|
|
................... |
|
................... |
KAŞENLİK
|
Aysel Dergin
Kaynak: Anında
Tepki Forumu |
|
|
................... |
|
................... |
Çerkeslerin günümüze kadar
devamlılığını sürdüren geleneklerin birisi de "kaşenlik adetidir.
Bu adet bekar genç kız ve erkekler arasında evlilik öncesi dönemde
gerçekleşmektedir. Diğer geleneklerde olduğu gibi habze adı
verilen kurallarla sınırlıdır. Kaşenlik birbirinden hoşlanan genç
kız ve erkekler arasındaki arkadaşlık ilişkisine denmektedir.
Çerkes kız ve erkekleri birbirleri
ile düğünlerde, toplantılarda, muhabbet ortamlarında birlikte
olurlar. Bu toplantılar en yaygın olarak köylerde görülür. Bu
tür toplantılarda genellikle bir kaç köyün gençleri bir araya
gelir. Sabahlara kadar süren sohbetler, oyunlar ve eğlenceler
yapılır. Bu geceler gençlerin birbirlerini tanımalarına
yardımcı olmaktadır. Muhabbet geceleri bir eğlence kaynağı
olduğu kadar aynı zamanda eğitim yereri de sayılmaktadır.
Kızlar ve erkekler belirli bir yaştan başlayarak bu tip
toplantılarda Çerkes adet ve görenekleri çerçevesinde
eğitilirler. Bütün eğlence, düğün ve toplantılarda "thamade"
adı verilen bir kişi bulunur.
Kim kimle kaşen olabilir?
Aynı sülaleden olan kişiler kaşen olamazlar. Akrabalık
derecesi ne kadar uzak olursa olsun yasaktır. Aynı köyden
kişilerin kaşen olmaları hoş karşılanmaz. Bu kural günümüzde
biraz yumuşamıştır. Artık aynı sülaleden olmamak kaydıyla
kaşenliğe fazla tepki duyulmamaktadır. Muhabbet
toplantılarında kızlar ve erkekler karşılıklı otururlar.
Birden fazla kaşen
Gençlerin her toplantıda farklı kaşeni olabildiği için bir
Çerkez kızının ya da erkeğinin evleninceye kadar çok fazla
kaşeni olabilmektedir. Toplantıda amaç tanışmak, eğlenmek ve
kendine uygun bir eş seçmek olduğu için kaşenlik bazen ciddi
bazen de şaka halinde ortaya çıkmaktadır. Sayısı fazla olan
şaka kaşenliğinin çok fazla bir ciddiyeti yoktur.
Kız ya da erkek birbirlerinin daha önceki kaşenlerine karşı
herhangi bir olumsuz tavır takınmazlar. Eski kaşenlerle sosyal
ilişkiler kesilmez. Çünkü daha önceki kaşenlerin şaka olduğunu
her iki tarafta kabullenmiştir. Kadın ya da erkek eski
kaşenleriyle bu benim eski kaşenim diye espri yapabilir.
Dolayısıyla kızın ya da erkeğin birden fazla kaşeni olması
yadırganmamaktadır.
Evlenmeye vesile olan kaşenlik
Pseluk ile başlayıp daha sonra da devam eden kaşenlik iki
kısma ayrılmaktadır. Bunlardan birisi şaka diğeri ise ciddi
kaşenliktir.
Şaka kaşenliğine semerko denmektedir. Bu durumda kişiler ciddi
olmasalar dahi sırf o geceye ya da bir kaç geceye mahsus
olarak kaşen olabilirler. Burada amaç eğlenmek, birbirlerini
tanımak bunu yaparken de hoş vakit geçirmektir. Şaka
kaşenliğinde kız ve erkek birbirlerine sanki evleneceklermiş
gibi meth edici ve övücü sözler söyler. Kaşenliğin bir de
ciddi boyutu vardır. Bu durumda birbirlerini beğenen kız ya da
erkek evlenmek için arkadaşlık kurmak isterler.
Eğer karşı taraf kabul etmişse diğer toplantılarda da
görüşerek bu ilişkiyi devam ettirirler. Fakat ciddi kaşenlikte
daha ziyade pisehluk ile başlamaktadır. Erkek bir kaç
arkadaşını alarak kızın veya onun herhangi bir akrabasının
evine gider. Kızın da mutlaka yanında bir ya da bir kaç
arkadaşı bulunmak durumundadır. Burada kıza kaşenlik teklifini
sunar. Bu durumda kız ve erkek arkadaşlarının yanında teklifi
değerlendirirler. Birbirlerinden beklentilerini ve isteklerini
söylerler. Kaşenliğin her iki boyutunun da kendine has
kuralları vardır. Kaşenlik eğer ciddi ise ve sonuçta evlilik
düşüncesi ile kişiler birbirlerini tanımaya çalışıyorsa bu
durumda meclislerde şaka kaşenliği gibi ulu orta gündeme
getirilmez. Bu durumda bir çok muhabbette bir araya
gelebilirler, bir çok konudan konuşarak birbirlerini daha iyi
tanımaya çalışırlar. Fakat ilişkileri diğer kaşenliğe nazaran
resmiyet kazanır. Diğeri kadar serbest değildir. Her ne kadar
bu kişiler evlilik kararıyla birbirlerini tanımaya çalışsalar
da mutlaka evlenecekler diye bir şart yoktur. Eğer bir engel
söz konusu ise her iki taraf bu durumdan vazgeçebilir.
