...................
ULUSLARIN KADERLERİNİ TAYİN HAKKI   -11

Viladimir İliç Ulyanov Lenin
Ulusların Kaderlerini Tayin Hakkı, Şubat-Mayıs 1914
Çeviri: Muzaffer Ardos
S
ol Yayınları, Nisan 1968

                         
...................
...................

DİPNOTLAR

9)
Bu kitabın 15-52. sayfalarına bakınız. -Ed.
10)
Paris'ten L. Vl.37) imzasını kullanan kişiye göre, bu sözcük Marksist değilmiş. Adı geçen L. VI., eğlendirici biçimde "superklug" bir kimse (bunu alaylı bir üslupla "aşırı ölçüde zeki" diye çevirebiliriz). "Aşırı ölçüde zeki" L. Vl., anlaşıldığına göre, asgari programımızdan "nüfus", "halk", vb. gibi sözcüklerin (sınıf savaşımı bakımından!) çıkarılması gereği üzerinde bir inceleme kaleme almak niyetindeymiş.
11)
Eğer Norveç ulusunun çoğunluğu krallıktan yana iken, proletarya, cumhuriyetten yana idiyse, o halde genel bir biçimde, Norveç proletaryası önünde iki yol açılıyordu: ya koşullar olgunlaşmışsa, devrimi yapmak, ya da çoğunluğa boyun eğmek ve uzun bir propaganda ve ajitasyon çalışmasına girişmek.
12) Bkz: Londra Kongresine ilişkin Alman resmi raporu: Verhandlungen und Beschlüsse des internationalen sozialistischen Arbeiter- und Gewerkschafts-Kongresses zu London, vom 27. Juli bis 1. August 1896, Berlin 1896, s. 18 ("Londra'da 27 Temmuzdan 1 Ağustos 1896'ya Kadar Süren İşçi Partileri ve Sendikaları Sosyalist Enternasyonali Kongresinin Kararlarının Tutanakları", Berlin 1896, s. 18). Enternasyonal kongrelerinin kararlarını içeren bir Rusça broşür vardır ki, bunda "kendi kaderlerini tayin etme" yanlış olarak "özerklik" şeklinde çevrilmiştir.
13) 1863'te isyan eden Polonyalı soylunun ve Polonya hareketinin önemini (Marx gibi) değerlendirebilen Rusya devrimci demokratı Çernişevski'nin tutumlarını, çok daha sonra ortaya çıkan ve bu soyluların savaşımının Rus demokrasisi için taşıdığı önemi anlayamayacak kadar Polonyalı soyluya karşı haklı bir kin duyan o barbar, uyuşuk, dar görüşlü, gübre yığınına bağlı köylünün görüşünü ifade eden Ukraynalı küçük-burjuva Dragomanov'un tutumuyla kıyaslamak çok ilginç bir tarih çalışması olur, (Bkz: Dragomanov tarafından yazılan, Tarihsel Polonya ve Büyük-Rus Demokrasisi) Dragomanov, ulusal-liberal olunca, Bay P. Struve'nin coşkun kucaklamalarına hak kazanmış bir kimsedir."
14) 3 Haziran 1867 tarihli, Marx'ın Engels'e yazdığı mektuba da bakınız: "Times'ın yayınladığı Paris haberinden, Parislilerin Polonya lehinde ve Rusya'ya karşı çıkışlarını büyük bir hoşnutlukla öğrendim. … Bay Proudhon ve küçük doktrinci kliği, Fransız halkı değildir elbet."
15) (Her ne kadar soyut olarak konuştuğumuzda. her ikisi de "kendi kaderini serbestçe tayin etme" kavramına girerlerse de) "Ulusların Kendi Kaderlerini Tayin Etme" hakkının niçin sosyal-demokrat açıdan ne federasyon, ne de, özerklik anlamına gelemeyeceğini kavramak zaten kolaydır. Federasyon hakkı, genel olarak ele alındığında, saçma bir şeydir, çünkü federasyon iki taraf arasında bir antlaşmadır. Marksistler, programlarına, genel olarak, federalizmin savunmasını kesin olarak alamazlar: böyle bir şey söz konusu edilemez. Özerkliğe gelince, Marksistler, özerklik "hakkını" değil, türdeş olmayan ulusal bileşimi ve coğrafi ve diğer koşulları kesin değişiklikler gösteren bir demokratik devletin genel, evrensel ilkesi olarak özerkliğin kendisini savunurlar. Onun için "ulusların özerklik hakkını" tanımak "ulusların federasyon hakkını" tanımak kadar saçma bir şey olur.
