Kuruluş yıllarından itibaren geleneksel olarak
çok küçük rakamlarla ifade edilen iki ülke arasındaki ticari
ilişkilerin dönüm noktasını; 1967 tarihli anlaşma uyarınca SSCB
tarafından bazı sınai tesislerin inşası amacıyla ülkemize yaklaşık
200 milyon Dolar tutarında kredi açılması ve anılan kredinin ve
faizlerinin geri ödemelerinin ülkemiz menşeli mallarla yapılması
oluşturmuştur. Söz konusu anlaşma Türk ihraç mallarının SSCB
piyasasına girmesinde ve iki ülke arasındaki ticaret hacminin
geliştirilmesinde büyük bir rol oynamıştır. Görüldüğü gibi Türk
müteşebbislerin ilk olarak Rusya pazarına girişleri, ABD ve AB’li
meslektaşlarından farklı olarak devletimizin yönlendirmesi ve
Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki bazı hükümetlerarası
anlaşmalarla gerçekleşmiştir.
Türk müteşebbisleri için önemli bir pazar olan Rusya
Federasyonu’da ticaret ve yatırım hayatı büyük ölçüde geçiş süreci
sıkıntılarına bağlı olarak istikrarsızlıklar gösterebilmektedir.
Nitekim, Türk yatırımcı ve iş adamlarını da olumlu etkileyecek
olan ticaret rejimini Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) normlarına
uyumlaştırılması için önemli adımlar atılmaktadır. 1994 yılında
DTÖ'ne üyelik için başvurmuş olan Rusya Federasyonu'nu ile halen
müzakereler yürütülmekte olup, RF'nun muhtemelen 2007 yılında
üyeliğe alınması beklenmekle beraber 2007-2010 yılları arasında
bir tarihe sarkması ihtimali de bulunmaktadır.
Rusya Federasyonu'nun son zamanlarda karşılaştığı ekonomik
sorunlar yapısal karakterlidir: sanayi sektöründe yetersiz yeniden
yapılanma; hantal devlet yapısı; sınırlı vergi tabanı; kamusal
alanda aşırı düzenleme; rüşvetin ekonomik hayata önemli ölçüde
girmiş olması; reforma ihtiyaç duyan gıda, hafif sanayi ve tarım
sektörleri. Bu olumsuz faktörlerin etkisiyle ekonomik
faaliyetlerin yaklaşık olarak yarısı kayıt dışı kalmaktadır.
Ekonomideki istikrar ve büyüme büyük ölçüde vergi reformu,
deregülasyon, özelleştirme, bütçe kısıtlamaları, dış ticarete daha
fazla açıklık gibi konularda yapısal değişikliklerin
gerçekleştirilmesine bağlıdır. Ekonomik durumdaki küçük bir
iyileşme, bireylerin satın alma güçlerindeki artış tüketime
yansıdığından canlanma sağlamaktadır.
143,5 milyonluk nüfusu ile Rusya Federasyonu, gelecekte Avrupa’nın
en önemli pazarı haline gelebilecek potansiyele sahiptir. Ayrıca,
10 Ekim 2000 tarihinde Kazakistan’ın başkenti Astana’da kuruluş
belgesi imzalanan Avrasya Ekonomik Topluluğu da göz ardı
edilmemesi gereken bir oluşumdur. Temel amacı, üye ülkelerin
birbirlerine karşı olan sorumluluklarını artırmak olarak
özetlenebilecek belgeye göre, Avrasya Ekonomik Topluluğunu
oluşturan Rusya Federasyonu, Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan
ve Tacikistan, Avrupa Birliği (AB)’nin altyapısına benzer bir yapı
oluşturmaya yönelik olarak, ekonomik işbirliği konusunda daha
sorumlu olarak karar almak zorunluluğu getirmektedir. Yukarıda
sayılan 5 ülkenin yeni bir entegrasyon girişimi olarak da
yorumlanabilecek Avrasya Ekonomik Topluluğu, Rusya Federasyonu
Eski Başbakanlarından Mihail Kasyanov’un ifadesine göre, üye
ülkelerin gümrük politikalarının uyumlaştırılmasını öngörmesinin
dışında, tüm alanlarda işbirliğini ve üye ülkelerin ekonomik,
sosyal, sanayi ve döviz politikalarının koordinasyonunu da
öngörmektedir.
1998 yılı Ağustos ayında başlayan ekonomik krizden ve Vladimir
Putin'in Devlet Başkanı seçilmesinden sonra, özellikle dış ticaret
ile ilgili konularda alınan bir dizi önlemin, ülkede faaliyette
bulunan firmaların yasalara uygun faaliyet göstermelerine yönelik
adımlar olduğu söylenebileceği gibi, bir anlamda Rus firmalarını
doğrudan ithalat yapmaktan uzaklaştıran ve bunun yerine ithal
ürünlerini millileştirilmiş olarak teslim almaya yönelten adımlar
olarak da değerlendirilebilir. Ayrıca yerli firmaları üretime
yönelme amacına yönelik olduğundan da söz edilebilir. 1998 Ağustos
ayında yaşanan ekonomik krizden günümüze kadar alınan bir dizi
karar ve düzenlemeleri hazırlayan ve destekleyen ekonomi ve dış
ticaret konularında görev yapan bakanların Mart 2004'te Mihail
Fradkov başkanlığında kurulan yeni Rus hükümetinde de yer
almaları, yukarıda sözü edilen düzenlemelerin devam edeceğini
göstermektedir. Bu cümleden olmak üzere, özellikle geleneksel
ihraç ürünlerimiz açısından Rusya pazarının son derece önemli ve
kritik bir aşamada olduğunu söyleyebiliriz. Başta tekstil,
konfeksiyon ve deri sektörlerinde faaliyette bulunan
firmalarımızın, Rus pazarı ile ilgili stratejilerini ciddi olarak
gözden geçirmeleri gerekmektedir. Aksi takdirde daha önce başka
pazarlarda yapılan hatalar tekrarlanmış olacaktır.
Ürün ve Hizmetlerin Pazarlanması:
Rusya pazarında başarılı olmanın en önemli koşulu, Rusya
Federasyonu'nun kendine özgü yapısını, ticaret pratiğini kısacası
Rusya gerçeğini anlamak ve bu doğrultuda strateji geliştirmekten
geçmektedir.
