|
Özet
Bu makalede günümüzün en önemli seramik sanatçısı
Betty Woodman’ın, resim, heykel ve mimarinin yanında
farklı kültürlerden aldığı spesifik etkilerle
üretmiş olduğu seramik yapıtları irdelenmiştir.
Eklektizmi, sanatını besleyen önemli bir yaklaşım
olarak kullanan Woodman’ın referans aldığı etkiler,
görsel örnekler eşliğinde analiz edilmiştir.
Seramik, resim ve heykeli görsel anlamda bir arada tutan
özellikler yüzey olanaklarıyla ilgili olmasının yanında,
seramiğin ve heykelin boşluk içinde farklı açılardan
görülebilecek yönlerinin olmasıdır. Resimde ışık, gölge,
açık-koyu ton farklılıklarıyla ele alınan imgeler,
seramik sanatçısına da bu imkanı sunabilmektedir. Her üç
alan da malzemeyle olan bağımlıklıları dışında
aralarındaki ortaklıkların verdiği olanakları
kullanabilen sanatçı için zengin bir gramer
oluşturabilecek disiplinlerdir.
Bu bağlamda, önemli başarılara imza atmış Amerikalı
seramik sanatçısı Betty Woodman, resimden heykele,
mimarlıktan farklı kültürlere uzanan eklektik sanat
anlayışını seramik malzemesinin diliyle harmanlayan bir
sanatçı olarak son yıllarda dikkat çekici çalışmalara
imza atmaktadır. Çalışmalarında farklı disiplinleri ve
kültürleri iç içe kullanarak seramik sanatına yeni
anlatım biçimleri getiren Woodman, tarihten, kültürden,
resim, heykel ve mimarlıktan aldığı esinlerle seramik
malzemesinin sınırlarını geliştirmiştir. Özellikle sanat
tarihinin önemli başyapıtlardan aldığı etkilerle seramik
enstalasyonlar üreterek işlevsel amaçlı ürünlerine yeni
süsleme biçimleri katmıştır. Etrüsk Sanatı, İznik
Seramikleri, İtalyan Mayolikaları, Barok Mimarlığı gibi
zengin kültürlerin yanı sıra Gauguin, Bonnard ve Matisse
gibi önemli ressamlardan aldığı etkileri seramiğin
bünyesinde homojen bir yapı içinde sunarak
disiplinlerarası etkileşimi doruk noktasına
ulaştırmıştır.
Amerika’da 1948-50 yılları arasında Alfred Üniversitesi,
Seramik Bölümü’nden mezun olan Woodman, burada bir dönem
ders veren Uzakdoğu seramiklerinin anlam ve önemini
yaymaya çalışan Bernard Leach’ın torna derslerini
izledi. (1)
Daha sonra 1970’lerde “Pattern ve Dekorasyon”adı altında
önemli bir sanat hareketi içinde kendini gösterdi.
Türkçe'ye ‘Motif Resmi’ olarak çevrilen bu hareket
1970-80 yılları arasında ABD’de II. Dünya Savaşı Sonrası
dönemin sanat dünyasında “dekoratif” kelimesinin hor
görülmesine hatta hakaret kabul edilmesine bir tepki
olarak doğmuştu. Bu hareket içinde yer alan sanatçılar,
özellikle Kelt ve İslam uygarlıklarının ince örneklerine
dayanarak bu inancı yok etmeye çalışan eylemin içinde
yer aldılar. Böylece, başka bir çok adlandırmanın
tersine otantik bir hareketin adı doğmuş oldu. Özellikle
Robert Zakanitch’in önderliğinde Brad Davis, Joyce
Kozloff, Robert Kushner, Kim Mac Connel, Ned Symth gibi
sanatçılar dönemin sanatsal etkinlikleriyle
ilgilenmemişler, sanatta dekoratif unsurları bir araya
getirmeye özen göstermişlerdir. (2)
Bu topluluk sanatçıları arasında bulunan Woodman,
geleneksel motiflerden ilham alarak çağdaş seramik
sanatında dekoratif unsurları canlandırmaya yönelik
işler üretmiştir. Canlı renklerin, süslü motiflerin iç
içe olduğu işlevsel seramik çalışmalarıyla dikkat
çekmeye başlamıştır. Yetmişli yılların başında yaptığı
seramik çalışmalarının süslemeleri ressam eşi George
Woodman’ın katkılarıyla gerçekleştirilmiştir. Daha sonra
Betty Woodman çalışmalarını tamamen kendi başına
sürdürmüştür. (3)
1975 yılında Woodman, ağızları birbirine gelecek şekilde
birleştirilmiş kendine özgü, yana yatık iki kaptan
oluşan ‘yastık sürahi’ adlı çalışmalarıyla ünlenmiştir.
