|
|
................... |
|
................... |
BUNLAR SENİN İNSANLARIN
|
MAMIRIKO Nuriyet
Adige Mak Gazetesi
Çeviri: AÇUMIJ Hilmi |
|
|
................... |
|
................... |
'Bilimsel progres bilimadamlarının
çalışmaları ve onların eserlerinin değeri ile ölçümlenir.'
Lui Paster
Bu özlü sözle tüm bilim ve bilimadamlarının gerçekleştirmesi
gereken görevleri ve bunlara temel olacak düşün şeklinin çerçevesi
adeta belirlenmiş oldu.
Bu yüzden bizde Adigey'in (farklı yılların) Nisan
ayında doğan ünlü dilci, edebiyatçı, tarihçi sanatçı, sporcu ve
diğer pek çok alanda ün kazanmış aydınlarından, onların yaşam
öykülerinden bahsedeceğiz.
İlkbahar mevsiminin ortasındaki Nisan
ayının ilk günlerinde, 5 Nisan 1927 tarihinde ünlü edebiyat
araştırmacısı bilimadamı, Filoloji bilim dalında Profesör Doktor,
Rusya Federasyonu Onursal Yüksek Öğretim Kurumu Çalışanı sıfatlı
Kunıj Muhammed doğdu. Bu yıl 85 yaşına girdi. Kunıj Muhammedin
çocukluk ve gençlik dönemi zor yıllara denk geliyorsada,
eğitim-bilim yolunda ilerme isteğinde başarılı olabildi. Okul
yılları ile İkinci dünya savaşının olduğu dönem aynı zaman
dilimine denk geliyordu. Ülkemiz zor durumdaydı, Adige köylüleride
bu durumdan etkileniyorlardı - Kolhoz, ev işleri çocukların
eğitimi hepsi bu zorlukların gölgesi altındaydı.
Kunıj Muhammedin yaşam öyküsü kendisi ile alakalı yazılan
biografilerde anlatılıyor. 15 yaşında gizlice, elinde hatık (*)
dilimi, ufak bir valiz ve hiç parası olmadan Koşhable Tren
istasyonundan Adige Öğretmen okuluna girmek üzere Mıyekuape'ye
gelir.
Bu şekilde kendi kendine yaşamında yeni bir sayfa açar. O
tarihlerde Adige dili ve Edebiyatı öğretmeni olan Hat'ane Ayşet
bilime, insanlar arasındaki sosyal yaşantıya, edebiyata karşı onu
ısındırır. Bu eğitimli bayanın teşvikleri ile edebiyat konusundaki
ilk çıkarımlarını yapmaya başladı, onun yardımları ve destekleri
ile eğitim fakültesini bitirdi. Ardından bilim alanında çalışmalar
yapmaya başladı hem okudu hem üfledi denilen insanlar arsında yer
aldı.
Adige Edebiyatı eleştirmenliği konusunda ekol oldu. Daha sonraları
Adige Devlet Ünüversitesine dönüşen Eğitim Fakültesinde uzun
yıllar gençleri yetiştirdi. Burada XIX. Yüzyıl Rus Edebiyatı
üzerine dersler verdi. (Yalnız başına ve heyetlere iştirak ederek)
orta öğrenim kurumlarındaki sınıflara yönelik edebiyat öğretiminde
kullanılacak metodları içeren eserler ve ders kitapları yazdı.
Kunıj Şamsudinyıko Muhammed Adige Öğretmen yüksekokulunda Filoloji
Fakültesi dekanlığını da yürüttü. Gençlerin bilimsel bakış açısına
sahip olmaları için büyük özen gösteriyordu. Onun onlarca yıl
süren döneminde eğitim almış insanlarımız bu gün cumhuriyetimizin
cumhuriyet olmasını sağlayan insanlar. Öğretmenlerin bu bağlamda
pek çok faydaları var. Kunıj Muhammed'in Adige, Rus Literatürü ve
sanatı konusunda, Adige Tiyatrosunun gelişimi ve sanatsal
değerlendirmesi hususunda, gençlerin eğitimi üzerine, pek çok
çalışması vardır. Yazdığı kitap ve makaleler farklı farklı
yerlerde basıldılar. Yerel yayınlardan 'Zekoşnığ', 'Adigey
Edebiyatı' dergileri, Adige Makh, Sovyetske Adigey gazetelerinde
makaleleri yazıları yayınlandı.
