Adige Cumhuriyeti Çeraşe Tembot Sosyal Bilimler Araştırma
Enstitüsü’nde gelenekselleştiği üzere yaşamını ve çalışmalarını
milletimiz için gerçekleştirimiş olan insanlarımızın anılıyor.
Nisan ayının sonlarında Adige toplumsal-siyasi alanında büyük
emekçi Adigey’de milli eğitimin gerçekleştirilmesi için çalışan
öncülerden BOREN HASANIKO İsmail'in 110. doğumyıldönümü anısına
yuvarlak masa toplantısı düzenlendi.
BOREN İsmail 1903 yılında Shapsugh köyü Pseytukta bir çifiçi
ailenin oğlu olarak doğdu. İlk eğitimli Adigelerdendi. Sadece 36
yıllık bir yaşamı oldu. Fakat yaşamında ulusu için yaptıklarını
değerlendirecek olursak elinden geleni ulusu için ardına koymadığı
sonucuna ulaşırız. Afıpsıp'te ilk komsomolün çekirdeklerini
atanlardan. Köylülerin eğitim sahibi olmasına yönelik hem kendi
köyünde hem de diğer köylerde büyük çalışmalar yaptı. 1923
yılında Adige Otonom Bölgesi Yürütme Komitesi Sekreteri seçildi.
Adigey’de parti organizasyonel çalışmaları, eğitim bilim
çalışmlarının Adigey’de yaşam geçmesi gibi konularda büyük katkısı
oldu. BOREN İsmail çok bilgiliydi, çok dil biliyordu. Moskova’da
Doğu Bilimleri Devlet Enstitüsü mezunuydu. SSCB'nin Türkiye
Konsolosluğu’nda çalıştı, SSCB'nin yakın doğu ülkeleri ile
diplomatik ilişkilerini yürütüyordu. 1929 yılılı ekim ayında
kurulan Adige Bilim-araitırma Enstütüsü (günümüzdeki AC.
Çeraşe Tembot Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü) Müdürü’ydü.
Adige Otonom Bölgesi’nde cehaletin kaldırılması için samimi olarak
çalıştı. Genç Adige Edebiyatı’nın kök salması için yoğun çalıştı.
Şair ve yazarlarla buluşur, eserlerin değerlendirilmesinin
yapıldığı toplantılara katılırdı. Kendisi de otonom bölgenin
toplumsal-politik olaylarına dair makaleler yazardı.
BOREN iyi huylu, ulusu için bıkmadan yorulmadan çalışan, insanlara
değer veren, açık yürekli samimi bir insandı.
BOREN İsmail 1936 yılından itibaren Adige Otonom Bölgesi Eğitim
Bölümü Başkanı ve Adige Bilimsel Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nü
yapıyordu.
Fakat 'Ey dert sen nereden çıktın… Тэ укъикIи лъажь...' dedikleri
gibiydi. 6 Mart 1937 yılında haksız yere partiden atılır.
Üzerinden bir hafta geçmeden hapsedilir. İki yıl boyunca çok
sıkıntı çeker fakat suçsuz olduğu için üzerine hiç bir ithamı
almaz. 24 Ocak 1936 tarihinde BOREN İsmail Krasnodar
Hapishanesi’nde vefat eder. Yapılan işkence ve darplar karşısında
yüreği dayanamaz. Bu olayın ardından 30 yıl geçtikten sonra parti
tarafından her hangi bir suçu olmadığı açığğa çıkartılır. BOREN
İsmail milletinin özgürlüğü, Adigey'in eğitim bilim yolunda
ilerlemesi için yaşamını feda eder. İşte bu yüzden adını anmalı
hiç onu untmamalıyız.
Yuvarlak masa toplantısına ensitütü bilimadamları, BOREN İsmail'in
köylüleri, hemşehrileri HUŞT Şaban, ÇEMIFO Gaziy, AÇUMIJ Kazbek
katıldılar.
Bu önemli etkinliği açarak yöneten ise Adige Cumhuriyeti Çeraşe
Tembot Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü BIRSIR Batırbıy'di. BOREN
İsmail'in yaşamının millet için nasıl çalışılıra güzel bir
örnek olduğunu açılış konuşmasında belirtti. Daha sonra PENEŞU
Asker, ŞHALAHO Abu, YEMT'ITL Raziyet gibi biliminsanları ve
gazeteci HUŞT Şaban ile Enstitü Tarih Bölümü çalışanı KEREKEYE
Zavur, BOREN İsmail’le alakalı sunumlar yaptılar. Konuşmalarında
BOREN İsmail'in yaşadığı devrim yıllarında insanların çektikleri
zorluklar yeni sistemi tanımıyor-anlamıyor olmaları, yaşamın
zorlukları ve tüm bunların günümüz yaşantısına kök olan
özellikleri üzerine değinirken BOREN İsmail'in en zor tahammül
edilecek dönemdeki çalışmalarının bizim günümüzdeki
olanaklarımızın temini yolunda olduğuna değindiler. İsmail'in
sadece 20 yaşındayken parti Otonom Bölge Yürütme Komitesi
Sekreterliği’ne seçilmesi, önündeki engellerin çokluğu buna rağmen
kararlı, dirençli yiğitlik içerisinde üzerine aldığı
sorumlulukları yerine getirmesi, canını sakınmadan milleti için
çalışması gibi konular dile getirildi.
1936 yılında Adige Yazarlar Birliği’nin kongresine katılarak orada
akıl dolu bir sunum yaptığına değindiler. Tüm konuşmalarda
İsmail'in doğduğu yetiştiği çevre, aldığı eğitim çalışmaları
dünyaya bakış açısı, yaşamda tuttuğu yol ile örnek alınacak bir
insan olduğuna da değindiler.
Yuvarlak masa toplantısında bazı çıkarsamalarda da bulundular. Bir
Adige edebiyat dili oluşturulmasının gerekliliği, alfabenin
satandartlaştırılması, Rus harflerinin öneminin Adigelere
kavrattırılması, kabul edilmesinde İsmail'in büyük çaba ve
katkıları olduğu bu bağlamda da ulusuna büyük hizmet ettiği
belirtildi. Tüm bu iyi çalışmlarını araştırıp, inceleyip bu konuda
kendisinin hiç yanlış adım atmamış olmasına rağmen kendisine
uygulananlarıda unutmadan, İsmail’in milleti için yaptıklarını
yeni nesillere aktarmanın gerekliliği konusunda fikir birliğine
vardılar.
|