1992-1993 yıllarında Rusya’nın dünyaya açılmasıyla birlikte, ilk
kez bu ülkeye gelen firmalar. Özellikle o dönemde yaşanan ekonomik
ve siyasi istikrarsızlık, ticari mevzuatların belirsizliği ve
yetersizliği, mafya, suç işleme oranının çok yüksek olması, suç
örgütleri ile yaşanan sorunlar, resmi makamlardaki bürokratik
engeller ve rüşvet gibi unsurlar dolayısıyla oldukça
zorlamışlardır. Yatırım ve ticari ortam bakımından büyük kar marjı
ve sunduğu imkanlara rağmen, büyük şirketler başlangıç yıllarında
Rusya’ya açılma konusunda atıl davranmışlardır. Bu dönemde görülen
yabancı iş adamı tipi genelde maceracı olup, firmaların
çoğunluğunun küçük ve orta boy işletmeler olduğu görülmektedir.
Yabancı firmaların Rusya’daki faaliyetlerini kaderi büyük oranda
bölge yöneticisine bağlıdır. Yabancı firmaların bölge sorumlusunun
Rusya pazarının kendine has özelliklerini bilmesi oranında yabancı
firmanın veya pazarlanan ürünün Rusya’daki başarısı veya
başarısızlığını belirleyen en büyük etken olmaya devam etmektedir.
Geçtiğimiz 14 yıl boyunca, yabancı firmaların Rusya’daki yönetici
kadro portresinde oldukça büyük değişikler olduğu görülmektedir.
Yönetici portrelerindeki bu değişikler; Rusya’nın kendine özgü
sosyal hayatına ticari faaliyetlerinden daha fazla zaman ayıran
maceracı yöneticilerin yerlerini yabancı lisan bilisine sahip
profesyonel yöneticilerin almaları şeklinde olmuştur. Yabancı
firmaların yönetici kadrolarının da yer alan Rus vatandaşı oranı
her geçen gün daha da artarken, özellikle bilişim alanında
yönetici kadrolarının büyük bir kısmının Rus vatandaşlarından
oluştuğu görülmektedir.
Rusya’da yatırım da dahil olmak üzere, ticari bir faaliyete giren
büyük firmaların Rusya’daki faaliyetlerine ayırdıkları sermaye,
toplam sermayelerinin en az %10’nu teşkil ettiği görülmektedir.
(Burada SSCB’nin dağılmasının ardından Rusya’da sunmuş olduğu
oldukça yüksek karlı inşaat faaliyetleri neticesinde ülkemizden
Rusya’ya gelerek, inşaat işleri ile uğraşmaya başlayan bazı inşaat
firmalarını hariç tutmak gerekir.)
Rusya Federasyonu'nun ticari altyapısı, 1991 yılından itibaren
hızla gelişmeye başlamıştır. Sovyetler Birliği dönemi boyunca
ülkede batıda bilinen anlamıyla dağıtım ağı oluşturulmamıştır.
Üreticiler, firmalar ve son kullanıcılar arasında bir bağ yoktur.
Perestroyka ile birlikte, zaten yetersiz olan mevcut üretim ve
dağıtım ağı da felce uğramış ve pek çok Rus tüketici boş raflarla
ve temel malların yokluğuyla karşılaşmıştır. Bu durumun yarattığı
sıkıntılar sonrasında piyasa mantığına göre çalışan üretim ve
dağıtım sistemi oluşmaya başlamıştır. Günümüzde, Rusya
Federasyonu'nda dağıtım genellikle ithalat ile doğrudan uğraşmayan
yada uğraşmak istemeyen, millileştirilmiş malı depolardan konsinye
alım da dahil olmak üzere, satın alma yolunu tercih eden küçük ve
orta büyüklükteki toptancı firmalar tarafından yapılmaktadır. Bu
nedenle, ürünlerini Rusya Federasyonu'na satmak isteyen yabancı
firmaların birçoğunun deposu bulunmaktadır.
Devlete ait mağazaların özelleştirildiği ve tüketicilerin ithal
edilen malların büyük bir kısmını iç piyasaya sunan toptancılarla
doğrudan ilişki kurma şanslarının yaratıldığı günümüzde, ihracatçı
firmaların ithal edilen mallara sertifikasyon ve lisans
prosedürlerini sağlayan firmalarla doğrudan ilişki kurmalarında
büyük yarar vardır. Rus ticari firma ile ortaklık kurulması
doğrudan satış için iyi bir alternatiftir. Doğru zamanda doğru
seçilmiş Rus ortak gerekli araçlar ve uygun eğitimli yerel
işçilerin temini ile hukuki işlemlerde büyük kolaylıklar
sağlamaktadır.
Dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta da Rusya Federasyonu’nda
kadınların hem aile içerisinde hem de iş hayatındaki
etkinlikleridir. 143,5 milyonluk nüfusunun yarısından fazlasını
kadınlar oluşturmaktadır. Özellikle II. Dünya savaşı sırasında
erkek nüfusunun önemli bir kısmını kaybeden Rusya, iş gücü açığını
Rus kadınının iş yaşamındaki rolünü artırarak çözümleme yoluna
gitmiştir.
Ayrıca, Rus pazarına arz edilmesi düşünülen ürünler için Rus
halkının yaşam tarzının yaşanılan şehre göre değişiklikler
gösterdiğini göz önüne alarak, bu çerçevede hedef alınan
şehirlerin, büyük şehirler ve küçük şehirler olarak ikiye
ayrılmasında fayda bulunmaktadır. Belli bir seviyenin üzerinde
gelire sahip olan Rus tüketicinin tüketim alışkanlığı ve tarzı,
yaşadığı şehre göre önemli farklılıklar gösterebilmektedir.
Toplu taşımada metronun çok yaygın ve etkin olarak kullanıldığı
Rusya Federasyonu’nda Moskova ve S.Petersburg gibi büyük
şehirlerde günlük hayatın çok büyük ölçüde şehiriçi ulaşım ağına
dolayısıyla metro sistemine endeksli olduğu, hane halkı ve kişisel
tüketime yönelik ürünlerin metro içerisinde veya yoğun olarak
metro çıkışlarında kurulan büfe ve sabit pazarlarda satıldığı
görülmektedir. Bu tür pazarlar maliyet avantajları ile son
yıllarda bir biri ardına açılan süper ve hipermarketlere göre %
10-15 oranında daha ucuz mal ve ürün pazarlayabilmektedirler. Açık
pazarlar olarak da nitelendirebileceğimiz bu tip pazarlar
genellikle tekstil, inşaat malzemeleri, elektronik eşya ve gıda
gibi belli ihtisas alanlarında faaliyette bulunmaktadırlar. Bu
pazarlarda perakende satışların yanı sıra, genellikle diğer küçük
şehirden gelen küçük toptancılara toptan satışlar yapılmaktadır.