Evlenme akdi ve Euç
Kişiler evlenmeye karar verirlerse bu sefer bunu kendi
aralarında akitleşirler. Bu durumda da euç denilen bir hediye
verilir. Euç söz karşılığı verilen maddi bir hediyedir. Söz
verdi anlamına gelir. Kaşenlik neticesinde evlenmeyi kabul
etti demektir. Bu hediyeyi erkek bayandan ister. Bayan da
kendi insiyatifinde bir hediye verir. Bu hediye bir boyun
bağı, mendil, yüzük, bilezik olabilir. Erkek de bunun
karşılığında kıza bir yüzük vermektedir.
Bu karşılıklı hediyeleşme durumu sadece kız ve erkek arasında
olmaz.
Kızın ve erkeğin yanında arkadaşlarından veya akrabalarından
birkaç kişi bulunmak durumundadır. Söz verme ve hediyeleşme
hadisesi onların nezaretinde olmaktadır.
Evlenmek amacıyla kaşen olan ve bunu akit altına alan genç kız
ve erkekler bu durumda toplumdan ayrı bir yerde yalnız
başlarına konuşamazlar.
Onların yanlarında mutlaka arkadaşları da olmak durumundadır.
Toplumun dışında ve toplumdan habersiz bir yerde konuşmaları
yasaktır. Bu durum evleninceye kadar böyle devam eder.
Eş seçimindeki incelik
Gerek evlenmeye karar veren gerekse sadece bir kaç toplantıda
kaşen olan kişiler birbirlerini aileleri ile tanıştırmazlar.
Arkadaşları ve o ortamda bulunan kişiler onların kaşen
olduklarını bilir. Anne ve babalarına kaşen olduklarını
söyleyip birbirlerini tanıştırmaları ayıp olarak karşılanır.
Aileler kızın ya da erkeğin kaşenini toplumlardaki diğer
kişilerden öğrenerek haberdar olurlar. Ancak evlenme zamanında
ailelere bildirilir. Bu durumdan da sadece anneye bahsedilir.
Kaşenlik adeti Çerkez toplumunda kızın ya da erkeğin
evleneceği kişi hakkındaki kararı kendilerinin vermesini
sağlar. Büyükler müdahale etmezler. Fakat evlenmek üzere kaşen
tercihi yapan kişiler daha ziyade aile yapılarına uygun
toplumsal kurallara ve adetlere riayet edecek kişileri tercih
ederler. Bu nedenle birçok toplantıda kızın ya da erkeği hal
ve hareketlerini kontrol ederler. Evlilik tercihi yaparken bu
tip kişilerle yapmayı isterler. Çünkü Çerkes kültüründe
toplumsal normlara uygun olarak hareket etmek gerekmektedir.
Fertlerden görgü kurallarına gelenek ve göreneklere uygun
davranış göstermesi beklenmektedir.
Kız kaçırma
Kaşenlik ile başlayan evlilik aşamasında nişanlılık ve söz
gibi durumlara pek rastlanmaz. Bunun en önemli sebebi kaçırma
şeklinde evlenmenin gelenek ve göreneklerinde yer almasıdır.
Gençler evlenmeye karar verdikten sonra maddi imkansızlıklar,
kendisinden büyük başka birinin evlenecek olması gibi
sebeplerden dolayı kaçırma şeklinde evlenmeyi tercih ederler.
Fakat Çerkes kültüründeki kaçırma şekli diğer milletlerden
farklı olarak kendine özgü bir nitelik gösterir. Bu şekilde
evliliğin yaklaşması nişan ve söz gibi törenlerin yapılmasını
gerekli kılmamaktadır.
Yine kişiler zaten kaşenlik dönemlerinde birbirlerini
yeterince tanıdıkları için ayrıca bu tür dönemlere gerek
duymazlar. Ayrıca Çerkeslerde adetler kişilerin ilişkilerine
çok fazla sınırlama getirdiği için bu döneme her iki tarafında
katlanabilmesi zor olur. Çünkü nişanda büyüklerde işin içine
girerler. Onlarla olan iletişimde konuşma ve görüşme yönünden
bir takım güçlükler olduğu için kişiler nişanlı olarak kalmayı
pek tercih etmezler. Ancak günümüzde söz ve nişanlılık dönemi
Çerkesler arasında da yaygınlık kazanmıştır.
Çerkes milletindeki genç kız ve erkekler genellikle aynı
milletten olan kişilerle evlenmeyi tercih etmektedirler.
YORUMLAR:
Gmznr
Şu ana kadar en sevdiğim öğretmenim de Çerkez'di. Dünya iyisi
bir insandı. Yazılanlara bakılırsa tesadüf değildir bunlar
sanırım.
Lazlardan sonra şimdi de Çerkezler. Hiç kötüsüne rastlamadım.
Casilo
Cep telefonu melodimi bir Çerkez müziği yapacakmışım. Dışarıda
çalınca da etrafımdaki erkekler duyup "aa bu kız Çerkez
olmalı" diyecekmiş :-) Hepsi de Çerkez kızlarının ününü
bildiği için beni koca bulma şansım artacakmış. :-) |
|
|
|
|
|
|
|