Kapların birleşme noktası üzerinde tepede sürahinin
ağzının yer aldığı bu yeni form anlayışıyla Woodman,
Tang Hanedanı Dönemi’nin (618-907) (4) kızıl kahve ve
yeşilinin kullanıldığı ürünlerden aldığı etkiyle
döneminin en popüler çalışmalarını yapmıştır. Yıllar
içerisinde gerçekleştirdiği benzer formlarda (Resim 2)
ortaya çıkardığı seramiklerinde farklı sır ve ağız
biçimleriyle alternatif denemeler yapan sanatçı,
seramiğin kap sanatı olduğu ilkesine gönülden bağlı bir
anlayışla çalışmıştır. Arabesk kıvrımlarla yüklü
kulplar, içsel sır uygulamalarıyla daha çok toparlak ve
simetrik form anlayışında seramiklerini üretmeye devam
etmiştir.
Sanat kariyerinde “yastık sürahi” formlarıyla ilerlemeyi
sürdüren Woodman, rengi ön planda tutarak soyut,
kaligrafik fırça vuruşlarıyla yeni formlar ortaya
çıkarmıştır. Kesilmiş vazo form olarak
adlandırabileceğimiz bu çalışma serileri üzerinde renkli
geometrik biçimleri yan yana getirerek kolaj yöntemiyle
kendine özgü bir süsleme tarzı geliştirmiştir.
Form-dekor bütünlüğünü vazonun etrafında sürekli olarak
dolaşan bir fırça hareketiyle sağlayan Woodman, sonsuz
çeşitlikte vazo formları oluşturmuştur. Ressam Jackson
Pollock’un tuvalin etrafında bir ayin yapıyormuşçasına
dolanarak yaptığı eylemle örtüşen sanatçı, içselliğini
her zaman önemsemiştir. Renk kullanımı, hacim, sergileme
teknikleri ve süslemeye yönelik olarak çalışmalarını
sürekli olarak yenilemiştir. Max Protetch Galerisi’nde
sergilediği, Terra sigillata ile boyadığı ve tuvallere
yerleştirmek suretiyle gerçekleştirdiği bir dizi duvar
çalışmasında farklı malzemelerin birlikteliğinden
yararlanmıştır. İki ayrı maddenin karışımından meydana
gelen ve karıştırıldığı zaman dayanıklı plastik bir
malzeme olan epoksi reçine boyayla seramiği iç içe
kullanmıştır. (Resim 1)
Resim 1
Tang Dönemi etkisinde yapılan Yastık Sürahi, 52x61.5x,
36.5cm,1981
Resim 2
Persli Yastık Sürahi, 55x55x30cm, 1975-76
Resim 3 Desen,
Kağıt, Terra Sigillata, mürekkep, parafin, 140x225cm,
2005
25 Nisan-30 Haziran 2006 tarihleri arasında New York’ta
Metropolitian Sanat Müzesi’nde açılan Woodman
retrospektif sergisinde, kil boyalı kağıt (Resim 3) veya
tuval üzerinde yapılmış çalışmaların yanında Gauguin,
Bonnard ve Matisse’in resim çalışmalarından etkilenerek
gerçekleştirdiği seramik heykelleriyle sanat
çeşitlemelerinde üst noktada bir başarıya ulaşmıştır.