Yukarıda bahsedilen pazar türleri genellikle alt ve orta düzeyde
gelire sahip Rus tüketicilere hitap etmektedir. Orta ve ortanın
üzerinde gelire sahip Rus tüketici ise özellikle bu pazarlardan
daha pahalı olan ve ‘Cash&Carry’ tarzı mağaza ve süpermarketlerden
alış veriş yapmayı tercih etmekte ve sayıları her gün artan bir
kitle de bu tip alış-veriş merkezlerine yönelmektedir. Kesin
olarak bilinememekle birlikte, Moskova’daki süper ve hiper
marketlerin tüketim pazarındaki toplam payları halen % 14-16
civarında olduğu tahmin edilmektedir. Alış-veriş merkezlerinin
Moskova’daki toplam alanı Ocak 2004 tarihi itibariyle bir milyon
metre kareye yükselmiştir.
Rasyonel tüketici tercihinin yanı sıra giderek yaygınlaşmaya
başlayan yeni bir kavram da genç nesil arasındaki marka
özentisidir. Giderek artan kaliteli mal ve ürün beklentisinin yanı
sıra marka özentisine hitap edecek alternatiflerin de sunulmasında
büyük yarar bulunmaktadır. Ancak, tanınmış markaların taklitlerine
de piyasada sıklıkla rastlanılmaktadır.
Ulaşım ağına büyük şehirlerdeki kadar bağımlı olmayan küçük
şehirdeki Rus tüketici klasik tarzda ve pazar yerlerinden alış
veriş yapma alışkanlığını sürdürmektedir. ‘Cash&Carry’ tarzı
marketlerin yavaş yavaş küçük şehirlere girmeye başlamıştır. A.T.
Kearney danışmanlık şirketinin
2003 yılında yaptığı bir araştırmada, 30 gelişmekte olan ülke
arasında Rusya Federasyonu gıda ürünleri perakende satış
zincirleri gelişimi bakımından ilk sırayı aldığı ve uluslararası
market zincirlerinin 145 milyonluk nüfusu ve 1 milyondan fazla
nüfusu olan 13 şehri ile en fazla rağbet gösterdikleri ülke
olduğunu ortaya çıkardı. Söz konusu araştırmaya göre, Rusya
Federasyonu’nun gıda ürünleri pazarı yaklaşık olarak 58 milyar ABD
Doları ile Avrupa’nın en büyük pazarı konumunda. Rus vatandaşları
aylık gelirlerinin yaklaşık olarak %80’nini gıda ve temel tüketim
maddelerine harcadığını gösteriyor. Rusya gıda ürünleri pazarının
gelişmeye açık olmasına rağmen, altyapı eksikliği, kayıt dışı
ekonomi ve yoğun rekabet ortamı gibi bazı sorunların olduğu
görülmektedir.
143,5 milyonluk nüfusu ile dünyanın en önemli pazarları arasında
yer alan Rusya Federasyonu’nun 2003 yılındaki toplam 74,8 milyar
Dolarlık ithalatı içerisinde ülkemiz ihracatının yaklaşık %3'lük
bir paya sahip olması, coğrafi yakınlığın ticaret üzerindeki
olumlu etkileri göz önüne alındığında, ülkemiz firmaları
tarafından gerçekleştirilen ihracatın oldukça yetersiz olduğu
görülmektedir. Rusya Federasyonu Çalışma ve Sosyal Gelişim
Bakanlığı verilerine göre, 2000-2003 yıları arasında Rus halkının
reel geliri yıllık ortalama %10 oranında, 2003 yılında ise %14,5
artış göstermiştir. Rusya Federasyonu Emekli Fonu 2004 yılında
emekli maaşlarına %15,2 oranında zam yaparak ortalama emekli
maaşını 2.022 Rubleye yükseltmiştir. Diğer taraftan, 2003 yılında
1.800 Ruble olan Moskova'daki asgari ücret miktarı 01 Ocak 2004
tarihinden itibaren 2.500 Rubleye yükseltilmiştir. Moskova'daki
ortalama maaşlar ise ayda 12.360 Ruble civarında bulunmaktadır.
Yerel Partner ve Temsilci:
Diğer yabancı ülkelerde olduğu gibi, yerel bir partner ya da
temsilci ile çalışmak kayda değer bir öngörü ve ticari tecrübe
sağlamaktadır. Yerel bir temsilci, özellikle güçlü bir ticari
bilgi ağının mevcut olmadığı Rusya Federasyonu’nda çok daha
yararlı olmaktadır. Yabancı firmaların Rusya’daki faaliyetlerini
kaderi büyük oranda bölge yöneticisine bağlıdır. Yabancı
firmaların bölge sorumlusunun Rusya pazarının kendine has
özelliklerini bilmesi oranında yabancı firmanın veya pazarlanan
ürünün Rusya’daki başarısı veya başarısızlığını belirleyen en
büyük etken olmaya devam etmektedir. Yabancı firmaların yönetici
kadrolarının da yer alan Rus vatandaşı oranı her geçen gün daha da
artarken, özellikle bilişim alanında yönetici kadrolarının büyük
bir kısmının Rus vatandaşlarından oluştuğu görülmektedir.
Doğrudan pazarlama, Rusya'da çok yeni bir kavramdır. Ülkede
doğrudan pazarlamanın gelişiminin önündeki en önemli engel, hemen
hemen tüm ticari işlemlerde nakit kullanılıyor olmasıdır. Doğrudan
pazarlama yönteminin geliştirilmesi ve detaylandırılması için
Rusça hazırlanmış promosyon ürünleri kullanılmalıdır. Sanayi
ürünlerinde pazarlama, büyük ölçüde distribütör büyük mağazalar,
sergiler, ticari showlar, son kullanıcıya postalanan kataloglarla
yapılmaktadır. Sanayi ürünleri piyasası büyük bölümü itibariyle
yabancı krediye bağımlıdır ve bu piyasada ticaretin artırılması
için barter işlemlerinin yapılması gerekebilir.
