|
|
................... |
|
................... |
GÜNÜMÜZ RF
EKONOMİSİ |
Yapı Kredi
Yapı
Kredi Moscow tarafından hazırlanmıştır. |
|
|
................... |
|
|
17 Ağustos 1998 krizine kadar
istikrarlı bir kur politikası sayesinde enflasyonu % 11'lere,
devalüasyonu % 7'lere kadar indiren RF, kriz sonrasında da
elindeki tüm imkanları kullanarak istikrarı yeniden yakalamaya
çalışmaktadır. Uluslararası piyasalarda kredibilitesi düşen, IMF
ve Dünya Bankası kredileri dondurulan RF 1999 yılı içerisinde dış
borç taahhütleri karşılığı 8.1 milyar Dolar dış borç ödemesi
gerçekleştirmiştir. Ekonominin genel dengelerine baktığımızda
aşağıdaki gelişmeleri görmekteyiz.
Toptan talep
1 US doların 27 Ruble'ye kadar yükseldiği ve 1999 yılı içerisinde
ithal ikamesine dönüldüğü Rus ekonomisinde , tüketim harcamaları
endeksi 1998 yılına göre % 9 oranında azalmış, Aralık 1999 da ise
bu endeks 1998 yılının aynı dönemine göre % 2 artış
göstermiştir.1999 yılında gıda maddeleri harcamaları 1998 yılına
göre % 2, gıda dışı maddeler ise % 4 artmıştır.
İnşaat ve teçhizat malzemelerine yapılan yatırım 1998 yılına göre
% 1 artış göstermiştir.
Üretim
Üretimle ilgili ilk ciddi büyüme belirtileri 1999 yılı içerisinde
görülmeye başlamıştır. Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) 1998
yılına göre %3,2 artmıştır. GSYİH üretim yönünden incelendiğinde,
1998 yılına göre artış hızı en yüksek olan sanayi sektörü % 8,1,
tarım sektörü % 2,4, inşaat sektörü ise %5,4 oranında büyüme
kaydetmiştir. Toptan ticaret hacmi ise 1998 yılının rakamına göre
% 9,5 oranında azalmıştır.1999 yılının üçüncü çeyreğinde başlayan
üretim hacminin azalması devam etmektedir.
Fiyatlar
2000 yılı Ocak ayında tüketici fiyat endeksinde bir artış
görülmüştür. 1999 Aralık ayında % 1,3 seviyesinde olan tüketici
fiyat endeksi, 2000 Ocak ayında % 2,3 yükselmiştir. Gıda
maddelerindeki artış Aralık ayında % 1,4 , Ocak ayında % 2,2
olmuştur. Gıda dışı maddelerdeki artış ise Aralıkta % 1,2 , Ocakta
ise % 2,2'dir.
1998 yılında % 22,3 seviyesinde bulunan üretici fiyat endeksi
,1999 yılı içinde % 59,8 seviyesine ulaşmıştır. Kasım ayında
gerilemeye başlayan üretici fiyat endeksi artış hızı, Aralık
ayında da aynı eğilimi göstermiştir.
İstihdam piyasası
1999 Kasım ayında küçük ve orta büyüklükteki işletmelerde
çalışanların sayısı 1998 yılının aynı dönemine göre % 0,5lik bir
düşüt göstermiştir. Aktif çalışan nüfusun % 12.3lük bölümü bugün
işsizdir. İşgücü piyasasında 1999un son aylarında, reel maaş
oranında bir artış olurken aynı zamanda ödenmeyen maaş borçlarında
bir düşme gerçekleşmiştir. Goskomstatin (Devlet İstatistik
Enstitüsü) tüketici fiyat dinamizmine göre , 1999 yılı genelinde
reel maaş yıllık oranı, 1998 yılına göre % 23 düşmüştür.
İktisadi Göstergelerdeki gelişmeler
İhracat
1998 yılının aynı dönemine göre 1999un dördüncü çeyreğinde % 3
oranında gerileyen ihracat geliri 74,3 milyar USD olmuştur. Devlet
Gümrük Komitesinin verilerine göre ihracatın % 43 lük kısmı enerji
ve petroldür. % 15 oranla demir, çelik ve diğer metallerdir. 1999
Kasım ayında gerçekleşen ham petrol ihracatı 2 milyar Dolar'dır.
Öte yandan gümrük kanunlarında bir seri değişiklik yapılmıştır.
Dünya hammadde fiyatlarında görülen artışla birlikte , ihracat
tarifeleri de artmıştır. Petrol ihraç vergisi ton başına 15
Euro'ya yükselmiştir. Doğal gaz, bakır, nikel, çinko vergisi
artarken, altın ve alüminyum aynı seviyede kalmıştır. RF'nun
yıllar itibariyle Türkiye'ye ihracatına baktığımızda 1998 de 2.15
milyar dolar, 1999 da ise 2.37 milyar Dolar olarak
gerçekleşmiştir.
RF Türkiye'ye doğal gaz, demir, çelik, taşkömürü, demir-alaşımsız
çelikten yarı mamuller, bitümenli mineral yağlar ihraç etmektedir.
