КАШИФЫ КЪИ1УАГЪЭХЭР
К1ак1ыхъу
Кашиф илъэс т1ок1рэ пш1ырэ нахь ыпэ ехыжгъэу зы
л1ыжъыгъ. Игу ш1оигъэ имылъэу шъузымэ къэбархэр
яфэз1уатэрэ л1ыжъмэ яшышагъ. Дузджэм ыКъоук1ьэхьаблэ
шышагъ. Сфэшытыгъ. Коим ытхыдэжъ 1отак1омэ ашышэу Гъырбы
Фу1аты тукан цык1у шыри1агъ,аш енэкъокъун фэезэпытыгъ.
Ыгъаш1э “Коим тукан шы1усхыни Фу1аты топыр езгъэдзышт”
ы1оу ыухыгъагъ. Шъузымэ къафи1уатэштыгъэмэ яшышэу зыри
моштагъ.
KAŞİF’İN ANLATTIKLARI
Kaşif Ç’aç’uh otuz yıldan daha önce aramızdan ayrılmış
yaşlı bir ihtiyardı. Köy kadınlarına öyküler anlatan ve
onları etkileyen, dinleten kişilerden biriydi. Düzce’nin
Sarayyeri köyünden (şimdi mahalle;Къоук1ьэхьаблэ) idi.
Babamın hala çocuğu idi. Köydeki masal anlatıcılardan
Fuat Ğırbı’nın küçük bir bakkal dükkanı vardı, onunla
rekabet etmek istiyordu. Ömrünü “Köyde bir dükkan açıp
Fuat’ı iflas ettireceğim” diyerek tamamlamıştı.
Kadınlara anlattığı öykülerden biri de şöyleydi.
Джынэ гьэгу
Зы гъэмэфэ чэшгорэм Шыхэл1эхьаблэ сыкъэк1ьыжэу,Мэлэныпсым
сигъошэгь лъапэхэр дэсчаи сыкъзэпык1ьи Дэеч1э шъофым
сыкъэсыгъэу зы гьэгуфо шы1эу сыкъытэфагъ.
Къыспэгъок1ьыхи гьэгум сыхяшагъ. Зыр зым нахь дахэу
пшъашъэхэр къысдырагъаш1эу ежагъэх. Шъуатэ сырагъашъо,1эш1у
сягъэшхы. Мэзэтыгъэ чэш нэф. Сызеплъым къысдеш1эрэ
пшъашъэм ылъакъохэр ыужгьэ 1орт1агъэу къыч1эк1ьыгъ. "Бисмиллахь
" зысэ1ом зэпсэури 1ук1одык1ыжыгъэх.
Сызеплъым шъуатэ я1уи былым гъутхьапс сырягъашъоу,1эш1у
я1уи чэмхьай такъыр сягъэшхэу къыч1эк1ьыгъ.
Сымыш1ахэу джынэ гьэгу сыхэфагъэу сыхъугъ.
ŞEYTAN EĞLENCESİ
Bir yaz gecesi Çerkes Taşköprü köyünden (Шыхэл1эхьаблэ)
dönüyordum, paçalarımı sıvayıp Melen Irmağı kıyısındaki
Cevizlik* kırına geldiğimde büyük bir gegu (eğlenti) ile
karşılaşmıştım. Beni karşılayıp eğlentiye buyur ettiler.
Birbirinden güzel kızları benimle oynatmaya başladılar.
Boza içiriyor, tatlılar ikram ediyorlardı. Gündüz gibi
mehtaplı bir geceydi. Bir baktığımda benimle oynayan
kızın ayaklarının geriye doğru bükük olduğunu gördüm.
”Bismillah” dediğimde de hepsi yok oldular.
Bir baktığımda da boza diye hayvan idrarı içiyor, tatlı
diye hayvan tezeği yediriliyordu bana.
Farkına varmadan cin eğlencesine düşmüşüm.
ЗУЛФЫЕ ТХЬАМЫШК1ЭМ ШЪУЗХЭР ФЭГЪЫШТЫГЪЭХ
Тигъунэгъу ныоу Лэлыужъым янэ Зулфые тхьамышк1ьэр
л1эжыгъагъ. Едыгьхьаблэ шышэу зы бэсные ныо къэбзагъ.
Ныбжи ц1ыф ыгу хыригъэч1ыгъэу зэхэтхыгъэп. Шъузхэр
зэрэугъоигъэхэу зэхэгъэяхьыштыгъэх. ”Е-о-ой,нэмэз ч1ыфи
тэлъэу къыч1эк1ьын мы тхьамышк1эм,тоштэу Тхьам ыпашъхьэ
ыхьажшъун?” я1оу зэхэгъэяхьыштыгъэх.