Satış Teknikleri ve Ürün Fiyatlandırılması:
Rusya piyasasına girmeden önce her Türk firması Rus tüketicinin
zihninde bulunan çelişkinin farkında olmalıdır. İlki batı
ürünlerine olan ilgi ve istek, ikincisi ise yerli ürünlerin daha
fazla güvenilir olduğu inancıdır. İkincideki olumsuz kanaatin
nedeni, orijini belli olmayan kalitesiz ithal malın ülkeye çok
miktarda girmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Ortalama bir Rus
tüketiciyi bilgilendirmek ve güven oluşturabilmek için reklam ve
promosyon uygulamalarının çoğunlukla olumlu sonuçlar veren
uygulamalardır. Satışı yapılacak ürünün ambalajı üzerinde Rusça
olarak ürünün bileşimi, üretim / son kullanma tarihleri, orijini
ve ürün tanımına yer verilmesi zorunlu bir uygulama olup, ürün
çeşidine göre muhtelif sertifikalar alınması gerekebilmektedir.
Türk mallarını Rusya'da pazarlamada etkili olabilecek faktörlerden
birisi de temsilci ve/veya distribütörün iyi seçilmesidir. Bir
Rus firma ile uzun dönemli bir ticari ilişki kurulmak
isteniyorsa, firma hakkında bilgi sahibi olmak faydalı olacaktır.
Ülkedeki yerel firmalar Türk mallarının pazarlanabilirliğini ciddi
olarak etkileyecek olan yüksek karlılık prensibi üzerine
kuruludur. Rusya pazarı ile ilgilenen firmalar, olumlu sonuçlar
elde edebilmek için esnek ve işbirlikçi bir politika
izlemelidirler.
Yerel bir firmanın borçlanma ve kredi kullanma imkanı, yüksek faiz
oranları ve kısa vadeli paraya olan talebin fazlalığı nedeniyle
oldukça sınırlıdır. Yeni ürünlerin tanıtımı ve personelinin
eğitimi için gerekli parayı harcamaktan kaçınan, orta büyüklükteki
Rus firmalarla iş yapabilmek için onlara esnek bir kredi
politikası sunmak önemlidir.
Yüksek gümrük vergisi oranları, (01 Ocak 2001 tarihinden geçerli
olmak üzere, RF Gümrük Tarife Cetvelinde bulunan 11.600 kalem
maldan yaklaşık 3.500 kalem malın gümrük vergisi oranları yeniden
belirlenmiştir. Genel anlamda % 5-10 indirim yapılmış olup,
ülkemizden Rusya Federasyonu’na yapılan ihracatta önemli yer tutan
şekerli mamuller, domates salçası, deterjanlar, tekstil ürünleri,
deri giyim eşyaları, ayakkabı gibi ürünler de gümrük indirimi
yapılan kısımda yer almaktadır.) katma değer vergisinin varlığı
piyasaya özgü bazı nedenlerden dolayı Rusya pazarında fiyatlar
yüksek seviyede bulunmaktadır.
Piyasaya Çin, Ortadoğu ve eski Doğu Bloğu ülkelerinden düşük
kaliteli ucuz mallar akın etmektedir. Ancak yüksek fiyatlara
rağmen bireylerde kaliteli malları almak için artan bir eğilim
vardır. Batı yapımı, kaliteli malların satışını yapan firmaların
çoğunluğu fiyatları yüksek tutabilmektedir. Çünkü, bu firmalar
elit tüketicilere, ülkedeki yabancılara ve yeni yeni ortaya çıkan
zenginlere yönelik satış yapmaktadır. Bu yüksek karlılık, kaliteli
malları pazarlayabilme imkanını ciddi şekilde artırmaktadır.
İhracatçı firmalar, fiyat belirlerken Rus bir tüketicinin ortalama
satın alma gücünü de dikkate almalıdırlar. Asgari gıda maddeleri
sepeti maliyeti Rusya ortalaması 1 Nisan 2004 tarihi itibarıyla
1.142 Ruble olarak (40 Dolar) belirlenirken, söz konusu sepetin
bazı şehir ve bölgelerdeki maliyeti ise şöyle: Moskova 1.411Ruble
(49 Dolar), St.Petersburg 1.262 Ruble (44 Dolar), Kamçatya 2.611
Ruble (91 Dolar), Magadan 1.856 Ruble (65 Dolar), Saha (Yakutistan)
1.696 Ruble (59 Dolar), Tataristan 934 Ruble (32 Dolar), Kalmıkya
937 Ruble (32 Dolar), Tambov 940 (33 Dolar), Lipetsk 941 Ruble
(33 Dolar), Kabardin Balkar Cumhuriyeti’nde 957 Ruble (33,5 Dolar)
Ülkemiz ihracatında önemli yere sahip olan trikotaj ürünleri
üretimi RF’de 2002 yılında 2003 yılına oranla % 43.6, ayakkabı
üretiminin de % 12.4 artış göstermiş olması dikkat edilmesi
gereken bir husustur. 2004 yılında da bu trendin devam etmekte
olduğu görülmektedir.
2004 Yılı Rusya Federasyonu Sanayi Ürünleri Üretimi
(2003 yılına göre % değişimi) |
Elektrik Üretimi |
0,3
|
Yakıt
Sanayi |
7,1
|
Demir-Çelik
Sanayi |
5,0
|
Demir Dışı Madenler
Sanayi |
3,6
|
Kimya ve Petro Kimya
Sanayi |
7,4
|
Makine ve Metal İşleme
Sanayi |
11,7
|
Ormancılık Ürünleri |
3,0
|
İnşaat Malzemeleri |
5,3
|
Cam ve Porselen Ürünler
|
16,3
|
Hafif
Sanayi |
-7,5
|
Gıda Sanayi |
4,0
|
Mikrobiyoloji |
-7,5
|
Un ve Hububat Ürünleri |
-2,7
|
Medikal
Sanayi |
-3,9
|
Poligrafi |
2,3
|
Diğer |
5,8
|
|
2004 Yılında Rusya Sanayi Ürünleri Üretiminde
%6,1 Oranında Artış
Rusya Federasyonu Devlet İstatistik Ajansı verilerine göre 2004
yılı Rusya sanayi ürünleri üretimi %6,1 oranında artış gösterdi.