RF Merkez Bankası ocak ayında ihracat zorunlu döviz satış oranını
75ten % 100e çıkartılması önerisinde bulundu fakat Devlet Gümrük
Komitesi, bu tedbirin ihracatçıların ihraç karını off-shore
bölgelerine göndermesine yol açacağını belirterek kararın
uygulamasını durdurdu.
İthalat
RF 1999 yılı içerisinde toplam 41.1 milyar dolarlık ithalat
gerçekleştirmiştir.Döviz kurunun aşırı değerlenmesi yurt dışından
yapılan ithalatı düşürücü yönde etki yapmıştır. 1998 yılının aynı
dönemine göre 1999un dördüncü çeyreğinde % 34 oranında gerileyen
ithalat gideri 36,8 milyar US Dolara düşmüştür. RF'nun en çok
ithalat yaptığı ülkeler Almanya, Ukrayna ,Amerika, Belarus ve
Türkiye'dir. RF'nun yaklaşık 11.5 milyar dolar civarında bavul
ticareti bulunmaktadır. Bunun 2.5 milyar dolarlık kısmı Türkiye
üzerinden gerçekleştirmektedir. Türkiye RF'ya örme giyim eşyaları,
makarna,bisküvi, ayakkabı, deterjan , sabun ,dayanıklı tüketim
malları (buzdolabı,tv,camaşır makinesi ) ve otomobil ihraç
etmektedir. Son zamanlarda bavul ticaretini azaltmak için bir
takım kanunlar çıkartılmıştır. Gümrüklerde kargo ticaretine
getirilen kilo başına ek 5 Euro'luk yeni vergi RF'na kargo yoluyla
tekstil ,deri ve ayakkabı ihraç eden Türk müteşebbislerini büyük
ölçüde etkilemiştir.
İşletmelerin finansal durumu
Şubat ayında Goskomstat 1999 Ekim ve Kasım aylarına ait reel
sektör işletmelerinin finansal durumu ile ilgili bir rapor
yayınlamıştır. Bu rapora göre Rus işletmelerinin durumunun
iyileştiği görülmüştür. Kasım ayı içinde firmaların toplam
borçları azalmıştır. Ekonominin ana sektörlerinden sanayi, tarım,
inşaat ve ulaştırmada para hacmi % 8lik bir artış (175 milyar RUB)
gerçekleşmiştir. Zararda olan işletmeler oranı Ekim ayında % 41,4
seviyesinden % 40,6 seviyesine düşmüştür. Enerji işletmelerinin
kredi borçları oranında ise artış eğilimi görülmüştür. Öte yandan
1999 yılında tüketicilerin enerji işletmelerine olan borç artış
hızı 1995-1999 süresine göre azalmıştır. RAO UES'in Eylül ayında %
28,75 seviyesinde olan nakit para oranı, Ekim ayında % 29,67
seviyesine ulaşmıştır. 1999un dördüncü çeyreğinde gaz
işletmelerinin likidite ve gelirlerinde bozulma olduğu
görülmüştür. 1999 Ağustos ayında % 69,7 seviyesinde görülen nakit
para oranı, Ekim ayında % 46,4e düşmüştür. Bunun yanısıra, 1999
Kasım ayı verilerine göre Gazprom'un borç ödemelerinde bir
istikrara ulaştığın görmekteyiz.
Halen resmi kaynaklarda Gazprom'un yeniden yapılanmasıyla ilgili
projeler tartışılmaktadır. 1995-1999 süresi içinde IMF Gazprom'un
birkaç işletmeye (Gaz çıkarma, ulaştırma ve sürüm işletmeleri)
bölünmesi istemiş fakat Gazprom baskısı altında olan RF Hükümeti,
bugüne kadar IMF'in isteğini yerine getirmekte istekli
davranmamıştır.Fakat IMF'in son zamanlarda gittikçe artan baskısı
artık RF Hükümetini bir takım kararlar almaya zorlamaktadır.
Rus bankacılık sistemi
RF Bankacılık sistemi henüz 1998 yılında oluşan krizin etkilerini
üzerinden atamamıştır. Ocak ayında RF Federasyonu Merkez Bankası
(MB) munzam karşılığını ruble mevduatları için % 7 seviyesine,
döviz mevduatları için ise % 10 seviyesine yükseltmiştir.
Bankaların Merkez Bankası'ndaki muhabir hesaplarının bakiyesinin
yükselmesi , $/Ruble kuru üzerine baskı yaratmış, Merkez Bankası
munzam karşılığını artırarak piyasadaki aşırı ruble likiditesini
azaltmıştır. Bankaların halen endüstriyi kredilendirmeden
kaçtıklarını göstermekteyiz.
Enflasyonun kontrol altına alınmaya başlamasıyla ,Merkez Bankası
reeskont faiz oranını % 55 den, % 33 seviyesine indirmiştir. Bu
oranın 2000 yılı içerisinde % 18'lere kadar çekilebileceği
düşünülmektedir.
