Yitmeyecek yıldızı olan - İkballe doğan, benim.
Çışeko Alim
Pşımaf oğlu ÇIŞEKO Alim 1914 yılında Şhalıko köyünde doğdu. O
tarihler-de Çerkesler medresede eğitim görüyorlardı. Babası Pşımaf
Adigey'de bulunan Hakurenehable'deki medresede eğitim almıştı.
Alim'in annesi Koz ile de burada tanışmıştı. Çerkesler «ЛIэужыр
бжиблэу мао» ''soy yedi nesilde de kendini belli'' derler.
Babasının eğitimliliği annesi ile aralarındaki güzel ilişki
ailenin çocuklarına da yansıdı. Pşımaf çocuklarının eğitimli
olmasına her zaman önem verdi. Aile Kaberdey'e geri döndükten
sonra Çerkes ulusunun onur duyduğu ikinci çocukları 1914 yılında
doğdu.
Babası Alim'in okumaya olan merağı üzerine eğitimi için elinden
geleni yaptı. 1926 yılında Baksan'da bulunan internata
kaydolduğunda ilk defa ünlü Kabardey şairi ŞEVCENTS'IKU Ali ve
onun arkadaşı olan TL'IĞUR İbrahim ile tanıştı.
Alim'in bu okulda okuduğu yılların yaşamındaki en önemli dönem
olduğunu saysakta yanılmayız. Çünkü öğretmenlerinden birisi Adige
edebiyatının büyük şairlerinden ŞEVCENTS'IKU Aliy'di. Bu döneme
ilişkin Alim kendi kaleminden şöyle yazıyor; '«Birinciyi yapanın
yaptığı aslında iki şeydir» diyen büyük yazar bunu bilmeden
söylemedi. Yoldan gitmekten daha zor olanı yolu açmaktır. Üzerinde
yürüdüğümüz, gittiğimiz büyük bir yoldur bu yolu açansa
ŞEVCENTS'IKU Ali...' Alim'in bunları yazdığı satırlarda yazdığı
ilk şiirlerden birisini Şevcentsıku Aliye nasıl ödevin içine koyup
verdiğini de hatırlıyor.
'Sonraki gün defterlerimizi geri vereceği zaman adeta meraktan
çatlayarak bekliyordum. Defterleri vermeden önce defter sahibini
kaldırıp yaptığı hataları düzeltiyor, daha iyi anlaması gereken
şeylerin üzerinden geçiyordu. Beni ne zaman kaldıracak diye
beklerken tüm sınıfın işini bitirdikten sonra bana 'sen dersten
sonra sınıfta kal' dedi.
Zil çaldığı gibi sınıftakiler hemen dağıldılar. Aliy yazdığım
şiiri alarak sıramın yanına geldi oturararak sordu;
- Sadece bu şiiri mi yazdın? - Başkaları da var. - 'Ver'
diyerek diğer şiirleri yazdığım defteri aldı, okumaya başladı
bazılarını seçti, ellerini omuzuma koyarak; - Evet, 'ağacın
değeri verdiği şeyle orantılıdır'. Baban kendisi gibi olduğunu
bilse sevinir.
Ali'nin bana söyledikleri benim için büyük bir kıvançtı. 'чъыгым
къыпыкIырэр ыуас' ağaç verdiği ile değerlidir sözlerini ise babama
yorumladım.
Alim'in bu satırlar dışında anılarını yazdığı pek çok eserde
ŞEVCENTS'IKU Ali'nin öğretmeni olmasından gururlandığını, büyük
edebiyat yoluna attığı ilk adımlarda onun kendisine yardımcı
olduğundan memnuniyetini dile getirir. Babası Pşımaf ve
ŞEVCENTS'IKU Ali'nin gözetiminde doğan bu kaynak daha sonra büyük
bir akarsu oldu Çerkes edebiyatında.
Alim'in kaleme aldığı anılarında annesi Koz'unda olağanüstü bir
insan olduğunu görüyoruz. Koz Adigey'deki Hakurenehable köyünde
doğdu. Ev işlerinde itinalı idi. Ayrıca kendisinin doğup yetiştiği
Abadzehlerde ve evlenip karıştığı Kabardeylerde olan huy, adet
geleneklerin iyi olanlarını bir araya getirmeye özen gösteriyordu.