Rusya Federasyonu Devlet İstatistik Ajansı tarafından izlemeye
alınan 15 sanayi kolundan 11'inde üretim artışı yaşanırken, 4
sanayi kolunda üretimin azaldığı görülmektedir.
2004 yılında en çok üretim artışı kaydedilen sanayi kolları
sırasıyla; Cam ve Porselen Ürünler Sanayi (%16,3), makine ve metal
işleme sanayi (%11,7), yakıt sanayi (%7,1), ), petro-kimya sanayi
(%7,4), inşaat malzemeleri (%5,3), demir-çelik üretimi (%5,0),
gıda sanayi (%4,0), demir dışı madenler (%3,6), ormancılık
ürünleri (%3,0), poligrafi (%2,3), elektrik enerjisi (%0,3).
Üretim azalması yaşanan sanayi kolları ise; hafif sanayi ürünleri
(-%7,5), mikrobiyoloji (-%7,5), medikal sanayi (-%3,9), Un ve
hububat üretimi (-%2,7).
2003 Yılında Durum Nasıldı? 2003 yılında Rusya Federasyonu’nda
sanayi ürünleri üretimi %7 oranında artış göstererek, 8 trilyon
498 milyar Rubleye ulaştı. (1$:29,4 Ruble) Rusya Federasyonu
Devlet İstatistik Ajansı tarafından izlemeye alınan 15 sanayi
kolundan 12'inde üretim artışı yaşanırken, 3 sanayi kolunda
üretimin azaldığı görülmektedir. En çok üretim artışı kaydedilen
sanayi kolları sırasıyla; makine ve metal işleme sanayi
(%9,4), yakıt sanayi (%8,2), demir-çelik üretimi (%8,9), demir
dışı madenler ve seramik üretimi (%6,2), Cam ve Porselen Ürünler
Sanayi (%6,0), inşaat malzemeleri (%6,4),gıda sanayi (5,1), petro-kimya
sanayi (4,4), medikal sanayi (%2,5), ormancılık ürünleri (%1,5),
elektrik enerjisi (%1,0). Üretim azalması yaşanan sanayi kolları
ise; mikrobiyoloji
(-%18,8), poligrafi (-%3,7) ve hafif sanayi ürünleri (-%2,2)
2004 Yılı Rusya Federasyonu Üretimi
|
Üretim Miktarı |
2003 Yılına Göre Değişim (%) |
Elektrik Enerjisi (Milyar Kw/h) |
931 |
1,6 |
Termik Elektrik Üretimi (Milyar Gwh) |
1402 |
-1,3 |
Ham Petrol (Milyon Ton)
|
459 |
8,9 |
Petrol İşleme (Milyon Ton)
|
195 |
2,6 |
Otomobil Benzini (MilyonTon)
|
30,4 |
3,8 |
Dizel Yakıt (MilyonTon) |
55,4 |
2,7 |
Mazot (MilyonTon) |
53,3 |
-2,2 |
Doğal Gaz (Milyar m3)
|
632 |
1,9 |
Kömür (MilyonTon) |
280 |
1,3 |
Demir Filizi (MilyonTon) |
94,9 |
2,5 |
Haddelenmiş Demirçelik Ürünleri (MilyonTon) |
53,8 |
6,2 |
Çelik Boru (MilyonTon) |
6,0 |
-2,3 |
Kok Kömürü (MilyonTon) |
33,8 |
2,0 |
Kaustik Soda (MilyonTon) |
1,2 |
5,7 |
Kireçlenmiş Soda (MilyonTon) |
2,6 |
8,6 |
Mineral Gübre (Milyon Ton) |
15,7 |
11,5 |
Cila Ürünleri (Bin Ton) |
659 |
10,3 |
Sentetik Kauçuk (MilyonTon) |
1,1 |
3,9 |
Otomobil Lastiği (Milyon Adet) |
39,3 |
1,7 |
Vinç (Adet) |
451 |
-29,9 |
Yük Vagonu (Bin Adet) |
33,2 |
23,1 |
Elektrik Motorları
(63-355mm çaplı) (Bin Adet) |
708 |
-0,6 |
Metal İşleme Tezgahları (Bin Adet) |
5,4 |
-5,4 |
Demir-Döküm Makinaları (Bin Adet) |
1,5 |
-8,3 |
Binek Otomobil (Milyon Adet) |
1,1 |
9,7 |
Otobüs (Bin Adet) |
75,7 |
-0,7 |
Traktör (Bin Adet) |
8,7 |
7,5 |
Biçer Döver (Bin Adet) |
7,9 |
45,4 |
Buzdolapları ve Soğutucular (Milyon Adet) |
2,6 |
15,1 |
Kereste (Milyon m3) |
103 |
-2,0 |
İşlenmiş Kereste (Milyon m3)
|
19,8 |
-1,6 |
Selüloz (Milyon Ton) |
2,4 |
4,0 |
Kağıt (Milyon Ton) |
3,9 |
5,4 |
Karton (Milyon Ton) |
2,9 |
8,0 |
Çimento (Milyon Ton) |
45,6 |
11,3 |
Demir-Beton Yapı Elemanları (Milyon m3)
|
22,0 |
4,3 |
Linol (Yer Muşambası) (Milyon m2) |
94,8 |
9,9 |
Kumaş (Milyar m2)
|
2,8 |
-2,7 |
Trikotaj Ürünleri (Milyon Adet) |
118 |
-9,4 |
Çorap (Milyon Çift)
|
237 |
-13,6
|
Palto (Milyon Adet) |
1,6 |
-29,0 |
Ayakkabı (Milyon Çift) |
45,5 |
-4,0 |
Ekmek ve Unlu Ürünler (Milyon Ton)
|
8,1 |
-3,6 |
Şekerleme Ürünleri (Milyon Ton) |
2,2 |
3,4 |
Bira (Milyon Deka Lt.) |
842 |
11,5 |
Sütten Mamül Ürünler (Milyon Ton)
|
8,7 |
3,0 |
Rusya'daki üretim artışları oldukça
değişken olup, büyük gelişme potansiyeline sahip olan gıda sanayi
hariç olmak üzere, sadece enerji/yakıt sanayi üretiminin
önümüzdeki beş yıl içerisinde aynı gelişme hızına erişebileceği
söylenebilir. Hafif sanayide yaşanan üretim artış hızının
azalmasının özellikle halkın reel gelirinin artığı bir döneme
rastlamasından, reel gelirinde artış görülen Rus halkının yeniden
daha pahalı ancak daha kaliteli yabancı mallara yönelmiş oldukları
sonucu çıkarılabilir.