Woodman renkli, bol güneşli uzak ülkelerin anılarını
resmeden 1886 yılında Chapelet’in atölyesinde seramikler
üreten Gauguin’in çalışmalarından aldığı esinle, seramik
formlarının yüzeyini süslemiştir. Ressamlardan etkiyle
yaptığı seramik çalışmalarında epoksi reçine boya ve
vernik kullanan sanatçı, renk ve form bütünlüğünü zengin
malzeme seçimiyle sağlamıştır. (Resim 4)
Resim 4
Gauguin’in Nü’lerinden aldığı etkiyle yaptığı seramik
çalışma, 74x147x28cm, 2005
Post İzlenimcilerin ustası olarak kabul edilen Art
Nouvea akımının çizgi ritmini ve süsleme özelliklerini
kullanan ressam Bonnard’ın iç mekan resimlerinin izleri,
Woodman’ın kesilmiş seramik vazo formlarında birbirine
karşıt renklerle gerçek mekana yayılmaktadır. Bol ışıklı
sıcak renklerle Bonnard’ın sakin ev içi resimlerine
gönderme yapan kolaj tekniğiyle birleştirilmiş
vazolarda, eve ait hisler, pencereden görünen bahçeyle
aktarılmaya çalışılmıştır. (Resim 5)
Resim 5
Bölünmüş Vazolar-Bonnard’ın Penceresi adlı çalışmanın ön
ve arka yüzü,
97x100x14.5cm, 2006
Resim 6
Matisse, Nehirde Yıkananlar,1909, 1913 ve 1916
Resim 7 Betty
Woodman, Nehirde Yıkananlar’ın yeni yorumu, Üçlü, 2004
Matisse’in kağıt kolajlarıyla birlikte, “Nehirde
Yıkananlar”(Resim 6) adlı eseri kendinden sonra gelen
pek çok sanatçıya (başta Antony Caro’nun renkli metal
malzemeyle yaptığı heykellerine) esin kaynağı olmuştur.
Bu başyapıt daha sonra 2004 yılında Woodman’ın yeni
yorumuyla üçlü olarak yapılan sırlı vazo çalışmalarına
kaynaklık etmiştir. (Resim 7) Woodman bu serisiyle yeşil
bahçe içindeki çıplakların bire bir seramik
yorumlamalarını yaparak seramik, resim ve heykel
birlikteliğinin zenginliğine dikkat çekmiştir.
Woodman’ın Metropolitian Müzesi’nde açılan retrospektif
sergisi için Michael Duncan, “Güdülerle
Süslemek”başlıklı makalesinde Woodman’ın parçalı
eserlerinde, parçaların nasıl yerleştireceğini
belirlerken düzensiz formları arasında oluşacak negatif
boşlukları göz ardı etmediğini, sanatçının üç vazonun
cephesi bir araya geldiğinde Matisse’in nülerini
anımsatan bir Woodman’ın, iç mekan ile dış dünya
arasındaki birlikteliği taşıyan “Bölünmüş Vazolar–Bonnard’ın
Penceresi”adlı seramik çalışmasında, (Resim 5)
Bonnard’ın ev içi resimlerinde vurguladığı huzurlu,
sakin mekandan manzaraya uzanan görüntülerine bire bir
gönderme yapmıştır. Burada Woodman, rengi bezemesel bir
anlayışla bölünmüş vazolar arasındaki iç boşluğu mekana
yayarak kullanmıştır.
Fovizm akımının öncülüğünü yapmış olan ressam Henri
Matisse resimlerinde temel anlatım aracı olan rengi çok
önemsemiştir. “Matisse’in Gauguin ve Van Gogh’un
yapıtlarını incelemesi, onu resimde üç boyutlu mekan
anlayışından uzaklaştırarak, renk hareketleriyle
tanımlanabilecek yeni bir resimsel mekan arayışına
sürüklemiştir.” (5)
Cezayir’e yaptığı gezilerden sonra İslam sanatının
arabesk, çizgisel süslemelerine çalışmalarında sıkça yer
veren Matisse, yaşlandığında bozulan sağlığı yüzünden
enerjisini aktif tutmak için, kağıt kesme tekniğiyle
büyük boyutlu kolaj çalışmalarına yönelmiştir. Bahçe
tablosunun ortaya çıktığını ama tablonun bu sefer
tuvalde değil kil üzerinde olduğunu yazmıştır. (6)
Duncan, renkleri bolca, neredeyse müsrifliğe varan
derecede kullanımı konusunda Woodman’ın çağdaş
sanatçılara özellikle de ressamlara özgü oto kontrol
mekanizmalarına yakınlığından kaynaklandığına dikkat
çekmektedir. (7) Sanatçının gerçek bir renk virtüözü
olduğunu vurgulamaktadır. El yapımı kağıttan tuval
bezine, seramikten mekana yayılan duvar süslemelerinde
Woodman iki –üç boyutta birden çalışan bir sanatçı
olmayı sürdürmektedir.
