымэ к1о дэщэф. (Гущы1эжъ).

Гур к1одымэ шыр чъэжырэп. (Гущы1эжъ).

Ынэ курбы, псыбэ решъу. (Шы), (Хырыхыхь).

Atımın biçimsiz (çirkin) görünmesi   nedeniyle, beni de alaya almaya başlamışlardı, ama yarışta  birçok gösterişli atı geçince peşimi bırakmışlardı. (Tembot K’eraş).

Terli atlar puhlayarak, buhar saçarak

Köküyle birlikte otları yiyorlardı.

                                   (İshak Meşbaş).

Bu at zeki bir at olduğu için, -binicisini-ülke aşırı geri getirdi. (Folklor).

Kadına atın yükü bırakılır (armağan edilir). (Atasözü).

At alırken hızını da (yürüyüş biçimini de) birlikte al. (Atasözü).

Morali bozuk at koşamaz. (Atasözü).

Gözü çukur, çok su içer. (At). (Bilmece).

Шыбзы (Şıbzı)

Кобыла. Kısrak. At yavrusu, tay doğuran dişi at.

Зэшит1у азыфагу шыбз ыуасэ ик1уадэрэп. (Гущы1эжъ).

Фарэр къэзылфырэр шыбзыжъ. (Гушы1эжъ).

Шыбзыр лъфи шык1э къылъфыгъ.

İki kardeş arasında bir kısrak parası kalmaz. (Atasözü).

Fare (cins) atı da bir doğuran bir kısraktır. (Atsözü).

Kısrak bir tay doğurdu.

Шыбзылъфэн (Şıbzıtlfen)

Жерёбаякобыла. Gebe, yavru doğurmak üzere olan kısrak. Çoğunlukla bir, bazen de iki yavru doğurur.

Шы 1эхъогъубэр дегъэк1ымэ,

Шыбзлъфэнхэр шъхьафэу егъэхъумэ,

О шъуи Ерэджыбэкъожъи...

                                            (Фольклор).

Kalabalık bir at sürüsünü yayıyor,

Gebe kısrakları ayrı tutuyor,

Seni gidi Yerecıbekoj seni… (Folklor).

Шыгъэчъэш  (Şığeçeş)

Скакун. Yarış atı. Yarış için iş verilen koşu atı.

Шыгъэчъэш дэгъу Бэч и1агъ.

Шыгъачъэ хъумэ, апэ къэсыжьэу.

                                      (1эшъынэ Хьазрэт).

Сэ шыгъэчъэшэу коим фэзгъэпсырэм

К1элак1эу дэсыр ехъуапсэ.

                                     (К1эсэбэжъ Къэплъан).

Beç’ın (Bek) iyi bir yarış atı vardı.

Yarışlarda birinci gelen.

                              (Hazret Aşın).

Köy adına iş verdiğim bu yarış atına

Köydeki gençlerin gözü bu attaydı.

                                (Kaplan K’esebej).

Шыемлыч   (Şıyemlıç)

Необученнаялошад. Yabani at. Eğitilmemiş, eğer vurulmamış ve arabaya koşulmamış at. Bazen kaba ve eğitilmemiş kişilere de denir.

... Шыемлычыр угу къегъэк1ы. (Жэнэ Къырымыз).

Шыемлыч гъэсaк1оу Т1ахьирэ чылэм я1агъ.

... Şıyemlıç (Eğitilmemiş) atı anımsa. (Kırımız Jane).

Tahir eğitilmemiş atları eğiten köydeki biriydi.