Rusya'da ana sermayeye yapılan yatırım artışı hızı 1998 yılında
yaşanan ekonomik krizin ardından 1999 yılından başlamak üzere,
artmaya devam etmektedir. Nitekim, ana sermaye yatırımları 2000
yılında %18,1, 2001 yılında %10,5, 2002 yılında %3,0 ve 2003
yılında %12,5 oranında artış göstermiştir. Ana sermaye yatırımları
önceki yıllarda da olduğu gibi, başta enerji/yakıt sanayisi olmak
üzere doğal kaynak çıkarım alanlarında yoğunlaşmıştır.
Enerji/yakıt sanayi alanına yapılan sermaye yatırımları toplam
yatırımların % 30'nu oluşturduğu görülmektedir. Diğer taraftan
2003 yılında yabancılar tarafından Rusya Federasyonu'na yapılan
doğrudan yatırım miktarı 6,5 milyar ABD Dolar'ını geçmiştir.
Perakende Ticaret:
2004 Yılının İlk Yarısında Perakende Ticaret Hacmi 87,5 milyar
Dolar'ı Rusya Devlet İstatistik Ajansı tarafından 2004 yılının ilk
yarısında Rusya’da perakende ticaret hacminin 2.525 milyar Ruble
(87,5 milyar Dolar) olarak gerçekleştiği açıklandı. Bu rakam 2003
yılının aynı dönemine göre, Ruble bazında %21, ürün bazında ise
%11’lik artışı ifade ediyor. Rusya perakende ticaret hacminin yıl
sonu itibarıyla 5,5 trilyon Rubleye (185-190 milyar Dolar)
ulaşacağı tahmin ediliyor.
2004 yılının ilk yarında Rusya Federasyonu perakende ticaret
hacminin %54’ünü gıda dışı ürünler, %46’sını ise gıda ürünleri
ticaretinin teşkil ettiği görülmektedir.
Perakende ticaretin %78’lik (geçtiğimiz yılın aynı döneminde %76)
bölümü mağaza, market, süpermarket ve alış-veriş merkezlerinde
gerçekleşirken, perakende ticaretteki açık pazarların payı %22
(geçtiğimiz yılın aynı döneminde %24) olarak gerçekleşmiştir. Açık
pazarların perakende ticaret hacmindeki payları 1999 yılında %35
civarındaydı.
Aylık Kişi Başı Gelir ve Harcama Miktarları
|
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
2002
|
2003
|
RUSYA FEDERASYONU
Kişi Başı Aylık Ortalama
Gelir
($)
|
161.0 |
99.5 |
64.5 |
74.5 |
88.5
|
95.4
|
100.9 |
Kişi Başı Aylık Ortalama Harcama ($) |
110.0 |
76.9 |
50.9 |
57.7 |
68.8 |
74.9 |
80.1 |
Perakende Ticaret Hacmi (Milyar $) |
144.0 |
101.6 |
69.1 |
80.0 |
97.1 |
106.9 |
115.4 |
Kişi Başına Düşen Perakende Ticaret
Miktarı (Bin $) |
0.98 |
0.69 |
0.47 |
0.55 |
0.68 |
0.75 |
0.81 |
MOSKOVA
Kişi Başı Aylık Ortalama Gelir ($)
|
608 |
407 |
275 |
303 |
375 |
418 |
458 |
Perakende Ticaret Hacmi (Milyar $) |
38.1 |
28.9 |
20.6 |
24.3 |
30.2 |
33.8 |
36.8 |
Kişi Başına Düşen Perakende Ticaret
Miktarı (Bin $) |
4.4 |
3.3 |
2.4 |
2.8 |
3.6 |
4.0 |
4.4 |
Kaynak : RF Devlet
İstatistik Komitesi verileri ve çeşitli süreli dergi/gazetelerden derlenmiştir.
Farklı gelirlere sahip zümrelerin bulunduğu Rusya Federasyonu’nda
halkın tüketim talebi gelir farklılıklarına paralel olarak çok
geniş bir ürün yelpazesini kapsamaktadır. Bu itibarla, her gelir
düzeyine hitap edebilecek geniş bir ürün yelpazesiyle Moskova
bölgesiyle sınırlı kalmayarak zengin doğal kaynakları ve sanayi
potansiyeli bulunan Novosibirsk, Krasnodar, Rostov na Donu, Samara,
St.Petersburg, Novorossisk şehirleri ile Tataristan, Başkırdistan
gibi cumhuriyetler de dahil olmak üzere, tüm bölgeleri kapsayacak
şekilde Rus pazarına, direkt ihracatın yansıra, bölgede kurulacak
depo-antrepo-mağaza gibi dağıtım kanalları vasıtasıyla doğrudan
tüketiciye hitap edecek şekilde yapılanma ihracatımızın
çeşitlendirilerek arttırılması açısından oldukça önemlidir.
Moskova'da çeşitli mamulleri bulmak mümkünken, daha uzak
bölgelerde hemen hemen böyle bir imkan yoktur. Rusya nüfusunun
yaklaşık % 93'ü Moskova dışında yaşamaktadır. Yine aynı şekilde,
Rusya Federasyonu sanayi üretiminin % 94'ü, tüketim mallarının %
91'i, yatırımların % 90'ı, ithalatın % 80'i ve ihracatın % 91'i
Moskova dışında kalan bölge ve şehirler tarafından yapılmaktadır.
İş adamlarımızın Moskova'nın dışında da faaliyet göstermeleri
gerekmektedir.
Fiyatlandırma politikasını oluştururken firmalar, kullanıcılar
arasındaki yaş ve bölge farkını da dikkate almalıdırlar. Batı
mallarına talep büyük ölçüde genç nesilden gelmektedir. Batı
ekonomilerinde görülen eğitimli insan ile kaliteli mal talebi
arasındaki korelasyon, birçok eğitimli insanın düşük gelir
grubunda bulunmasından ötürü Rusya Federasyonu'nda geçerli
değildir. Ayrıca, batıda üretilen tüketim mallarının
fiyatlandırılmasında pek de göz önünde bulundurulmayan bölgesel
farklılıkların dikkate alınması gereklidir.
