...................
...................
BUNLAR SENİN İNSANLARIN
MAMIRIKO Nuriyet
Adige Mak Gazetesi
Çeviri: AÇUMIJ Hilmi
                         
...................
 
...................
'Bilimsel progres bilimadamlarının çalışmaları ve onların eserlerinin değeri ile ölçümlenir.'  Lui Paster

Bu özlü sözle tüm bilim ve bilimadamlarının gerçekleştirmesi gereken görevleri ve bunlara temel olacak düşün şeklinin çerçevesi adeta belirlenmiş oldu.

Bu yüzden bizde Adigey'in (farklı yılların) Nisan ayında doğan ünlü dilci, edebiyatçı, tarihçi sanatçı, sporcu ve diğer pek çok alanda ün kazanmış aydınlarından, onların yaşam öykülerinden bahsedeceğiz.

İlkbahar mevsiminin ortasındaki Nisan ayının ilk günlerinde, 5 Nisan 1927 tarihinde ünlü edebiyat araştırmacısı bilimadamı, Filoloji bilim dalında Profesör Doktor, Rusya Federasyonu Onursal Yüksek Öğretim Kurumu Çalışanı sıfatlı Kunıj Muhammed doğdu. Bu yıl 85 yaşına girdi. Kunıj Muhammedin çocukluk ve gençlik dönemi zor yıllara denk geliyorsada, eğitim-bilim yolunda ilerme isteğinde başarılı olabildi. Okul yılları ile İkinci dünya savaşının olduğu dönem aynı zaman dilimine denk geliyordu. Ülkemiz zor durumdaydı, Adige köylüleride bu durumdan etkileniyorlardı - Kolhoz, ev işleri çocukların eğitimi hepsi bu zorlukların gölgesi altındaydı.
Kunıj Muhammedin yaşam öyküsü kendisi ile alakalı yazılan biografilerde anlatılıyor. 15 yaşında gizlice, elinde hatık (*) dilimi, ufak bir valiz ve hiç parası olmadan Koşhable Tren istasyonundan Adige Öğretmen okuluna girmek üzere Mıyekuape'ye gelir.

Bu şekilde kendi kendine yaşamında yeni bir sayfa açar. O tarihlerde Adige dili ve Edebiyatı öğretmeni olan Hat'ane Ayşet bilime, insanlar arasındaki sosyal yaşantıya, edebiyata karşı onu ısındırır. Bu eğitimli bayanın teşvikleri ile edebiyat konusundaki ilk çıkarımlarını yapmaya başladı, onun yardımları ve destekleri ile eğitim fakültesini bitirdi. Ardından bilim alanında çalışmalar yapmaya başladı hem okudu hem üfledi denilen insanlar arsında yer aldı.

Adige Edebiyatı eleştirmenliği konusunda ekol oldu. Daha sonraları Adige Devlet Ünüversitesine dönüşen Eğitim Fakültesinde uzun yıllar gençleri yetiştirdi. Burada XIX. Yüzyıl Rus Edebiyatı üzerine dersler verdi. (Yalnız başına ve heyetlere iştirak ederek) orta öğrenim kurumlarındaki sınıflara yönelik edebiyat öğretiminde kullanılacak metodları içeren eserler ve ders kitapları yazdı.

Kunıj Şamsudinyıko Muhammed Adige Öğretmen yüksekokulunda Filoloji Fakültesi dekanlığını da yürüttü. Gençlerin bilimsel bakış açısına sahip olmaları için büyük özen gösteriyordu. Onun onlarca yıl süren döneminde eğitim almış insanlarımız bu gün cumhuriyetimizin cumhuriyet olmasını sağlayan insanlar. Öğretmenlerin bu bağlamda pek çok faydaları var. Kunıj Muhammed'in Adige, Rus Literatürü ve sanatı konusunda, Adige Tiyatrosunun gelişimi ve sanatsal değerlendirmesi hususunda, gençlerin eğitimi üzerine, pek çok çalışması vardır. Yazdığı kitap ve makaleler farklı farklı yerlerde basıldılar. Yerel yayınlardan 'Zekoşnığ', 'Adigey Edebiyatı' dergileri, Adige Makh, Sovyetske Adigey gazetelerinde makaleleri yazıları yayınlandı.

Kunıj Muhammed sadece Adigeyde değil tüm Kuzey Kafkasyada yaşayan halklarca da iyi tanınıyor. Doğum günü için kendisini tebrik ediyor sağlık, huzur içerisinde iyiliklerinin devamını göreceğimiz, insanlarca kıymet verilmeye devam edileceği, Adige ulusunun önünde uzun yıllar duracağı bir yaşam sürmesini diliyoruz.

Günümüzden 115 yıl önce Nisan ayının 10'unda anadilimiz Çerkescenin bilimsel olarak, dilbilimi açısından ele alınmasında önayak olan Aşhamafe Davut doğdu. O ulusumuzun yetiştirdiği ilk büyük dilbilimcisiydi ( 1897 - 1947) . Aşhamafe Davut hakkında gazetemizde daha önce ayrıntılı bilgi verildiği için lafı daha fazla uzatmaya gerek görmüyoruz.

Aramızdan ayrılmış olan Sanat eğitimi bilimdalında kandidat, Adigey Cumhuriyeti ve Krasnodar Eyaleti onursal Sanatçısı Şıvu Şaban'da bu ay doğdu.

Ünlü Çerkes kompozitörü, Rusya Federasyonu onursal sanatçısı Tıko Kaplan da 8 Nisan 1936 tarihinde doğdu.

Bu ay doğum gününü kutlayanlar arasında ünlü dilbilimci, Adigey Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Müdürü, Uluslarası Çerkes Bilimler Akademisi üyesi Prof. Dr. Bırsır Batırbıy'de yer alıyor.
19 nisan 1929 tarihinde Çerkes dünyasında adı anılan Şhalaho Abubeçır (Abu) dünyaya geldi. 1954 yılından itibaren yazdıkları yayınlanıyor. Adige Edebiyatı konusunda farklı yönlerde pek çok çalışması var. Kitapları Çerkesce ve Rusça dillerinde yayınlandı. Abu sanatsal eserlerde kaleme alıyor. Makale ve yazıları dergilerde gazetelerde yayınlanmaya devam ediyor. Tercüme eserleride var. Orta öğretim kurumlarında 9. ve 10. sınıflar için Adige Edebiyatı ders kitaplarını da o hazırladı. Şhalaho Abu Uluslarası Çerkes Bilimler Akademisi üyesi, Rusya Federasyonu ve Adigey cumhuriyeti Onursal Bilimadamı. 1955 yılından başlayarak Rusya Federasyonu yazarlar Birliği üyesi.

Şhalaho Abuya 'Adigey'in Övüncü' madalyası da layık görüldü. Adigekale kenti, Voçepşıye, Şıncıye, Askalaye köyleri fahri hemşehrisi ilan edildi.


(*) Hatık - Хьатыкъ (hatıkır, hatıkher- хьатыкъыр, хьатыкъхэр); Çerkeslere mahsus bir nevi çörek. Darı, mısır veya buğday unundan sütle yoğrulmuş (çörek büyüklüğünden yumruk büyüklüğüne kadar) ufak parçacıkların fırında pişirilmesi ile yapılan yiyecek. Yoğrulduğu unun yapıldığı tahılın ismiyle birlikte oluşturulan isim tamlamalarında da yer alır. Örneğin; Natrıf hatık - Натрыф хьатыкъ Mısır (unundan imal edilmiş) hatığı. (A.H.)