Her yıl Mart ayının 27'si Dünya
Tiyatrolar Günü olarak kutlanır. Bu tarih bize
II.Meşrutiyet döneminde Gedikpaşa Tiyatrosu’nun Çerkes
Özdenleri adlı oyun yüzünden belediye zabıtaları
tarafından yakılmasını anımsattı.
Çerkes Özdenleri, Ahmet Mithat HAĞUR'un
üç perdelik dramı. Çerkes yaşayışını, Çerkeslerin
soyluluk, onur, yiğitlik gibi değer yargılarını konu
edinen bu üç romantik oyun, korkaklıkla suçlanan
Samurkaş adlı bir Çerkes gencinin canına kıymasını,
sevgili Aslangöz'ün de bu acıya dayanamayarak kendini
bir esirciye sattırmasını anlatır.
Bu oyun Gedikpaşa Tiyatrosu’nda
oynanırken, Çerkeslerin hürriyetlerinin ve
bağımsızlıklarının savunması yapıldığı yolunda ihbar
edildi.
Saraydan verilen emirle Gedikpaşa
Tiyatrosu belediye çavuşlarınca kuşatıldı ve bir gecede
bina yıktırıldı (1884).
Çerkes Özdenleri'ni yazan Ahmet Mithat
HAĞUR Kuzey Kafkasyalı bir yazardı. Yakın tarihimizin
ünlü yazarlarından olan Ahmet Mithat, 1843 yılında Kuzey
Kafkasya’da Karadeniz’in doğu kıyısı Anapa'dan
Osmanlı’ya göç etmiş Çerkeslerin Şapsığ boyundan HAĞUR
ailesinden Hacı Süleyman ağanın oğludur.
1844 yılında İstanbul’da dünyaya
gelmiştir. Ahmet Mithat, Niş Rüştiyesi’nde (bugünkü
Yugoslavya) okudu. Okulu bitirdikten sonra Rusçuk İl
Okulu kalemi (özel kalem) görevinde bulundu. Bu yıllarda
Cankof adlı bir Bulgar’dan Fransızca öğrendi.
Adını aldığı Mithat Paşa’nın Bağdat
Valisi olması üzerine, birlikte Bağdat'a gitti. Orada
ile bağlı Zğvra adlı gazetenin yayımını sürdürürken ilk
yapıtları olan Hace-i Evvel ile Kıssadan Hisse'yi
çıkardı (1870). Ağabeyinin ölümü üzerine İstanbul’a
dönerek evinde küçük bir basımevi kurup gazeteciliğe
başladı.
Daha sonra, sırasıyla 1871'de Cerid-i
Askeriyye'ye başyazar oldu, 24 Nisan 1871 Basiret
gazatesinde yazıları yayımlanmaya başladı. Devir ve
Bedir (1872) adlı gazeteleri çıkarttı. Gazeteler
kapatılınca Dağarcık (1872) ve Kırkamar (1873)
dergilerini kurdu. Bu dergilerde çıkan bir yazısı nedeni
ile Namık Kemal ve Ebüzziya ile birlikte Rodos'a sürüldü
(1873).
Abdülhamit döneminde İttihat dergisini ve
gazeteilik tarihinde önemli bir yeri olan Tercüman-ı
Hakikat'ı kurdu.
Ahmet Mithat aynı zamanda tiyatro
yazarıdır. Çevirdiği ve yazdığı oyunların çoğu Gedikpaşa
Tiyatrosu’nda oynanmıştır. Eyvah (1872), Açık Baş
(1873), Ahz-ı Sar (1875), Hükmi Dil (1885), Çengi
(1885), Çerkes Özdenleri (1885), Siyavuş (1885)
oyunlarından bazılarıdır.
Ahmet Mithat'ın Kafkasyalılar hakkındaki
Kafkas Romanı ve Çerkes Özdenleri adlı yapıtları
Fasulyacıyan İdaresi’nde oynanmıştı. Bu yapıtlar
"Çerkesler hürriyetlerini kazanmağa çalışıyorlar"
şeklinde yorumlanmış ve Gedikpaşa Tiyatrosu bir gecede
yerle bir edilmişti.
Olaylı oyunun aktörlerinden Fehmi bey
şöyle anlatıyordu daha sonra: "...bu küçük sanat
yuvasında geçecek olayları bekliyorduk. Nihayet
işittikki sultan Abdülhamit bir vehmi (yersiz korkusu)
yüzünden tiyatroyu yerle bir ettirmiştir....Ah orasını
yıkan hayırsız eller...Bilmiyorla ki yıktıkları Türk
Tiyatrosunun ilk mescididir"
Tiyatromuzun bir daha böyle karanlık
günler yaşamamsı dileği ile Ahmet Mithat HAĞUR'u saygı
ve rahmetle anıyoruz. |