Bankacılık sisteminin yeniden yapılanması çalışmaları devam
etmektedir. Burada en önemli görev ARCO'ya (Agency of
Restructuring of Credit Organization) düşmektedir. Rus bankaları
krizde kaybettikleri sermayelerinin şimdilik % 60'ını yerine
koymuşlardır. 2000 yılı sonuna kadar tekrar kriz öncesi seviyesine
ulaşacağı beklenmektedir.
RF'nın büyük bankalarından SBS-AGROnun iflasının istenmesiyle
ilgili karar şimdilik ertelenmiştir. 1996 - 1999 döneminde SBS-AGRO,
özellikle tarım projelerinin kredilendirilmesini yerine
getiriyordu. Bankanın çok büyük bir likidite problemi içinde
bulunması, tarımsal projelerin kredilendirmesinde Rosselhozbank'ı
ön plana çıkarmıştır.
Bütçe
1999 yılı rakamlarındaki federal bütçe açığı 73,9 milyar Ruble (GSYIH'nın
% 1,7'sı) olmuştur. Buna göre toplam bütçe gelirleri 611,1 milyar
Ruble (GSYIH'nın %13,7'i), bütçe harcamaları ise 685,5 milyar
Ruble (GSYIH'nin %15,3'u) olarak gerçekleşmiştir. Bütçe açığı
GSYIH'nin % 2'i civarındadır.
1999 Ocak-Aralık süresi içinde kamu borcu faiz ödemesine 162,6
milyar Ruble harcanmıştır. Kamu borçları faiz ödemesi
incelendiğinde, iç borç faiz ödemesi 73,9 milyar Ruble, dış borç
faiz ödemesi ise 88,7 milyar Ruble olmuştur.
25 Ocak ile 4 Şubat 2000 tarihleri arasında Moskova'yı ziyaret
eden IMF heyeti ,1999 yılında varılmış olan makro ekonomik
göstergelerin kredi verilmesi anlaşmasının kriterlerine uyduğunu
belirtmiştir. Öte yandan yapısal reform durumuyla ilgili gelişme
sağlanamadığı belirtilmiştir. 4 Şubat'ta IMF temsilcileri ile RF
Hükümeti 2000 yılı bütçe politikası konusunda anlaşmaya varmıştır.
IMF kredisinin 1999'in üçüncü çeyreğinde planlanmış olan USD 640
milyonluk bir diliminin verilmesi ise henüz gerçekleşmemiştir.
Döviz kuru
Moskova Bankalararası Döviz Borsasındaki işlem sonuçlarına göre
Ocak ayında ruble kuru %5,7 oranında değer kaybetmiştir. Aynı
donemde Merkez Bankası kurunda % 5,4luk düşüş gözlenmiştir. 2000
yılının ilk üç aylık döneminde yıllık devalüasyon % 20.5 olmuştur.
Uluslararası döviz rezervleriyle RF'nun dış borç faiz ödemelerini
yapan Merkez Bankası döviz kurunun istikrarı konusunda daha esnek
bir politika izlemiş ve bunun sonunda USD/Ruble kuru üzerinde
belirli bir baskı oluşmuştur. RF, 2000 yılının ilk 3 aylık
döneminde yaklaşık 1.7 milyar Ruble dış borç faizi ödeyecektir.
Para tedavülü
1999 Aralık ayının sonu itibari ile para hacmi 324,3 milyar
Rubledir. Ic net varlıklar 397,9 milyar Ruble, uluslararası net
rezervler ise 3 milyar US Dolardır.
Aralık ayında yabancı döviz mevduatları dahil olmak üzere para
hacmi 984,8 milyar Ruble, Parasal taban ise 266,5 milyar Rubledir.
Merkez Bankasının 2000 yılı içerisinde % 21,5 oranında para
basılmasıyla ilgili planı, 1999 sonunda sıkı para politikasını
azaldığını göstermektedir. Ocak ayının ikinci yarısında munzam
karlılık oranını artırmış olan Merkez Bankası, Merkez Bankası
muhabir hesaplardaki bankaların para bakiyelerini indirmiştir.
2000 Ocak ayında Merkez Bankası ihracatçılardan yabancı döviz
almaya devam etmiştir. Mart ayında uluslararası rezervler 15
milyar US Dolar'a ulaşmıştır. 2000 Ocak ayında Hükümet MB'in
yardımı olmadan 1 milyar US Dolar'lık dış borç faizi ödemiştir.
2000'in ilk çeyreğinde dış borç ödemelerinin 3 milyar USD olması
beklenmektedir.
Fınansal piyasalar
2000 Ocak ayında RTS (Hisse senedi piyasası) sistemindeki işlem
hacmi Aralık ayına göre % 71'lik artış göstererek 489,2 milyon US
Dolar'a ulaşmıştır. 14 Ocak itibarı ile Moscow Times endeksi 154,7
seviyesine yükselmiş fakat ay sonunda gelen satışlarla yeniden
130,9 seviyelerine inmiştir. |
|
|
|
|
|
|
|