I
1950'li yılların başları.Düzce.Şimdi her ikisi de rahmetli
olan babam Yusuf Mahmud ve küçük amcam Hafız Kemal'le
tarladayız.Ceviz ağacı gölgesinde bir dinlenme anı.Babam küçük
kardeşini sınıyor:
- Atalarımızın adlarını sayabilecek misin?
- Kerak, Cusuf, Vojban (Ожъубан), Tlepşuk (Лъэпшъыкъу),
Bekir.
Tlepşuk Kafkasya bozulunca (Къафкъасиер къызэукъом)
Türkiye'ye gelen dedesi, Bekir ise babası.
- Peki, Kafkasya'da güneş tutulunca ne olmuştu?
- Güpe gündüz iken, ortalık karanlığa gömülmüştü, gece
olduğunu sanan kurtlar sürülere saldırmıştı. Her taraf
tüfek sesleri ile çınlıyormuş. Bu durum büyük bir olay
olmuştu.
II
- Ailemizin Kafkasya'daki durumu nasıldı?
- Ailemiz yörenin en zengin ailesiydi. Başkalarının dört
ayaklı, bizim on iki ayaklı mısır ambarımız (тыуы)
varmış.
- Ailemiz niye buraya göç etti?
- Ailemiz yargı işlerine bakıyor, işkence ve kötü
muamelede bulunan Rus askerlerini de yargılıyor, bunlara
değişik cezalar veriliyordu. Bu bakımdan ailemiz Rus
komutanlığının aradığı, yakalamak istediği ve
cezalandıracağı ailelerden biriydi. Bu nedenle, Rus
askerleri henüz bölgemize erişmeden, Türkiye'ye gitmek
üzere gemiye bindiler.
- Peki ailenin bütün bireyleri gemiye binebildiler mi?
- Hayır, savaşta gözleri kör olan bir kardeş vardı, o
kardeş gemiye binmeyi kabul etmedi. Çünkü karısı ve
küçük çocuğu Ruslar tarafından kaçırılmıştı, ayrıca
aileye yük olmak da istemiyor olabilirdi. Kardeşlerden
başka biri ve karısı da kaçırılmıştı.
- Peki büyük amcamız (тятэ п1ашъэ иш) ne demişti?
- Hepiniz tamam mısınız, sağ salim gemiye bindiniz mi,
diye bağırdı, "Tamam,hepimiz gemiye bindik, sen de gel!"
yanıtını alınca, el salladı ve tabancasını şakağına
dayayıp tetiği çekti.
III
- Peki, büyük amcamızın köy baskınında Ruslar tarafından
kaçırılan karısı ve çocuğu ne oldu?
- Anne tutsaklarla birlikte Kuban bölgesine (Rus
yönetiminde idi -HCY) götürüldü, orada bir Kabardey
beyine (пщы) boğaz tokluğuna hizmetçi (пщыл1ы) olarak
verildi. Anne, çocuğunun aç bırakılmakta olduğunu
bildiğinden, sabahları erkenden çocuğunu süt sağımına
yanında götürüyor, orada gizlice çiğ süt içirerek
besliyormuş. Delikanlı büyüdü, güçlü ve yakışıklı bir
delikanlı oldu, adı Hapi Mus (Хьапый Мус) idi.
Ölmeden önce annesi amcalarının Türkiye'ye göç etmiş
olduklarını, gidip onları bulmasını söylemişti.
Türkiye'ye geldi, araya araya bizi buldu ve köye
yerleşti. Hükümet kendisine 6 dönümlük "haliye" (хьалие)
denilen boş araziyi verdi. Komşu Shapsugh köyden (şimdi
Bostanyeri) Devletkeri’nin kız kardeşi ile
evlendi, karısıyla sık sık kavga ediyormuş, bu yüzden
pusu kuran Devletkeri tarafından gürebe ile başı
kesilerek öldürüldü. Babam davasını yürüttü ve
Devletkeri’nin cezalandırılmasını sağladı. Hakkını da
aradığı için, haliye, ondan babamıza miras kaldı.
IV
- Köydeki ihtiyar Rus'u ve ne yaptığını duymuş muydun?
- Evet.Thağapş'ta (*) (Тхьагъапшъ)
yıllar önce tutsak alınmış, kendisine köyden biriymiş
gibi davranılan yaşlı bir Rus vardı. Bir gün Rus
birlikleri denizden çıkartma yapmış ilerliyorlardı.
Ellerinde top vardı. Vadi (**) boyunca ilerlemeleri
sürüyor, topları olduğu için durdurulamıyorlardı.
Köyümüzde de bir topumuz vardı ama ihtiyar Rus topun
kamasına kurşun döküp kaçmıştı. Kendisine iyi
davranıldığından böyle bir şey yapabileceği hiç akla
gelmemişti. Demek ki bizden memnun değilmiş.
Köyde kamaya dökülmüş kurşunu temizlemeyi bilen bir usta
da yoktu ve Rus ilerleyişi durdurulamıyordu.Hemen komşu
köylerden birinden bir usta bulundu,top
temizlendi,ilerlemekte olan Rus askerlerinin hepsi topa
tutularak öldürüldü.Bir tekinin bile kaçmasına fırsat
verilmedi.
Yerde savrulmuş yatan ölüler arasında o yaşlı Rus
ihtiyarcığı da vardı.
NOTLAR
(*) Thağapş- Şimdiki Kafkasya’da Kıyıboyu
Shapsughya’da Psışu (Псыш1у) ırmağı vadisinde
Ş’açe’ye (Шъачэ;Soçi) bağlı bir köy. Eski
Thağapş’ın yeri farklı olabilir. -HCY
(**) Vadi-
Söz konusu vadi, şimdiki Psışu (Rusça: Psezuapse) ırmağı
vadisi olabilir.1992 Kafkasya gezimde Kafkasya’da
Thağapş’da kalmış olan akrabalarımı yeniden buldum,
ailenin çocuklarını okutmuş, akıllı ve bilge babası Hapi
Kımkerıy ile tanışmış, bilge söyleşisinden
nasiplenmiştim. Kımkerıy, dedesinin ve ninesinin Ruslar
tarafından tutsak alınıp Kuban bölgesine
götürüldüklerini, orada Adige asıllı bir Rus subayının
yardımıyla, dede ve ninesinin buluştuklarını, çok
sonraları Kuban bölgesinden Thağapş’a döndüklerini bana
anlatmıştı.2007 yılı sonunda Kıyıboyu Shapsughya
Toplumsal Parlamentosu-Adige Khase Başkanı
Mecid Çaçuh’tan (К1ак1ыхъу Мэджид),adeta bir bilge
çınar olan Hapi Kımkerıy’ın vefat ettiğini derin bir
üzüntüyle öğrendim, Allah rahmet eylesin, toprağı bol
olsun. -HCY
|