16) 1913 yazında toplanan Rus Marksistleri kongresinde, Polonyalı Marksistlerin yalnızca istişari oya sahip bulundukları, ve ulusların kendi kaderini tayin etme hakkı (ayrılma hakkı) üzerinde, genel olarak, bu hakka karşı oldukları için hiç oy vermedikleri bize bildirilmektedir. Kuşkusuz, Polonyalıların böyle davranmaya ve Polonya içinde ayrılmaya karşı bir ajitasyon yürütmeye hakları vardı ama Trotski'nin sözünü ettiği şey, bu değildir, çünkü Polonyalı Marksistler, 9. maddenin "programdan çıkarılmasını" istemediler.
17) Bkz: Özellikle Bay Levinski'nin Galiçya' da Ukraynalı İşçi Hareketinin Gelişmesi Üzerine Kısa İnceleme adlı kitabına Bay Yurkeviç'in önsözü, Kiev 1914.
18) Bütün-Rusya Marksistlerinin ve öncelikle Rus Marksistlerinin, ulusların ayrılma hakkını tanımalarının, şu ya da bu ezilen ulusun Marksistlerinin ayrılmaya karşı propaganda yapmalarına engel oluşturmadığı kolayca anlaşılır; nasıl ki, boşanma hakkının tanınması, şu ya da bu durumda, boşanma aleyhine propagandadan bağımsız bir şey değilse. Onun için biz, bugün, Semkovski ile Trotski tarafından "kızıştırılan" muhayyel "çatışma"yı alaya alacak olan Polonyalı Marksistlerin sayısının durmadan artacağına inanıyoruz.
19) Örneğin eskiden soylulara özgü olan, sonra burjuva nitelik alan ve daha sonra da köylü olan Polonya milliyetçiliğindeki değişimleri izlemek pek ilginç olurdu. Das polnische Gemeinwesen in preussischen Staat (Prusya,'da Polonyalılar -Rusça çevirisi vardır) adlı kitabında, bir Alman Kokoşkin'inin görüş açısını benimseyen Ludwig Bernhard, çok karakteristik olan bir olayı anlatıyor: milliyetleri, dinleri, "Polonya" toprağı uğruna savaşım veren Polonyalı köylülerin kooperatiflerinin ve öteki derneklerinin sıkı bir birleşmesi biçiminde Almanya'daki Polonyalıların bir çeşit "köylü cumhuriyeti" kurmaları. Alman boyunduruğu, Polonyalıları birleştirdi. İlkin soylular arasında, sonra burjuvazide ve ensonu, (özellikle 1873'te Almanların okullarda Polonya diliyle eğitime karşı çıkmalarından sonra) köylü yığınlarında milliyetçiliği körükleyerek, onları kendi ulusal benliklerine çevirdi. Rusya'da da tutulan yol aynı yoldu ve söz konusu olan, yalnızca Polonya değildir.


AÇIKLAYICI NOTLAR

32) Söz konusu program, Rus Sosyal-Demokrat İşçi Partisi'nin 1903 yılındaki II. Kongresinde kabul edilen programdır. -s. 54.
33) Die Neue Zeit ("Yeni Zamanlar") - Alman sosyal-demokrat dergisi; 1883'ten 1923'e kadar Stuttgart'ta çıktı. 1885 ile 1895 arasında Neue Zeit, F.Engels'in birçok yazılarını basmıştır. Engels, derginin yazı kuruluna sık sık uyarmalarda bulundu ve Marksizm'den sapmalarından ötürü eleştirdi. 1895'ten sonra Engels'in ölümünü izleyen yıllarda, dergi sistemli olarak revizyonist yazılar yayınladı. 1914-1918 Emperyalist Dünya Savaşı sırasında, merkezci, Kautskici bir tutum benimsedi, sosyal-şovenleri destekledi. -s. 56.
