Yaşlı Shapsugh karı
kocanın tek oğlu askerde ölmüştü. Anne günlerdir
gözyaşlarını döküp duruyordu. Annenin oğlu için ağladığını
gören ve durumu fark eden Wubıh annenin yanına
gelmiş ve "Anne", demiş, artık ağlama. Ben hadrıh'eden (*) (ahret) oğlunun yanından geliyorum.
Oğlun iyi, rahat, selamı var, bana annem beni merak
etmesin dedi. Yalnız anneme söyle de benim için
gerekli şeyleri versin, diye beni gönderdi". Yaşlı
kadın gözyaşlarını dindirip sevinçle içeri koştu,
evde ne var, ne yoksa getirip Wubıh'a verdi…
Birazdan kadının kocası eve döndü. Ağlar halde
bıraktığı karısını pür neşe içinde görünce şaşırdı.
"Yahu ben seni göz yaşları içinde bırakmıştım, ne
oldu da böylesine neşelenmişsin?" diye sordu.
"Bey, sen yokken eve bir Wubıh geldi, hadrıh'eden
oğlumun yanından geldiğini ve selamını getirdiğini,
oğlumun orada çok iyi olduğunu söyledi. Ayrıca
anneme söyle de gereken şeyleri al ve bana getir
diye oğlum tarafından gönderildiğini söyledi. Ben de
oğluma götürmesi için evde ne var ne yoksa çıkarıp
verdim" dedi.
Adam durumu anladı. Tüfeğini kapıp Wubıh'ın peşine
düştü. Wubıh peşinden silahlı bir atlının geldiğini
görünce durumu anladı ve yol kıyısındaki tarlasında
çift sürmekte olan Abzegh’in yanına saptı.
"Şu gelen silahlı atlıyı görüyor musun, seni
öldürmeye geliyor. Hemen şu yüksek ağacın tepesine
çıkıp saklan. Geldiğinde ben senin gittiğini
söyleyip uzaklaştırırım onu" dedi. Abzegh ağacın
tepesine çıktı. Wubıh da sapanın başına geçip çift
süren biriymiş gibi yaptı.
Birazdan Shapsugh yetişti, "Buradan birinin
geçtiğini gördün mü?" diye sordu. Wubıh da "Gördüm,
senin geldiğini görünce korkup şu ilerideki ağacın
tepesine çıkıp saklandı" dedi.
Shapsugh atından inip Abzegh'i yakalamak için ağaca
tırmanmaya başladı. Bunu fırsat bilen Wubıh da
Shapsugh'un atına atlayıp kadından aldığı eşyalarla
birlikte sırra kadem bastı.
Bir süre sonra Shapsugh yaya ve bitkin halde eve
döndü. Karısı “Ata ne oldu?” diye sorduğunda da
“Verdiğin şeyleri oğlumuza daha erken ulaştırsın
diye atı da Wubıh’a verdim” dedi.
(*) Hadrıh'e (хьадрыхэ- Adige mitolojisinde
"Ölüler Ülkesi"). -HCY
Not: Bu Wubıh/Adige fıkrası haç'eş, zeh'es
gibi toplantılarda ve evlerde, özellikle Wubıhlar
arasında anlatılır. -HCY
ЗЫ ШАПСЫГЪ,ЗЫ УБЫХ,ЗЫ ЭБДЗАХ
Зы Шапсыгъэ л1ыжъ ныожъ горэм ык1элэ закъо дзэм
шы1эу л1эгъагъ.Янэ ынэпс къехызэпытэу, гъызэпытэу
шытыгъ.Мыр зы Убыхгорэм къилъэгъуи ныом ыдэж
къы1ухьагъ, "Тайнэ*, умыгъ", ы1уагъ. "Сэ хьадрэхэм,
уик1алэ ыдэж сыкъэк1ьыгъ. Уи к1алэ бо гупсэф, зи
гуапэ хэтэп, сэлам къыое1ожы.
Сайнэ* къысфе1уи
сызшыч1эгъэштхэр къы1эхи къысфахь, къыси1уагъ".Ныо
ц1ык1ур хэгуш1ук1ьыпэу унэм ылъади шъыд ылъ, шъыд
ымылъми къырихи Убыхым къыритыгъ…
Т1эк1у къэнэуж ныом ыл1 къэк1ожыгъ. Ынэпсхэр
къыритэкъоу гъэу къышыринагъэ ышъуз гуш1оу зелъэгъум
зыфырихьын ыш1эжыгъэп. "Жъэу,сэ угъэу укъышыснэгъагъ,шъыд
хъугъэ моштэ ухэгуш1ук1ьынэу?" ы1уи еуп1ыгъ.
“Л1ы,тик1алэ ыдэж, хьадрэхэм сыкъэк1ьыгъ ы1оу зы
Убыхгорэ къы1ухьагъ. К1алэм ысэлам къысфихьыжыгъ.
Сик1алэ зэрэдэгъор къыси1уагъ. Сянэ къысфе1уи
сызшыч1эштхэр къысфэ1эхи къысфахь къыри1уагъэуи
къи1уагъ. Сэри скъо фихьын фэш1гьэ зышыч1эгъэштхэр
ести л1ыр згъэк1ожыгъ” ы1уагъ.
Л1ым хъугъэм гу лъитагъ,ышъухэк ышти ешэси убыхым
лъежагъ.Убыхым къак1орэ шыур зелъэгъугм,ымэш шыжъорэ
зы Эбдзахэгорэм ек1ол1агъ.
”Мы къак1орэ л1ыр олъэгъуа, шъухэк ы1эгъ,уиук1ынэу
къак1о. Мы чыг этыгъэм ч1ык1ьи зыгъэбылъ. Сэ
узэрэк1ожыгъэр ес1они 1узгъэк1ьыжышт” ри1уагъ.
Эбдзэхэри чыгым ч1ык1ьи зигъэбылъыгъ. Ежри мажъом
фэдэу зиш1ыгъ.
Шапсыгъэр тэк1у къэнэуж къэсыгъ, ”Мыш зы л1ыгорэ
блэк1ьыгъэу плъэгъугъа ы1уи къеупч1ыгъ” Убыхым.
”Слъэгъугъ, ы1уагъ Убыхыми,укъызэрэк1орэр зелъэгъум
мы чыгым дэк1уаи ышъхьапэ зышигъэбылъыгъ”.
Шапсыгъэр шым къепсыхи Эбдзахэр къиубытынэу чыгым
ч1ыц1элъэу ыублагъ. Убыхри псынк1эдэдэу Шапсыгъэм ыш
зытыридзи ныом къы1ирихыгъэхэри здихьи хэпск1ьэжыгъ.
Шапсыгъэри лъэс лъэбы1оу,пшъыгъэу шыри к1ымыгъоу
къэк1ожьи “Шыр тэ пш1ыгъэ?” ы1уи ышъуз къызеупк1ым,
“Ептыгъэхэр к1алэм нахь псынк1эу 1орэк1 с1уи Убыхым
естыгъ” ри1ожьыгъэу къя1отэжьы.
Нот: Мы Убых сэмэркъэур хьак1эщхэм, зэхэсхэм
ик1и унэхэм шя1уатэрэ къэбархэм ашыш. Хь. ДЖ.
*Убыххэм сян-тян я1он фэш1гьэ сайнэ-тайнэ я1о.Хь.Дж. |