Annesinin pek çok eski şarkıyı, özlü sözleri, tarihi havadisleri
biliyor olması üzerine Alim şöyle yazıyor; Ben şiirsel dilin
tadına çocukluğumda varıp sevdiysem, Tavrıh ve Kabarıj'lara erken
daldıysam bunda annemin büyük katkısı vardır.'
ÇIŞEKO Alim daha sonra 1931-1935 yılları arasında Vladikafkas'ta
bulunan Öğretmen Enstitüsü'nü bitirerek yurduna geri döner ve
Nalçik'te Çerkesce ile Rusca öğretmenliği yapmaya başlar. Bir
zaman sonra ise Moskovada mastır yapmaya başlar fakat burada bir
yıl kadar kaldıktan sonra geri dönmek zorunda kalır. Kendisinin
anılarında belirtiği gibi birbirinden küçük beş kızkardeşi vardır.
Onları okutması gerekir. Annesi yalnız başına bunun altından zor
kalkmaktadır. Yaşadıkları evde nerdeyse yıkılacak bir durum
almıştır. Ağabeyi ise askerdedir. Bu şekilde ailesinin sorumluluğu
üstüne kalmıştır.
1938 yılında Alim Kabardey-Balkar Sosyal Bilimler Araştırma
Enstitüsü Başkanlığı'na getirilir. Fakat kısa bir süre sonra
askere alınır. ÇIŞEKO Alim'in ilk şiir kitabı 1941 yılında
yayınlanır. Kitabına henüz sevinemeden cepheye-savaşa gitmek
zorunda kalır.
Savaşın başladığı ilk günlerden son günlere kadar orduda bulunur.
Bölük komutanlığı yapar. Ardından 115 numaralı süvari birliğinin
komutanı olur. Orduda şair olduğu anlaşılınca 'Vatanın oğlu'
isimli ordu gazetesinde yazmaya başlar.
Savaş dönüşü o çok sevdiği edebiyat üzerine çalışma imkanı
bulamaz. Savaşın ardından cumhuriyeti yeniden kalkındıracak az
sayıda insan olduğu için Cumhuriyet Bilim Komitesine alınır. Bir
kaç yıl Kabardey-Balkar Bölge Komitesi İdeoloji Sekreteri olarak
görev yapar.
1950 yılında mastırını yapmak üzere üç yıllığına Moskova'ya
gönderilir. 1953 yılında yurduna geri döndüğünde Bakanlar Konseyi
Başkan Yardımcılığı'na getirilir. Bütün bu çalışmaların yoğunluğu
sebebiyle edebi yeteneği üzerinde çalışmaya vakit bulamaz. Bu
yüzden kendi arzusu ile bu makamdan ayrılarak Kabardey-Balkar
Cumhuriyeti Yazarlar Birliği Başkanlığı'na getirilir. Bu zaman
zarfında Alim'in birkaç kitabı daha yayınlanmış, tüm Sovyetler
Birliği'nde tanınan bir yazar olmuştur.
Daha sonraki dönemlerde ÇIŞEKO Alim SSCB ve RSFSC yazarlar
birliklerinde de sekreterlik yapar. 1971 yılında SSCB edebiyat
Vakfı Başkanlığı'na getirilir ve SSCB dağılana kadar bu vazifeyi
sürdürür.
1984 yılında 70 yaşına girdiğinde ÇIŞEKO Alim'e Lenin Nişanı
verilir. 1989 yılında ise 75. doğum yıldönümü anısına Sosyalist
Emekçi-Kahraman Nişanı ile taltif edilir.
Alim vefat edene kadar can-ı gönülden edebiyata bağlıdır. Tüm
dünyadaki Adigeler tarafından kıymet verilen bir yazar olmuştu.
Adige dilinin güzlliklerini tüm dünyaya iletebilen yazar 29 Ocak
2001'de 87 yaşında dünyaya gözlerini yumar.
|