|
Budizm 'in
kurucusu Buda (Guatama, Gotama) ( MÖ.563 - 483 ) Kuzey Hindistan
'da Lumbini koruluğunda doğmuş bir filozoftur. Buda “aydınlanmış”
anlamına gelir. Budizm ' in en güçlü yayılma dönemi
Hint Hükümdarlarından Aşoka (MÖ. 273 - 236) zamanına rastlar.
Aşoka zamanında Budizm ' Hindistan, Seylan,Suriye,Mısır,Makedonya
ve Yunanistan 'a kadar yayılmıştır. Aşoka 'dan sonrada yeni
Krallar Budizm 'e girmiş yayılmasını sağlamış hatta Çin,Moğolistan
ve Japonya 'nın ileri gelen devlet adamlarının Budizm 'e hizmet
etmesini sağlamışlardır.
Budizm ' MS 1.yy'da Türkistan , 4. yy2da Kore , 6.yy2da Japonya ve
7.yy'da ise Tibet'te yayılmaya başlamıştır. Günümüzde Güney, Doğu;
Güneybatı ve Orta Asya'da çok sayıda taraftarı olan Budizm 'Avrupa
ve Amerika 'da da yayılmaya ve taraftar bulmaya başlamıştır.
Budizm'de inanç ve ibadet
Budizm 'de inancın temeli “
Buda'ya sığınırım, Dhamma'ya (dine, doktrine) sığınırım, Sangha 'ya
sığınırım (Rahipler Cemaati, dünyanın en eski bekar rahipler
topluluğu)” cümlesi oluşturur. Bunlardan birini inkar eden
kişi Budist sayılmaz ve Budizm'e girmek için yukarıdaki cümleyi
söylemek gerekir. Sangha'ya giren rahip ve rahibeler evlenemezler.
Budizm'de mabetlere “Vihara” denir. Budistler Karma-Ruhgöçü'ne
inanırlar. Vihara da ayda 2 kez bir araya gelen rahipler
yaptıkları hataları itiraf ederek benliklerini öldürürler. Bazı
dinlerde olduğu gibi Budizm'de de bir kurtarıcı bekleme inancı
vardır. Kurtarıcının İsma Metteya veya Maitreye'dir. İinançlarına
göre Metteya tüm dünyayı düzeltmek olarak gelecek ve Buda'nın
tamamlayamadığı dini tamamlayacaktır.
İbadet Stupa denilen mabetlerde yapılır. Stupalar helezoni yapıda
inşa edilmiştir. İbadet için Stupaya giren Budist önce Buda'nın
heykeline saygı gösterisi yapar; O'na çiçek ve tütsü sunar,
Budistler kendi evlerinde de bir köşede korudukları Buda heykeline
tazimde bulunarak, ibadet ederler. İbadetlerinde klişeleşmiş dua
ve söz yoktur.
Budizm'in kutsal ziyaret yerleri;
Budanın doğum yeri( Lumbin)
Aydınlanma yeri (Bodhi Gaya)
Buda'nın ilk vaaz verdiği geyik parkı (Sarnarth'da)
Buda'nın öldüğü Uttar Prades şehri,
Ganj nehri
Kutsal Kitapları
Budistler Buda'nın vaazlarının Pali-Kanon adlı bir kitapta
toplandığına ve 400 yıl kadar sözlü olarak nesilden nesile
aktarıldığına inanırlar. Budizm'in kutsal kitabı üç sepet anlamına
gelen “Tripitaka veya Tipitaka'dır”. Tripitaka da;
Vinaya Pitaka
Sutta Pitaka
Abhidhamma
adlı bölümler bulunur.
Bu kitaplarda rahip ve rahibelerle ilgili kurallar, ayin usulleri,
beslenme, giyinme, Buda'nın hayatı,konuşmaları,vaazların yorumu,
Budizm felsefesi vb ayrıntılı bir şekilde anlatılır.
Budizm 'de Mezhepler
Budizm ' başlıca iki büyük mezhebe ayrılır: 1- Hianayana , 2-
Mahayana
1 - Hinayana (Küçük Araba)
Kişinin kendisini kurtarmasını esas aldığı için böyle
isimlendirilmiştir. Bu mezhep Seylan ve Güney Asya 'da
yayılmıştır. Mensupları saf Budizm 'e yani Budanın asıl
telkinlerine kendilerinin muhatap olduklarını iddia ederek
Mahayana koluna bağlı olanları sapkınlıkla suçlarlar
2 - Mahayana
( Büyük Araba)
Toplumu bir bütün halinde ele alarak herkesin kurtuluşa ermesini
amaç edinmişlerdir. Onlara göre Budizm ', herkese cevap vermeli,
herkesin ihtiyaçlarını gidermeli, doktrinleri basitleştirerek
halkın anlayacağı bir seviyeye getirilmelidir. Budizm 'in bu kolu
başka din ve doktrinlerden yararlanmakta sakınca görmez. Bu
mezhebe göre Nirvanayı gerçekleştiren herkes Buda unvanını alır.
Ve ihtiraslarının esiri olarak dünya zevklerinin arkasından
koşmaz. Mahayana mensupları,”hata yapabilirim” diye faaliyetleri
askıya almanın karşısındadır. “Bu yüzden pişmanlık duymaya lüzum
yoktur” derler Mahayana 'ya bağlı kişi kendini kurtuluşa
hazırlayabilmek için şü hususlara dikkat etmek zorundadır:
Cömertlik
Olgun manada bilgelik
Budizm 'in ahlak kurallarına bağlılık
Meditasyon
Karşılaştığı olumsuzluklara sabır göstermek
Hiç usanmadan sürekli bir gayret içinde olmak
Bu sayılan özellikleriyle Mayayana Budizm 'i dünyanın bir çok
bölgesinde yayılma imkanı bulmuş,adeta misyonerli bir hüviyet
kazanmıştır.
|