34) Nauçnaya Mysıl ("Bilimsel Düşünce") 1908'de Riga'da yayınlanan Menşevik eğilimli dergi. -s. 56.
35) Bkz: Karl Marx, Kapital, Birinci Cilt, Sol Yayınları, Ankara 1978, s. 784, dipnot. -s. 58.
36) Russkaya Mysıl ("Rus Düşüncesi") - Liberal burjuvazinin aylık dergisi; 1880'de, Moskova'da yayına başladı. 1905 Devrimi'nderı sonra, Kadet partisinin sağ kanadının organı oldu. Lenin, Russkaya Mysıl'ı, bu dönemde, "Kara-Yüzlerin Düşüncesi" olarak adlandırır. 1918'in ortalarına doğru yayını yasaklandı. -s. 65.
37) L. Vl.(Vladimirov) - M. Seynfinkel'in takma adı. -s. 74.
38) Burada Lenin, "Çarlık Hükümeti" yerine "bürokrasi" terimini kullanmaktadır. -s. 77.
39) 3 (16) Haziran 1907 hükümet darbesi, gerici bir hükümet darbesidir: Çar hükümeti, İkinci Dumanın dağıtılmasını emretmiş ve parlamento seçimleriyle ilgili yasayı değiştirmişi. Bu yeni yasa, toprak sahipleriyle sanayi ve ticaret burjuvazisinin temsilcilerinin. sayısını gözle görülür ölçüde artırırken, köylülerin ve işçilerin temsilcilerinin, zaten az olan sayısını azaltıyordu. Yasa, Rusya'nın Asyalı halklarının çoğunluğuna oy hakkı tanımıyor ve Polonya ve Kokaz halkının temsilcilerinin sayısını yarıya indiriyordu. Bu yasa sayesinde seçilen Üçüncü Duma, 1907 Kasımında toplandı ve kara-yüzler ve Kadet bloğuna mutlak bir üstünlük sağladı. 3 Haziran hükümet darbesi, "3 Haziran rejimi" adıyla tanınan Stolipin gericiliği dönemini başlattı. -s. 77.
40) Oktobristler ya da 17 Ekim Birliği - Büyük sanayi burjuvazisinin ve topraklarını kapitalist biçimde işleten büyük toprak sahiplerinin karşı-devrimci partisi, 1905 Kasımında kuruldu. 17 Ekim bildirisini sözlü olarak tanıyan oktobristler, çar hükümetinin iç ve dış siyasetini kayıtsız şartsız desteklediler. Oktobristlerin liderleri, büyük sanayici A. Guçkov ile çok geniş arazilerin sahibi M. Rodziyanko idi. -s. 77.
41) İlericiler - Devlet Duması seçimlerinde "partisizlik" sloganıyla burjuva ve toprak sahipleri grup ve partilerinin üyelerini birleştirmeye çalışan monarşik liberal burjuvazinin siyasal grubu. Kasım 1912'de, ilericiler aşağıdaki programla kendi öz partilerini kurdular: düşük ödentili, paralı seçmenliği kabul eden bir anayasa; küçük reformlar; sorumlu bakanlık, yani Dumaya karşı sorumlu bir hükümet; devrimci hareketin bastırılması. -s. 77.
42) Reç ("Söz") - Kadet partisinin merkez organı, günlük gazete; 1906 Şubatından itibaren Petersburg'da çıktı. 26 Ekim (8 Kasım) 1917'de Petrograd Sovyet'i devrimci askeri komitesi tarafından yasaklandı. 1918 Ağustosuna kadar başka adlar altında yayınlandı. -s. 78.