Kunıj Muhammed sadece Adigeyde değil tüm Kuzey Kafkasyada yaşayan
halklarca da iyi tanınıyor. Doğum günü için kendisini tebrik
ediyor sağlık, huzur içerisinde iyiliklerinin devamını
göreceğimiz, insanlarca kıymet verilmeye devam edileceği, Adige
ulusunun önünde uzun yıllar duracağı bir yaşam sürmesini
diliyoruz.
Günümüzden 115 yıl önce Nisan ayının 10'unda anadilimiz
Çerkescenin bilimsel olarak, dilbilimi açısından ele alınmasında
önayak olan Aşhamafe Davut doğdu. O ulusumuzun yetiştirdiği ilk
büyük dilbilimcisiydi ( 1897 - 1947) . Aşhamafe Davut hakkında
gazetemizde daha önce ayrıntılı bilgi verildiği için lafı daha
fazla uzatmaya gerek görmüyoruz.
Aramızdan ayrılmış olan Sanat eğitimi bilimdalında kandidat,
Adigey Cumhuriyeti ve Krasnodar Eyaleti onursal Sanatçısı Şıvu
Şaban'da bu ay doğdu.
Ünlü Çerkes kompozitörü, Rusya Federasyonu onursal sanatçısı Tıko
Kaplan da 8 Nisan 1936 tarihinde doğdu.
Bu ay doğum gününü kutlayanlar arasında ünlü dilbilimci, Adigey
Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Müdürü, Uluslarası
Çerkes Bilimler Akademisi üyesi Prof. Dr. Bırsır Batırbıy'de yer
alıyor.
19 nisan 1929 tarihinde Çerkes dünyasında adı anılan Şhalaho
Abubeçır (Abu) dünyaya geldi. 1954 yılından itibaren yazdıkları
yayınlanıyor. Adige Edebiyatı konusunda farklı yönlerde pek çok
çalışması var. Kitapları Çerkesce ve Rusça dillerinde yayınlandı.
Abu sanatsal eserlerde kaleme alıyor. Makale ve yazıları
dergilerde gazetelerde yayınlanmaya devam ediyor. Tercüme
eserleride var. Orta öğretim kurumlarında 9. ve 10. sınıflar için
Adige Edebiyatı ders kitaplarını da o hazırladı. Şhalaho Abu
Uluslarası Çerkes Bilimler Akademisi üyesi, Rusya Federasyonu ve
Adigey cumhuriyeti Onursal Bilimadamı. 1955 yılından başlayarak
Rusya Federasyonu yazarlar Birliği üyesi.
Şhalaho Abuya 'Adigey'in Övüncü' madalyası da layık görüldü.
Adigekale kenti, Voçepşıye, Şıncıye, Askalaye köyleri fahri
hemşehrisi ilan edildi.
(*) Hatık -
Хьатыкъ (hatıkır, hatıkher- хьатыкъыр, хьатыкъхэр); Çerkeslere
mahsus bir nevi çörek. Darı, mısır veya buğday unundan sütle
yoğrulmuş (çörek büyüklüğünden yumruk büyüklüğüne kadar) ufak
parçacıkların fırında pişirilmesi ile yapılan yiyecek. Yoğrulduğu
unun yapıldığı tahılın ismiyle birlikte oluşturulan isim
tamlamalarında da yer alır. Örneğin; Natrıf hatık - Натрыф хьатыкъ
Mısır (unundan imal edilmiş) hatığı. (A.H.) |
|
|
|
|
|
|
|