Rusya pazarı doymamış yapısından ötürü firmalara önemli fırsatlar
sunmaktadır. Böyle bir pazarda başarılı olmak için, firmalar satış
sonrası hizmetler ve tüketici desteği konusuna özen
göstermelidirler. Kaliteli mal ve tüketici desteği hizmetlerine
yönelik giderek artan talep, firmaları satış sonrası servis, diğer
satış hizmetlerini sağlamaya zorlamaktadır. Satılan ürünün
ambalajının ve kullanma kılavuzunun Rusça olarak hazırlanmasında
büyük fayda bulunmaktadır.
Rusya pazarında başarılı olmanın bir anahtarı da, satılan mallar
için satış sonrası destek merkezleri ağı kurmaktır. Ev alet ve
gereçleri, telekomünikasyon araçları, tüketim malları da dahil
birçok endüstride bu merkezlere sahip olunması özel önem arz
etmektedir.
Rusya Pazarındaki Zorluklar:
Rusya Federasyonu, bu ülke ile iş yapmak isteyen girişimciler
açısından pek çok fırsatla birlikte çeşitli risklerin de bulunduğu
bir ülkedir. Risklerin çoğu, yasal izinlerle ilgili ve uygulamada
karşılaşılan risklerdir. Rusya yasa, kural ve düzenlemelerine
ilişkin yorumlardaki farklılıklar bireylerin bu düzenlemeleri
anlamalarını hemen hemen imkansız kılmaktadır. Bu nedenle, Ruslar
dahi yasal geçerliliği olan bir kontrat düzenleyebilmek için çoğu
zaman bir avukat ya da muhasebeciye ihtiyaç duymaktadırlar.
Ayrıca artan rekabet ortamı, firmaların kaynaklarını işletmecilik
fonksiyonları arasında farklı bir şekilde dağıtmalarını
gerektirmektedir. Piyasada ürün yokluğu döneminde pazarlama ve
satış faaliyetleri ciddi miktarda finans ve insan kaynağı
gerektirmezken artık bugün öne çıkan müşteri tatmini gereğiyle
birlikte daha fazla pay ister duruma gelmiştir. Sağlıklı
ortamlarda depolama, perakendeciye teslim, ürünlerin vadeli olarak
verilmesi ve reklam gibi faktörler gümrük ve depo alanları için
ihtiyaç duyulan kaynakların bu fonksiyonlara aktarılmasını
gerektirmektedir.
Önceki dönemden farklı olarak, ithal edilen malın satışı esnasında
mala ait faturaya gümrük beyanname numarasının yazılması
zorunluluğu getirilmiştir. Gümrüklerin merkezi otoritenin
denetimine geçmiş olması ve Rusya Federasyonu'nun her yerinde
satış faturasında yer alan beyanname numarası ile vergi takibatı
yapılabilmesi toptancıların yukarıda yer alan sistemin
kullanılmasını zorlaştırmıştır.
Bir çok ülkeden farklı olarak, Rusya Federasyonu'nda ticari olarak
faaliyette bulunmak için Ticaret ve Sanayi Odalarına kayıt olma
zorunluluğun bulunmaması, firmaların mali durumları ve
güvenilirliğine yönelik veri tabanı oluşturulmamasına yol açarken,
Rus firmalarla iş yapmayı düşünen iş adamlarımızın firma
hakkındaki bilgileri genellikle kişisel görüş ve
değerlendirmelerden ibaret kalmaktadır.
Rusya Federasyonu'nda bankacılık sisteminin henüz istenilen düzeye
çıkamamış olması ve bazı Rus firmalarının mali gelir ve
giderlerini gizleme eğilimi içerisinde bulunmalarından dolayı
uluslararası alım ve satımda akreditif oldukça sınırlı olarak baş
vurulan bir ödeme şeklidir.
Rusya pazarında karşılaşılan en büyük zorluktan birisi de alışılan
rekabet ve çalışma koşullarının firmalarımız diğer pazarlarda
alışkın olduğu tarz ve sistemden farklılıklar arz eden bir pazar
olmasıdır.
Diğer taraftan, özellikle son yıllarda yabancılara karşı ırkçı
saldırıların sayısında artış yaşandığı da göz önünde
bulundurulması gereken bir olgudur.
Uluslararası Danışmanlık Şirketi Mercer Human Resource Consulting
tarafından Moskova Doğu Avrupa’nın en tehlikeli şehri seçildi.
Danışmanlık şirketine göre, Moskova gerekli tedbirleri almazsa,
Moskova’ya ve Rus ekonomisine yatırım yapmayı planlayan yabancı
yatırımcıları kaçıracak.
Mart 2003’te Mercer Human Resource Consulting (MHRC) tarafından
yapılan dünya şehirlerinin güvenlik sıralamasında Moskova 184.
sırada yer aldı. 2002 yılında Moskova’da işlenen suçların
sayısında 2001 yılına göre yaklaşık olarak %30 oranında artarak,
163,4 bine ulaştı. Moskova’da suç işlenmesine karşı etkin önlemler
alınmaması yabancı sermayenin Moskova’ya ve Rusya’ya gelmesini
olumsuz yönde etkilemektedir.
MHRC tarafından “siyasi ve sosyal durum”, “ekonomik durum”,
“bankacılık”, “kişisel güvenlik”, “suç oranı”, “yasalara saygı” ve
“siyasi ve ekonomik istikrar” gibi 39 adet kriterde
değerlendirilen dünya şehirleri sıralamasında, dünyanın en güvenli
şehri 133,5 puanla Lüksemburg olurken, 126,5 puanla Zürih, Cenevre
ve Bern ilk sıraları alan diğer şehirler oldular. Söz konusu
değerlendirmede Moskova 48 puanla 184. sırada yer aldı.
Mercer Human Resource Danışmanlık Şirketinin geleneksel olarak her
yıl yaptığı dünyanın en pahalı şehirleri araştırmasında 2004
yılında Moskova dünyanın en pahalı üçüncü şehri seçildi. Tokyo ve
Londra’nın ardından üçüncü sırada yer alan Moskova 2003 yılında
aynı şirket tarafından yapılan araştırmada ikinci sırada
bulunuyordu. Dünyanın önde gelen 114 şehrinde yapılan ve 200 adet
ürün ve hizmetin fiyatının baz alınarak hesaplanmasıyla teşkil
edilen dünyanın en pahalı şehirleri listesinde St.Petersburg şehri
10. İstanbul da 18. sırada yer alıyor.