43) Pravda ("Gerçek") - Bolşeviklerin, günlük legal gazetesi; Petersburg'da çıkıyordu; 1912 Nisanında Petersburglu işçilerin girişimiyle kuruldu. İşçilerin yığınsal gazetesi olan Pravda, işçilerden toplanan paralarla basılıyordu. İşçi sınıfından muhabirler ve yazarlar gazetenin çevresinde toplanıyordu. Tek bir yıl içinde Pravda, işçi muhabirlerinin yazdığı 11.000'den çok makale yayınladı. Günlük baskı sayısı 40.000'i, bazen 60.000'i buldu. Yurtdışında bulunan Lenin, Pravda'yı yönetiyor, hemen hemen her gün makalelerini ve yönergelerini yazı işlerine gönderiyor, gazete çevresinde en iyi yoldaşlarını topluyordu. Pravda, sürekli olarak polis baskısı altındaydı. İki yıl üç ay içinde, çar hükümeti tarafından sekiz kez yasaklandı, ama her kapatılışından sonra başka bir ad altında yeniden çıktı: Raboçaya Pravda ("İşçi Gerçeği"), Severnaya Pravda ("Kuzeyin Gerçeği"), Proletarskaya Pravda ("Proletaryanın Gerçeği") Put Pravda ("Gerçek Yolu"), Raboçi ("İşçi"), Trudovaya Pravda ("Emeğin Gerçeği"). 8 (21) Temmuz 1914'te, Birinci Dünya Savaşı öngününde gazete yasaklandı. Gazete ancak Şubat devriminden sonra yeniden yayınlanabildi.
5 (18) Mart 1917'den itibaren RSDİP'nin Merkez Organı olarak çıkmaya başladı, 5 (18) Nisanda, yurda dönüşünde "Lenin, yazı işlerine girdi ve gazetenin yönetimini eline aldı. 5 (18) Temmuz 1917'de, yönetim yeri, öğrenci subaylar ve kazaklar tarafından tahrip edildi. Temmuz-Ekim 1917 arasında Geçici Hükümet tarafından kovuşturulan Pravda birçok kez el değiştirdi ve değişik adlar altında yayınlandı. Listok Pravda ("Gerçeğin Gazetesi"), Proletari ("Proleter"), Raboçi ("İşçi"), Raboçi Put ("İşçi Yolu"). 27 Ekim (9 Kasım) 1917'den itibaren gazete Pravda eski adı altında yayınlandı. -s. 78.
44) Söz konusu kongre, Lvov'da 19-22 Haziran (2-5 Temmuz) 1913 arasında toplanan Ukrayna Öğrencileri II. Kongresidir; kongre büyük Ukraynalı yazar, bilim ve siyaset adamı ve devrimci demokrat İvan Franko'nun jübilesiyle aynı tarihteydi. Kongreye Ukraynalı öğrencilerin temsilcileri de katılmışlardı. Ukraynalı sosyal-demokrat Donstov, özerk bir Ukrayna tezini savunduğu "Ukrayna Gençliği ve Ulusun Bugünkü Durumu" adlı bir rapor sundu. -s. 78.
45) Bkz: V. İ. Lénine, (Euvres, Paris-Moscou, t. 19, "Kadetler ve Ukrayna Sorunu", s. 280-281. -s. 78.
46) Şliyaki ("Yollar") - Milliyetçi eğilimde Ukraynalı Öğrenciler Birliğinin organı olarak Lvov'da, 1913 Nisanından 1914 Martına kadar yayınlanmıştır. -s. 78.
47) Novoye Vremya ("Yeni Zaman") -Günlük gazete; 1868'den 1917 Ekimine kadar Petersburg'da çıktı. Başlangıçta ılımlı liberal olan gazete, 1876'dan itibaren gerici soylu çevrelerin ve yüksek mevkideki yöneticilerin organı oldu. Gazete, yalnızca devrimci harekete karşı savaşım vermekle kalmadı, aynı zamanda liberal burjuvalara da karşı savaştı. 1905'ten itibaren kara-yüzlerin organı oldu. Lenin, Novoye Vremya'yı satılık basının örneği olarak nitelemişti. -s. 80.
48) Zemşçina - Kara-yüzlerin günlük gazetesi; Devlet Duma'sının aşırı sağ milletvekillerinin organı; 1909 Temmuzundan 1917 Şubatına kadar Petersburg'da çıktı. -s. 80.
49) Kievskaya Mysıl ("Kiev Düşüncesi") - 1906'dan 1918'e kadar Kiev'de yayınlanan, burjuva demokrat eğilimli günlük gazete, 1915'e kadar, gazete, haftalık resimli bir ekle birlikte çıktı; 1917'den itibaren sabah ve akşam baskıları yaptı. -s. 82.