Bu anlayışını Kubist ve Futurist tarzda parçalamayla ele
alan Woodman, bu iki akımın parçalı etkilerini
seramiklerinde kullanarak sırlı seramik yüzeylerde
epoksi reçine boya ve vernik kullanarak eklektik
postmodern bir tavra yönelmiştir. Seramik çalışmalarında
kullandığı resimsel yaklaşım izleyicinin çalışmayı tüm
yönleri ve açılarıyla algılama mantığı üzerine
kuruludur. Yüzey üzerinde yaratılan plan, hacim,
gerçeklik ve yanılsama sürekli bir değişim yaratırken
seramiği renksel bir yapı olarak ortaya çıkarır.
“Bölünmüş Vazolar: Christmas” adlı çalışmasında
renklerin ileri ve geri çekilen özellikleri
yansıtılmıştır. Çalışmalarının tamamını tornada
biçimlendirdikten sonra kestiği parçalarla yeni bir form
oluştururken tornanın döngüsel hareketinden kaynaklanan
izleri görünür kılmaya özen gösterir. Formlar üzerinde
korunmuş olan döngüsel hareketler, kesin çizgili renkli
çizgilerle yaratılan planların birlikteliğinde iki vazo
arasında bırakılan boşluğu tamamlarlar. (Resim 8)
Resim 8 Mayıs
Görünümü, 95x100x20cm, 2004
'Soyut Dışavurumculuk’akımının heykel alanında öncüsü
olan David Smith heykel sanatının resim sanatıyla olan
bağlantısından hareketle paslanmaz çelik üzerine yazısal
fırça hareketlerini sunumlayan heykeller üretmiştir.
Woodman, seramik malzemesini keserek birleştirerek
renkle buluştururken David Smith’in çalışmalarından da
fazlasıyla etkilenmiştir. (8) Seramiğin
yoğrulabilirliği, belli ısılarda pişirilirken sert bir
malzeme olmasının verdiği olanaklarla renk ve form
arayışlarını seramik, resim, heykel sanatının birleştiği
noktalarda kullanmaya devam etmiştir. (Resim 9, 10, 11,
12)
Resim 9
Tırabzanlı Rölyef Vazo,160x228x28cm, 1997
Resim 10,
Bahçe Duvarı, 140x135x30cm, 1999
Resim11 Etrüsk
Üçlüsü, 47x74x18cm, 1988
Resim 12
Portekiz Vazoları, Üçlü, 69x221x18cm, 2005
Zaman zaman Amerika’dan ayrılarak İtalya’da da
yaşantısını sürdüren Woodman, bu ülkenin Barok dönem
mimarlığından da esinlenmiştir. Binaların mimari
elemanları olan sütunlar ve yüksek saçakların
çevrelediği kirişlerin dağılımından etkilenmiştir.
Klasik mimaride rastlanmayan kıvrımlardan, eğrilerden
etkilenerek oluşturduğu terra sigillata ile boyadığı ve
tuvallere yerleştirmek suretiyle gerçekleştirdiği 2006
tarihli 6 metrelik “Roma Panosu”adlı çalışmasında (Resim
13), süsleme öğelerini esnek bir yapı içinde
kullanmıştır. Dekoratif üç ahşap raf üzerine cephesi düz
üç adet vazo yerleştirerek, bu düz cepheler üzerine de
siyah beyaz vazolar resmederek mimariyle olan derin
bağlantısını göstermiştir. İtalyan Barok mimarisinin
süsleme özelliklerine olan yoğun ilgisi Woodman’ın
sanatında sayısız çalışmanın ortaya çıkmasına yol
açmıştır.