Кашиф къахэхьагъэу мыр зелъэгъум шъузмэ яхэц1эц1ахьыгъ,”Шыжъугъэт,мы
ныо 1эпэц1ык1у тхьамышк1эм хэт еупч1ынгьэ
шъузтэшынахьырэр,хэт упч1эгъоу ыш1ынэу шъу1орэ шъо? Мыш
уеупч1ыжынэу шъыд къыхэнэжыгъэр?Шыжъугъэт,мыш ыч1ап1о
занч1эу джэнэтыр ары” яри1уагъ. Шъузмэ лъэшэу ягопагъ.
Гъыныри зэтырагъэуцуагъ.
ZAVALLI ZÜLFİYE İÇİN KADINLAR AĞLAŞIYORLARDI
Lelıv’ın annesi komşumuz zavallı Zülfiye ölmüştü.
İstilli köyünden (Едыгьхьаблэ) gelin gelmiş temiz bir
Besleney kadını idi. Ömrü boyunca birinin olsun kalbini
kırmış olduğunu duymadığımız biriydi. Kadınlar toplanmış
ağlaşıyorlardı. ”Eyvah, namaz borcu da olmalı, Tanrı'nın
huzuruna nasıl çıkacak bu zavallı?” diyerek
ağlaşıyorlardı.
O sırada Kaşif oraya gelmişti, durumu görünce kadınları
azarladı, ”Susun, dedi. Bu bir avuçluk kadıncağızı kim
sorguya çekecekmiş? Bunun sorguya çekilecek nesi kalmış
ki? Susun, bunun mekanı doğrudan Cennet’tir” dedi.
Kadınlar çok sevindiler. Ağlamayı da kestiler.
МУСТ1ЭФЭ КЭМАЛЫМ СЭ САХИХЫГЪ
Дзэм сышы1эу Атэтыркур тядэж къэк1огъагъ. А
лъэхъанэм Алэманыем топык1эхэр къырашыгъагъэх. Сэ
ашыгъум сычаушыгъ. ”Топхэр хэты ыгъэошъун?” ы1уагъ Кэмал
Пашэм. Забитхэр шытыгъэх. Зы нэбгэ закъуи зы
лъэубэкъу ыпэ къидзыгъэп. Мыр зысэлъэгъум сфэшэкыгъэп,зы
лъэубэкъу ыпэ къискыгъ.
“Гъао”,къыси1уагъ Кэмал Пашэм. Топхэр зырыз зырызэу
згъэуагъэх. Муст1эфэ Кэмалым мыр зелъэгъум “Афэрим “
къыси1уагъ,”Оп пфэдэу чауышипш1 си1агъэми зэфэдэгьэ
Юнаныр сштэни,мы гъэшхэ гъэц1хэр п1э къиселъхьах,ахэр
гъасэ” къыси1уагъ. Зы мазэ ренэ сянэпэшъуаоу забытыжъхэр
къыресфэк1ьыгъэх.
MUSTAFA KEMAL BENİ SEÇMİŞTİ
Askerliğimi yaparken Atatürk birliğimize
gelmişti. O sıralar Almanya’dan yeni toplar
getirilmişti. Ben bir çavuştum. ”Topları kim
ateşleyebilir?” dedi Kemal Paşa. Subaylar
diziliydiler. Kimse öne çıkmadı. Bu durum karşısında
dayanamadım, bir adım öne çıktım. ”Ateşle” dedi bana
Kemal Paşa. Birer birer topları ateşledim. Bunu gören
Mustafa Kemal, bana “Aferin” dedi, ”Eğer senin gibi on
çavuşum daha olsaydı bütün bir Yunanistan’ı ele
geçirirdim. Bu somun düşmanlarını emrine veriyorum, adam
et onları” dedi. Bir ay boyunca tokadı da eksik
etmeyerek onları eğitmiştim.
(*)
Cevizlik (Дэяч1э)- Sarayyeri köyünden Çerkes
(şimdi Eski) Taşköprü köyüne doğru
gidilirken ırmak üst tabanında karşılaşılan geniş bir
meydanlık, asıl köy ile Cevizlik arasında Мэкъухэ
(Ot biçilen alan) bulunur. Burada gençler, özellikle
mehtaplı yaz gecelerinde komşu köylerden gelen Adige
genç kız ve delikanlıların da katılımıyla eğlenceler
düzenlerlerdi. -HCY |