|
|
................... |
|
................... |
ADİGELERDE SPOR: AVRUPA,
DÜNYA VE OLİMPİYAT ŞAMPİYONU ADİGE SPORCULAR |
http://circassian.narod.ru/circass/spmen.htm
Çeviri:
ZERAŞATI Janset Apaydın |
|
|
................... |
|
................... |
Her ne kadar Adige dilinde karşılığı yoksa da,
Çerkes kültüründe
sporun önemi büyüktür. Fiziksel kültüre ve
spora duyulan sevgi Nart
Efsanelerine yansımıştır. Nartlar her yıl
atletizm, nişancılık, güreş ve
binicilik sporları için bir araya gelirlerdi.
Hareket ettirmeksizin
masanın kenarında dans etmekte hünerlilerdi.
Adige bayramları, genellikle heyecanlı
gösterilere dönüşen pek çok
spor ve yarışı zorunlu olarak kapsardı. En
popüler olanlar Shurylas
(ayakta ve at üzerinde), Shygazha (at yarışı),
Shygazhagu (binicilik),
Shykafa (atların dansı) ve benzeri oyunlardı.
İki tür Adige güreşi vardı:
Bel güreşi ve kol güreşi. Binicilik Adigeler
arasında kendi kuralları,
etigi, sistemi ve binicilik tanrısı Zekuotkha
ile bağımsız bir gelenek
olarak gelişti. Soylu çocukların özel
öğretmenleri, ilk adımdan itibaren,
onlara bu pek de kolay olmayan becerileri
öğretirlerdi. Bir genç şövalye
(ya da silahşor binici) unvanını alabilmek
için testlerden geçmek
zorundaydı. Zekuotkha sadece bu sert testlere
dayanabilenleri korurdu.
Askeri eğitimin yanı sıra, ahlaki açıdan da
sporun önemi büyüktü. Gençler
arasında sağlıklı iletişim ve eğlence
sağlarken, onları kötü
alışkanlıklardan uzak tutardı.
Çerkes fiziksel eğitim sistemi Memluklular
tarafından geniş olarak
kullanılmıştır. Adige kökenli sultanlar,
komutanlar ve savaşçılar sadece
politik hakimiyet ve mertlikleriyle değil,
üstün güçleri, becerileri ve
sabırlarıyla da ayırt edilirlerdi.
Memlukluların askeri becerileri
düşmanlarının erişemeyeceği düzeydeydi. Memluk
tarihinde en ünlü
binicilerin, kılıç ustalarının, okçuların ve
güreşçilerin isimlerine
rastlanabilir. Mızrak, çok güçlü bir adam olan
ve " furusiya" ustası
olarak iyi tanınan Çerkes sultanı Muaed Shaik
Karmako'nun favori
silahıydı. Adige sporlarının Türk
savaşçılarının eğitimlerinde de büyük
etkisi olmuştur ve bu ülkeden Çerkes kökenli
önemli sporcular çıkmıştır.
Çerkesler dağcılıkta tanınmasalar da dünyada
Elbrus'un zirvesine özel
bir eğitimi olmaksızın çıkan ilk adam
Baksan’lı bir Kabardey, Kilar
Khashirov'dur (10 Temmuz 1826-11:00).
Büyük Ekim Devrimi, değişik sporlara neden
oldu. Geleneksel sporlar
insanların kültürlerinin bir parçasıyken,
modern sporlar otoriteler
tarafından zorla sokuldu ve profesyonelleşmeye
zorlandı. Ulusal geleneksel
sporların ihmal edilmesi sonucunda, gizleri ve
eğitim metotları yitirildi.
Geleneksel sporların gereğinden az değer
görmesinde ihmal edilmenin yani sıra gelenek dışı politikalar da önemli rolü
vardı. İnsanların uluslar
arası sporların hakkından gelerek, Avrupa
hatta dünya seviyesinde
sporcular çıkarmaları yıllar aldı. 20 yüzyılın
sonlarından itibaren göze
çarpan sporcular ortaya çıkmaya başladı. En
parlak sporcu 30
yıldır spor yapan Kabardey Mustafa Nakov'du.
