...................
...................

BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?   -2

ŞERCES Ali
 Çeviri: BABUG Ergun Yıldız
                         
...................
...................
Fe Txılh – Фэ тхылъ:
Bir ailede erkek çocuk doğduğunda o ailenin veya sülalenin büyüğü deri üzerine çocuğun ismi ve sülale damgasını işler, onu saklardı.

Çocuk 13 yaşına geldiğinde aile büyüğünün hazırlayıp sakladığı bu deri şerit bileklik olarak çocuğun bileğine takılırdı ve ölünceye kadar onu taşırdı. Yaşanan zamana göre farklı alfabeler kullanılsa da mutlaka bu bileklik üzerindeki yazılar Adigebze olarak yazılırdı. İşte bu şekilde hazırlanıp saklanan deri şerit’in ismidir Fe txılh.

Xeğak’e – ХэгъакIэ:
Anapa civarında yaşamış olan bir Adige boyu. Kırım hanları ile savaşmaktan yorgun düşen ve sayıları azalan bu Adige halkı, 1812 yılında yayılan veba hastalığı nedeniyle geriye kimse kalmaksızın yok oldu.

X’ek’emel – ХьэкIэмэл:
Yünü diğerlerinden çok daha yumuşak ve ince telli olan bir Adige koyun nesli. Kafkas savaşları sırasında bu koyun ırkı tümüyle yok oldu.

Şuwxex – Шухэх:
Eskiden seçme atlılar bir sefer veya savaş olduğunda zaruri göreve gönderilirlerdi. O şekilde bir göreve giden kişinin ailesini bakmak geride kalan cemiyetin görevi sayılır, zaman zaman ailenin geçimi için yardım toplanırdı.

Bu şekilde yardım toplama işi Şuwxex olarak adlandırılırmış.

Ğuegudeğaze – гъуэгудэгъазэ:
Köyünden çıkmış başka yere giden birisi köye giren bir misafirle karşılaşırsa geriye dönerek misafire eşlik eder ve onu köye getirip gideceği aileye ulaşıncaya kadar onunla birlikte yürürmüş.

Eğer misafir geldiği köyü bildiğini, gideceği yeri bildiğini söyler ve işinden alıkoymamak için kendisine eşlik edenin geri dönüp yoluna devam etmesini isterse ancak o zaman köyün yerlisi olan kişi kendi işine dönebilirmiş.

Gelen misafire değer verdiğini onu önemsediğini gösteren bir davranış olarak yapılan bu eşlik etme işine Ğuegudeğaze denilirmiş.

K”erabğe Cane – къэрабгъэ джанэ:
Cemiyetin verdiği bir görevi korktuğu için yerine getiremeyen, cesareti olmayan erkeklere giydirilen gömlek.

Bu gömlek uzaktan bakan herkesin tanıyabileceği şekilde alaca renkli bir gömlek olurmuş ve buna K”erabğe Cane (korkak gömleği) denilirmiş.

Khesey – Кхъэсей:
Adigeler ölünün mezarını yaparken cesedin bir şekilde havyanlar tarafından eşilip çıkartılmaması için mezar üstü yapılırken araya taşlar dizerek kapatırlarmış. İşte bu mezar üstüne dizilen ara taşlarına Khesey deniliyormuş.

Marje – Маржэ:
Dilimize Macarlardan girmiş bir yardımlaşma, teşvik etme nidası. Tarihte bir dönem Macarlar Adigelerle yakın komşu olarak 150 yıl yaşadılar. Dilimize onlardan girmiş olan bu çağrı sözcüğü daha sonra Adigelerden de başka Kafkas halklarına geçti.

Mıdwudz – Мыдудз:
Ekzema ve irinli yaraları iyileştirmek için kullanılan bir tür bitki. Süt ile kaynatılarak yaraya sarılırmış. Fakat bu gün bu bitkinin hangisi olduğunu bilen ve hatırlayan hiç kimse yok.