İhracat Potansiyeli Olan Sektörler:
Tarım ürünleri ticareti, gıda işleme, otomotiv sektörü,
otomotiv yan sanayi, paketleme ve tekstil/giyim sektörleri büyüme
potansiyeli olan alanlardır. Ancak, bu potansiyel hükümetin anılan
sektörlere gereken ciddiyeti göstermesine bağlıdır. Enerji sektörü
de yüksek derecede yatırım ve ticaret potansiyeline sahip bir
başka sektördür. Diğer taraftan, yüksek teknoloji,
telekomünikasyon, bilgisayar yazılımı alanları da diğer önemli
gelişme potansiyeli olan sektörlerdir. Büyüyen ekonomilerin bir
diğer karakteristik özelliği inşaat sektöründeki gelişmedir. Yeni
binaların yapılması ve eski binalardaki onarım faaliyetleri,
kaliteli inşaat ürünleri, onarımda kullanılan el cihazları gibi
ürünlere olan talebi artırmıştır.
Müteahhitlik Hizmetleri |
(Milyar Ruble) |
Önceki Yıla Göre Değişim (%) |
2002 |
Ocak |
43,2 |
4,2 |
Şubat |
48,3 |
1,6 |
Mart |
58,7 |
2,1 |
I.Çeyrek |
150,2 |
2,5 |
Nisan |
59,5 |
3,2 |
Mayıs |
67,6 |
3,2 |
Haziran |
81,0 |
2,7 |
II.Çeyrek |
208,1 |
3,0 |
I.Yarıyıl |
358,3 |
2,8 |
Temmuz |
86,6 |
2,4 |
Ağustos |
93,7 |
3,0 |
Eylül |
96,5 |
1,9 |
III.Çeyrek |
276,8 |
2,5 |
Ocak-Eylül |
635,1 |
2,7 |
Ekim |
90,5 |
1,7 |
Kasım |
89,4 |
2,7 |
Aralık |
100,5 |
3,8 |
IV. Çeyrek |
280,4 |
2,8 |
Yıl |
915,5 |
2,7 |
2003 |
Ocak |
55,7 |
13,7 |
Şubat |
62,1 |
13,4 |
Mart |
75,1 |
13,8 |
I.Çeyrek |
192,9 |
13,6 |
Nisan |
77,2 |
14,7 |
Mayıs |
87,3 |
15,4 |
Haziran |
103,2 |
14,3 |
II.Çeyrek |
267,7 |
14,7 |
I.Yarıyıl |
460,6 |
14,3 |
Temmuz |
109,7 |
15,0 |
Ağustos |
117,9 |
14,3 |
Eylül |
122,0 |
14,7 |
III.Çeyrek |
349,6 |
14.7 |
Ocak-Eylül |
810,2 |
14,4 |
İnşaat araç ve gereçleri sektöründe
1991 yılından itibaren yerli üretimin toplam pazar içerisindeki
payı yaklaşık yüzde 30’a düşmüş ve yaşanan son enerji krizi
neticesinde de yerli ürünlerin fiyatı belirgin bir şekilde
yükselmiştir. Yerli ürünlerin düşük kaliteli olması kaliteli ithal
mallara yönelik talebi artırmaktadır. Rusya yapı araç ve gereçleri
hakkında resmi istatistikler bulunmamasına rağmen, bu sektörde
yıllık 15 milyar Dolar'lık satışın gerçekleştiği tahmin
edilmektedir. Diğer taraftan, Rusya Hükümeti Konut Politikaları
Komisyonu'nun: 2010 yılına kadar 3 kişiden oluşan Rus ailelerini 3
yıl çalışarak, 54 m2’lik konut satın alabilmelerine imkan
sağlayacak “Federal Konut Programı” işlerlik kazanması konusunda
ciddi hazırlık içerisinde bulunduğu hususunun müteahhitlik
firmalarımız ile inşaat malzemeleri alanında faaliyette bulunan
firmalarımız tarafından göz önünde bulundurulmasında fayda
bulunmaktadır.
Konut İnşaatı |
(Milyon m2) |
Önceki Yıla Göre Değişim (%) |
2002 |
Ocak |
1,3 |
34,1 |
Şubat |
1,2 |
32,8 |
Mart |
2,3 |
6,8 |
I.Çeyrek |
4,8 |
19,3 |
Nisan |
1,5 |
25,9 |
Mayıs |
1,5 |
17,4 |
Haziran |
3,4 |
3,2 |
II.Çeyrek |
6,4 |
11,0 |
I.Yarıyıl |
11,2 |
14,4 |
Temmuz |
1,7 |
19,8 |
Ağustos |
1,9 |
25,3 |
Eylül |
3,7 |
3,1 |
III.Çeyrek |
7,3 |
11,9 |
Ocak-Eylül |
18,5 |
13,4 |
Ekim |
2,3 |
12,8 |
Kasım |
2,9 |
9,3 |
Aralık |
10,1 |
-5,3 |
IV.Çeyrek |
15,3 |
-0,4 |
Yıl |
33,8 |
6,7 |
2003 |
Ocak |
1,7 |
36,3 |
Şubat |
1,5 |
21,5 |
Mart |
2,4 |
4,4 |
I.Çeyrek |
5,6 |
17,3 |
Nisan |
1,7 |
17,6 |
Mayıs |
1,7 |
9,3 |
Haziran |
3,7 |
9,0 |
II.Çeyrek |
7,1 |
11,1 |
I.Yarıyıl |
12,7 |
13,7 |
Temmuz |
2,0 |
23,7 |
Ağustos |
1,9 |
-6,5 |
Eylül |
3,7 |
0,3 |
III.Çeyrek |
7,6 |
3,7 |
Ocak-Eylül |
20,3 |
9,8 |
İlaç ve eczacılık ürünleri
sektörleri de gelişmeye açık diğer bir alanlardır. Rusya
Federasyonu'na ihracat yapmayı düşünen ülkemiz eczacılık firmaları
dikkatlerini ülkenin sağlık otoriteleriyle sıkı bağları bulunan
özel bölge distribütörlerine yönlendirmelerinde fayda
bulunmaktadır. |