1950'lerde Düzce Kovk’ehable (Sarayyeri) köyünden
müteveffa Hacilyas'a Çerkeslerin kökenini sormuş ve şu
yanıtı almıştım:
Hz.Ömer zamanında Medine'de Kis
adında bir kabile reisi ile Hz.Ömer'in arası bozulmuş,
ikisi düşman olmuşlardı. Hz.Ömer; Kis'in yakalanıp
cezalandırılmasını buyurdu. Bunu öğrenen Kis de
adamlarını toplayıp Mısır'a doğru kaçtı. Hz.Ömer;
Kis nerede, diye sordu. Adamları da ona Cerakis
(=Kis kaçtı) yanıtını verdiler. Arapça "cera","kaçtı"
anlamı verir.
Hz.Ömer kaçakların izlenmelerini ve yakalanmalarını
emretti.
Kis ve adamları Mısır'da barınamazlar, şimdiki
Bingazi'ye gitmek zorunda kalırlar. Orada da rahat
bırakılmazlar, sonunda gemiler kiralayıp İtalya'ya
geçerler ama oradan da kovulurlar. Her yerden kovula
kovula, tedirgin bir halde Karadeniz kıyılarını kuzeyden
izleyerek Kafkasya'ya gelirler. Orada sıcak
kalpli, konuksever ve dost canlısı bir insan topluluğu
ile karşılaşırlar.
Bu insanlar Kis ve adamlarını kabul eder, kendi
bölgelerine yerleşmelerine izin verirler. Bu insanlar
şimdiki Adigece'yi konuşuyorlardı ve
Hıristiyan idiler. Gidenler ise Arapça
konuşuyorlardı ve Müslüman idiler. Hıristiyanlar
şimdiki Adige kıyafetlerini giyiyorlardı ve
geleneklerine çok sıkı bağlı dürüst insanlardı. Bu iki
toplumun kaynaşması sonucu, kısa bir süre içinde
Müslümanlık iyice yayıldı ama Arapça konuşulmamaya,
Adigece konuşulmaya başlandı. Sonunda Müslüman olan,
kendine Adige diyen ve Adigece konuşan günümüzün
Çerkes halkı ortaya çıkmış oldu.
Yine de Adigelerin bir bölümü Hıristiyan olarak kaldı.
Bunlara Yermel (Ermeni) (*) denir. Bunlar
dilimizi ve geleneklerimizi en koyu bir biçimde sürdüren
(Адыгэ хабзэм ирк1ырэ ц1ыфых) ve çok konuksever olan
insanlardır. Bu nedenle Adigeler halen "Adigece'yi
unutursan Yermel'e (Ermeni'ye) sor" (Адыгабзэр
пщыгъупшэмэ ермэлым еупк1) derler.
(*)
Adigece konuşan Ermenilere
halen “Yermel” (Ермел) denir. Adige Ermenileri eskiden
en çok Yermelhable (Armavir kenti) ve yakınlarda
yaşıyorlardı. Sovyet iç savaşı sırasında bunların önemli
bir bölümü Kızıl Birlikler tarafından yok edilmiş, bir
bölümü de ülke dışına kaçmıştır (Adige Ermeni katliamı
için bk.”Kim Şibzuh, Çerkesya Dehşet İçinde”, internet).
Şimdi Armavir’de 100 hane kadar Adige Ermeni'si
bulunduğu söylenmektedir. HCY |