2. Dünya Savaşı’ndan sonra
çok kabiliyetli bir bisiklet binicisi olan
Yusuf Khazhaliev ortaya çıktı.
Kendisi Olimpiyat şampiyonu Boris Shuk-hov'u
yetiştirmiştir. Binicilikte en
başarılı olan sporcu Zhambat Pshukov'du.
Moskova,
Paris, Londra, Budapeşte, Prag, Berlin ve
Sofya'da en değerli ödülleri
kazandı. Uluslararası At Yetiştiriciliği
Kongresi tarafından "Dünya
Klasında Jokey" unvanıyla ödüllendirildi.
Zhambat Pshukov 53 yaşına kadar
şampiyonalara katıldı. Mukharbi Kunizhev 15
yaşında atlı sporlara başladı.
İki kez eski SSCB şampiyonu oldu. 1967'den
1982'ye kadar milli takımın
koçluğunu yaptı.
Sovyet döneminde Adige sporlarıyla ilgili en
dikkate değer şey, Yakup
Koblev tarafından kurulan Maykop Judo-Sambo
okuludur. 1974 Avrupa
Şampiyonasında Arambi Emizh'in ve Madrid Gumer
Kostakov'un şampiyon oluşuyla
okulun galibiyet alayı başladı. Ulam-Bator'daki
Dünya şampiyonasında Arambi
Khapai ilk Adige dünya şampiyonu oldu.
Kolev'in okulu tüm dünyada tanındı
ve Maykop'ta sambo ve judonun merkezi haline
geldi. Adige olimpiyat
şampiyonlarını torunları Yaşar Doğu, Hamid
Kaplan, Mahmud Altay ve diğer
Çerkes kökenli güreşçiler göz önünde bulunan
milli kahramanlar ve Türkiye
Cumhuriyeti'nin gururu oldular. Maykop’lu
dünya şampiyonu Arambi Khapai 2
metre atleti 5 kez Avrupa, 2 kez Dünya
şampiyonu olan Murad Khasanov'u
yetiştirdi. Khasanov Dünya ve Avrupa
rekorlarını kırma şansına sahip oldu
ve onur unvanlarıyla ödüllendirildi. Dünyanın
en güçlü adamı
olarak, Maykop’ta yaşıyor. 217,5 kg kaldırarak
Dünya şampiyonluğunu kazanan
Yuri Khiazhev Maykop'ta yaşıyor. Psygansu
köyünden diğer bir Kabardey
sporcu Murad Zhanov, 22 yaşında en yüksek
kickboxing unvanlarını kazandı.
Rusya Karate-do Federasyonu başkanı Yuri Orlov,
Asian Gubashiev'e verilen
Dünya şampiyonu unvanını takdim etti. Rusya'
da bunu daha önce kimse
başaramamıştı.
Kendi devlet sistemi olmadan, Dünyanın her
yerinde tanınmak , büyük bir
ulusal başarıdır. Sayısız uluslardan pek azı,
Olimpiyatlarda zirveye
çıkmış sporculara sahiptir. 14 spor dalındaki
51 şampiyonun her biri, sayısız
faziletleriyle eşsiz birer kişiliktir. Zeka,
güç, kuvvet, ısrarlılık,
soyluluk, sorumluluk ve kazanma azminin yanı
sıra, her birinde ulusal
potansiyel genetik olarak görülür. Her kavmin,
her ulusun gerçek gelişim
için büyük yazarlara, sanatçılara, aktörlere,
bestecilere, iş adamlarına
olduğu kadar, büyük sporculara da ihtiyacı
vardır. Onların eksikliği ulusu
kusurlu kılar.
Eğer insanlar spor, iş, sanat, bilim gibi
değişik konularla
ilgilenirlerse, alkol, uyuşturucu gibi kötü
alışkanlıklara karşı
koyabilir, daha sağlıklı, güzel ve tanrıya
yakın olurlar. |
|
|
|
|
|
|
|