|
Düzce'nin eski Akçakoca yolu üzerindeki Kasaba’da
(*) bir kahvehanede kalpaklı Çerkes ihtiyarı çay
içip oturuyordu. Kurtuluş Savaşı sonrasındaki o
sıralar (1923-1927) Rumlar toplanıp Yunanistan'a
gönderilmekteydiler. Bu nedenle rehberler eşliğinde
jandarmalar kahvehaneleri tarıyorlardı.
Jandarmalar diğerlerinden farklı olarak kalpaklı
olan bu ihtiyarın yanına gelip sordular:
- Dayı, sen ne milletsin?
İhtiyar, Rum olmadığı için kendisi açısından bir
sorun olmadığını biliyordu, ama Çerkeslerin de pek
makbul tutulmadıklarının farkındaydı. Çerkes'im
dese, belki de başına iş gelebilirdi. Bu nedenle
sorun oluşturmayacak bir çözüm yolu aradı:
- Teterız (**) efendim, Teterız! dedi.
NOTLAR
(*) Kasaba-Burasının özgün adı Üskübü idi, halk
arasında Kasaba olarak bilinirdi. Türkleştirme
kampanyası çerçevesinde buraya Konuralp adı verildi.
Konuralp bir belde belediyesi iken 2007 yılında
Düzce kent belediyesi sınırları içine alındı. Burada
Düzce Üniversitesi’nin Tıp Fakültesi ve gelişmiş bir
hastane bulunmaktadır. Bu arada, Konuralp ile Düzce
kent merkezi arasında bulunan birkaç Çerkes (Adige)
köyü de (Bostanyeri, Sarayyeri, Akınlar/Beslanbey,
Fabrika köyü, Kazıkoğlu, Çakırlar, vb) Düzce’nin
mahalleleri haline getirildiler. -HCY
(**) Teter-Tatar sözcüğünün Düzce’de Adigece
telaffuz ediliş biçimi. -HCY
Bu öyküyü birçok kez anlatılırken babamdan ve
başkalarından duymuştum. HAPİ Cevdet Yıldız.
TЫ ТЭТАР ЗИУСХЪАН!
Милие заом къэнэуж (1923-1927 гъэхэм) грекхэр (Румхэр)
яугъойхэу Юнанистан ягъэкошыхэу шытыгъ. Адгэ л1ыжъ
ц1ык1ури мэлшъо па1ор шыгъэу Къэсэбэмгьэ зы къахьыо
горэм чай ешъоу ысыгъ. Жэндэрмэхэм гъусэхэр я1эу
къахьыохэр къяплъахьэштыгъ. Адрэхэм афэмыдэу мэлышъо
па1о зышыгъ адгэ л1ыжъ ц1ык1ур жэндэрмэхэм янэ
къыпэш1оуагъ. Жэндэрмэхэр къек1уал1эхи къеупч1ыгъэх:
- Тянэшыр, о шъыд лъэпкъ ушыш? я1уи.
Л1ыжъ ц1ык1ум грекхэр хэгъэгум зэрырагъэк1ырэхэр
ыш1эштыгъ. Ау сы адыг и1онгьи рэшынагъ, а лъэхъанэм
адгэхэри ш1удэдэ зэрамылъэгъурэр ыш1эштыгъ. Аш
фэш1ыгэ лажэ къэзымыхьын зы ц1э горэм лъыхъуагъ:
- Ты тэтар зиусхъан, ты тэтар!ы1уи лажэр
блыригъэк1ьыжгъэу къя1отэжы.
(*) Къэсэбэ (Kasaba)-Дузджэм епхыгъэу зы шэхьар
ц1ык1у, Ускубу (Üskübü/Konuralp) ра1оштыгъ. Гик1ь
Дузджэ къэлэфом хырагъэхьэжыгъ. Къэсэбэмрэ Дузджэ
шэхьарымрэ азфэгу къинагъэ хъугъэ адыгэ къоджэ
заулэри (Шапсыгълой, къоук1ьэхьаблэ, Быргьэхьаблэ,
Хьамтыжъхьаблэ, Къазэкъохьаблэ, нэмыч1хэри), Дузджэ
шэхьарыфом хырашагъэх. Хь. Дж.
Мы сэмэркъэур бэрэ къя1отэжэу, сяти къи1уатэу
зэхэсхыгъагъ-Хьапый Джэудэт.
|