Resim 13 Betty
Woodman, Roman Panosu, 605x238x33.5cm, 2006
Resim 14 Roma
resimlerinden yapılan seramik çalışma, 249x218x11cm,
2006
Eklektizmi sanatını besleyen bir tasarım yöntemi olarak
kullanan Woodman temelsiz, gelişigüzel seçilmiş, farklı
kökenlerden gelen imgeleri taklit olarak üretmemiştir.
Sanat tarihinin önemli başyapıtlarından aldığı etkileri
yeniden üretme olarak değil bir çeşit öğrenme yöntemi
olarak seçmiştir. Soyuttan, geometriye, parça-bütün
ilişkisi üzerine, renk kullanımındaki cesur
uygulamalarıyla, desenleri ve yüzey üzerinde boyama
teknikleriyle ve plan arayışlarıyla çağdaş resim sanatı
için de sağlam bir temel kurmuştur. Sanatlara
yaklaşımlarında beslenme çeşitliği ve eserlerinde onları
birleştirme yeteneği onun usta bir sanatçı olmasını
sağlamıştır. 76 yaşını geride bırakan Woodman, seramik
dilini heykel, resim ve mimariden aldığı spesifik
etkilerle sade, silindirik formları, büyüsel, barok
kıvrımlarla hareketlendirirken, yüzey üzerinde serbest
fırça vuruşlarını özgürce kullanarak, seramiğin
sınırlarını genişleterek anıtsal seramik uygulamalarıyla
hep önde kalmaya devam edecektir.
KAYNAKÇA:
KOPLOS, Janet,
“Echoes and Shadows”, Betty Woodman,, The Monacelli
Press,
New York, 2006, s.24,
Sanat Dünyamız: Avant-Garde, 1945-1995, Yapı Kredi
Yayınları, Bahar 1995, Sayı 59, s. 123
VECCHIO, Mark Del; Postmodern Ceramics, Thames&Hudson,
2001, s. 59
ANILANMERT, Beril, RONA, Zeynep, Eczacıbaşı Sanat
Ansiklopedisi,Cilt 3 “Seramik”, s. 1636
P Sanat Kültür Antika, 20yy Sanatı, “Yüzyıl Başında Bir
Renk Devrimi, Fovizm,
Tessa Kostrzewa, Çev. Zeynep Rona, Kış 2000, Sayı 16,
,s.88
DUNCAN, Micheal “Woodman’s Decorative Impulse”, Art in
America, Kasım 2006, 193-199. s. 193 a.g.m. 194
“Betty Woodman: Teatros,.Theatres.Theatres”, adlı
kitaptan, HENRIQUES, Paul, “A Critical Look at Her
Qeuvre”, Skira Yayınları, 2005, sayfa 66-72, s. 71
RESİM KAYNAKÇASI:
Resim 1. “Betty
Woodman”, KOPLOS, Janet, DANTO, Arthur C., SCHWABSKY,
Barry, The Monacelli Pres, 2006,s. 89
Resim 2. a.g.e. s. 55.
Resim 3. a.g.e. s. 139
Resim 4. “Betty Woodman: Teatros,.Théâtres.Theatres”,
Skira, 2005, s. 109.
Resim 5. Art in America, Kasım 2006, s. 196
Resim 6. “http://www.artchive.com/artchive/M/matisse/bathers_
by_a_river.jpg.html”http://www.artchive.com/artchive/M/
matisse/bathers_by_a_river.jpg.html, (24.09.07)
Resim 7. “Betty Woodman”, KOPLOS, Janet, DANTO, Arthur
C., SCHWABSKY, Barry,
The Monacelli Pres, 2006,s.262
Resim 8. a.g.e. s. 234
Resim 9. a.g.e. s. 17
Resim 10. a.g.e. 185
Resim 11. “Betty Woodman: Teatros.Theatres.Theatres”,
Skira, 2005, s. 86
Resim 12. a.g.e. s. 111
Resim 13. Art in America, Kasım 2006, s. 198
Resim 14. “Betty Woodman: Teatros,.Théâtres.Theatres”,
Skira, 2005, s. 125
Resim 15. “Betty Woodman”, KOPLOS, Janet, DANTO, Arthur
C., SCHWABSKY, Barry, The Monacelli Press, 2006, s. 199
Resim16. “Betty Woodman: Teatros.Théâtres.Theatres”,
Skira, 2005, s. 30 |