50) Mimretsov - G. Uspenski'nin Nöbetçi Kulübesi adlı öyküsünün kahramanı; Çarlık Rusya'sının ücra bir kasabasında, kaba ve bilisiz polis tipi. -s. 84.
51) Lenin, burada, A. Griboyedov'un Aşırı Ölçüde Şakacı Olmanın Belası adlı güldürüsünden alınma bir deyim kullanıyor. -s. 86.
52) Söz konusu olan, Polonya Sosyal-Demokrat Partisinin Galiçya ve Silezya için merkezi organıdır: Naprzod ("İleri") adlı bu gazete, 1892'den itibaren Krakov'da yayınlandı. -s. 88.
53) Rusya'da 1861'de toprak köleliğinin kaldırılması sözkonusu edilmektedir. -s. 98.
54) Lenin, burada, W. Liebknecht'in Marx ve Engels'le ilgili anılarını kastediyor. -s. 100.
55) Bkz: Marx'ın Engels'e 5 Temmuz 1870 tarihli mektubu. -s. 100.
56) İdealist Alman filozofu, anarşizmin teoricisi Max Stirner'in (1801-1856) adından oluşturulan bir sözcük. -s. 102.
57) Bkz: K. Marx'ın F. Engels'e yazdığı 17 Aralık 1867 tarihli mektup. -s. 104.
58) Bkz: K. Marx'ın F. Engels'e yazdığı 10 Aralık 1869 tarihli mektup. -s. 105.
59) Lenin, burada, Plehanov'un, 1902'de Zarya n° 4'te yayınlanan "Rus Sosyal-Demokrat İşçi Partisinin Program Tasarısı"nı anmaktadır. -s. 109.
60) Borba ("Savaşım") - Trotski'nin dergisi; 1914 Şubatından 1914 Temmuzuna kadar Petersburg'da çıktı. "Fraksiyonculuğu red", maskesi altında, Trotski, Lenin'e, ve Bolşevik partiye karşı savaşım verdi. -s. 114.
61) N. Sçedrin'in Gurbette adlı yapıtından alınan bir deyim. -s. 116.
62) Söz konusu, Rus yazarı N. Pomyalovski'nin Papaz Okulu Öğrencileri'dir. Çarlık Rusya'sında, papaz okullarında sert bir düzen, bedeni cezalar, kaba adetler vardı. -s. 116.
63) Lenin, burada, Kırım Savaşı sırasında, 4 Ağustos 1855 günü Çornaya ırmağı üzerinde verilen muharebeyi anan Sivastopol askerlerinin bir türküsünün sözlerini aktarmaktadır. Türküyü yazan Leon Tolstoy'du. -s. 118.
64) Halkçı Sosyalistler - 1906'da sosyalist-devrimciler partisinin sağ kanadından ayrılan Halkçı Sosyalist Emek Partisinin üyeleridir. "Halkçı Sosyalistler" Kadetlerle bir blok oluşturmadan yanaydılar. Lenin, onlara, "sosyal-kadetler", Kadetlerle sosyalist-devrimciler arasında yalpalayan "Menşevik-sosyalist-devrimcilerin" "küçük-burjuva oportünistleri" diyordu. Lenin, bu partinin, programından, cumhuriyeti ve bütün dünyanın istemini çıkardığı için, Kadetlerden çok az farklı olduğunun altını çiziyordu (Euvres, Paris-Moscou, c. 11, s. 230). Birinci Dünya Savaşı sırasında, halkçı sosyalistler sosyal-şoven saflara katıldılar. -s. 121.
65) Ruskoye Bogatstvo ("Rus Zenginliği") - Aylık dergi, 1876'dan 1918 ortalarına kadar Petersburg'da çıktı. 1890 yılları başlarında liberal halkçıların organıydı. 1906'dan sonra Ruskoye Bogatstvo halkçı sosyalistlerin yarı-Kadet partisinin organı oldu. Lenin, derginin o dönemdeki eğilimini, "popülist", "Popülist kadet" eğilim olarak niteliyordu. -s. 121.

 
1      2      3      4      5      6      7      8      9      10      11-Dipnotlar