2012 kutlama ve anmalar açısından
oldukça zengin. Özellikle Adige yazar ve şairlerine yönelik
olarak pek çok anma ve kutlama bu yıla denk geliyor. AŞKANE
Hacıvumarıko İsmail kelimelerin gücünün bilincinde olarak,
akıp giden zamanla özdeşleştirerek, duyulduklarında insanların
düşünmesine vesile olan içinde yaşadığı dönemin şahitliğini yapan
arasında yaşadığı ulusun felsefesini ve yaşamını dile
getirenlerden birisiydi.
AŞKANE İsmail Krasnogvardeyske Rayonu'na
bağlı Ademıye köyünde 1912 yılında doğdu. Babasını erken kaybetti.
Annesi (Beşıko Sülalesinden) Dolethanı tanıyanların söylediğine
göre çok güzel bir kadındı. Çocukluğu içsavaş yıllarına denk
geldi. İsmail iyi bir kavrama gücüne ve zekaya aynı zamanda büyük
bir isteğe de sahipti dolayısıyla
okumakta zorluk çekmedi.
Köy okulunda öğrenim gördüğü esnada edebiyata düşkünlüğü başladı.
1927 yılında Krasnodar'da bulunan Adige
Pedteknikumu'na
kaydoldu ve okulu iyi derece ile bitirdi. Öğrenciliği döneminde
ünlü Adige yazarları ve entelektüelleri ile tanıştı. O dönem,
okulun müdürlüğüne yürütmekte olan ünlü Adige şairi HATKO
Ahmet, tanınmış eğitimciler SEAUH
Seferbıy, Pşıvunetl', Tlebış, Huvaj ve diğerleri tarafından
okutuldu. Birlikte okuduğu öğrenciler arasında NATHO
Dolethan, Şhakomıde ve diğerleri de yer
alıyordu. Pedteknikum sadece okul değil aynı zamanda bir kültür
merkeziydi. Edebiyat, müzik, tiyatro ve
insani ilişkiler konusunda iyi bir eğitim veriliyordu.
AŞKANE İsmail edebiyat alanında ilk
eserlerini bu okulda okurken verdi. 1929 yılında derleme eserlerin
yer aldığı 'Özgür Adige' adlı kitapta ilk öyküsü 'İlyas'
yayınlandı. 1934 yılında yayınlanan 'Kalkınmamız' isimli dergide
'Güneş Doğuyor' adını taşıyan öyküsü
yayınlandı. Tiyatral eserlerde kaleme aldı bunlardan birisi 'Şovcen
Mos' isimli piyesidir. Bu eser Sovyet sisteminin inşası için
çalışan ünlü devrimciye yönelikti.
1930 yılında okulu iyi derece ile bitirdi. İki yıl kadar
çalıştıktan sonra Krasnodarda bulunan Pedagoloji
Enstitüsüne kaydolarak orada da okudu. İsmail o dönemlerde büyük
ümitler veren gençler arasındaydı. Bunun kanıtlarından biriside
henüz öğrenciyken Ç'. Pşıvune ve İ. Huvaj'la
birlikte köy ilkokullarında eğitimde kullanılmak üzere hazırlanan
'Okuma Kitabı'nın
yazar kadrosunda yer almasıdır.
İsmail Rusça eserlerden bazılarını
da Adigece'ye çevirmişti. Bunlardan
bazıları; A. N. Ostrovskeye ait 'Kurtlar
ve Kuzular' isimli komedi, D. Furmanova
ait öykülerden bazıları ve diğer eserlerdi.
AŞKANE İsmail Adigey Yazarlar ve Şairler Birliği'nin
1936 Aralık ayındaki ilk toplantılarına
iştirak etti. O zaman henüz Öğretmen Enstitüsü'nde
öğrenciydi.Bu etkinlikte büyük yazar Ç'ERAŞE
Tembot'un edebiyatımızdaki yeri ve 'Şambul' isimli romanı hakkında
düşündüklerini açık açık dile getirdi.
AŞKANE İsmail hikayelerinin ardından uzun öykülerde yazmaya
başlamıştı. Fakat içerisinde yaşadığı dönem politik
karışıklıkların en sert olduğu zamanlardandı. Enstitüyü
bitiremeden son sınıfta okurken tutuklandı ve hapse atıldı, orada
öldürüldü.
26 yaşındaydı. Sanatının başlangıcında büyük umutlar vaat eden bir
yetenekti. Ulusunun iyiliğini isteyen ulusunu yüceltmeye çalışan
bu genç yetenek vakti gelmeden öldü.
Anlatılanlara göre Mıyekuape'de öldürüldü.
AŞKANE İsmail kısa bir yaşam sürmüş olmasına rağmen Adige
edebiyatında iyi bir iz bıraktı. Fakat yaşadığı dönemin fırtınalı
ortamı yaşamını ve sanatını adeta buruşturup attı, ortadan
kaldırdı. Eserlerinden geri kalan, elimizde olanların sayısı
oldukça az. Ünlü Edebiyat araştırmacısı ŞHALAHO
Abu'nun bilimsel çalışmaları neticesinde yazarın eserlerinden
haberdarız ve elimizde bulunan eserlerine gereken değeri yeniden
vermeğe başladık.
AŞKANE İsmail'in başına
gelenler kendisi gibi eğitimli pek çok Adige'in başına
gelenlerle aynı. Öyle olmasına rağmen yiğit bir duruş
sergilemişti. 1996 yılında suçsuz yere cezalandırıldığı açığa
çıkartılıp onuru geriye iade edildi. |