CircassianCenter'in
notu: Anavatana ilişkin her zaman karalama kampanyaları
yapılır. Çoğu hemşehrimizde yazılan çizilenlerin doğruluğuna
inanıp ya bu karalamaya katılır ya da sessiz kalmayı tercih eder.
Adigey gezimizde elimize bir kitapçık geçti. 1997 yılında Adige
Cumhuriyeti Parlamentosu’nun çıkardığı yasaları gördük. Kısa bir
araştırmada öğrendik ki; diasporaya gönderilen bu
kitapçıktan (Adigey Cumhuriyeti Vatandaşı Olma Hakkı üzerine
parlamentonun çıkardığı yasaların içinde olduğu) çoğunluğunun
haberi yok.
Anavatanımızı ve yöneticilerini her fırsatta küçümseyen ve iş
yapmaz gösterenlerin bu kitapçıktan haberdar olmamaları olası
değil. Çünkü Türkçe, Arapça ve Rusça çevirileri yapılmış ve
Çerkeslerin bulunduğu tüm ülke dernek ve vakıflarına yollanmış.
Devlet yönetimine kadar her kurumu eleştirenlerin elbette bu
kitapçığın diasporadaki Çerkeslerin eline geçmesine gönülleri el
vermeyecektir. Çünkü bu kitapçık, diasporadaki biz Çerkeslerin
aslında ne denli önyargılı olduğumuzun çok güzel bir örneğidir.
Daha da kötüsü propagandistlerin ‘’Rusya’nın uydusu’’ gördükleri
anavatanı ‘’kendi uyduları’’ haline getirme çabalarını çok net
ortaya çıkartmaktadır.
Daha nice bu tür belgeler vardır kim bilir? Ancak ‘’üzüm yemek’’
düşüncesinde olmayanlar için anavatanla arada ‘’kurulmayan’’
iletişim bağlarının ceremesini Adigey’deki Çerkesler değil
diasporadaki hemşehrilerimiz çekeceklerdir. Çünkü onlar yapılması
gerekeni yapmışlar, yapıyorlar.
Bu belgeler 10-15 milyon Çerkes’e ulaşsaydı. Sizce kaç kişi Adigey
Cumhuriyeti Vatandaşı olurdu? Hem de şu anda yaşadığı ülkenin
vatandaşlığından çıkmadan. 10 kişiden 1 kişi başvursa 1-1,5 milyon
Çerkes değil mi? Başka bir deyişle anavatanda Çerkes nüfusu en
büyük nüfus olurdu.
Oysa durum hiç de öyle değil. Diaspora Çerkeslerinin %95’inin
haberi olmamış bu yasalardan. Sonuç: 15-20 kişi bu olanaklardan
yararlanıp Adige Cumhuriyeti vatandaşı olmuş. Daha da kötüsü bu
yasalar artık yürürlükte değil. Yani tarihi fırsatı diaspora
değerlendirememiş.
Artık anavatan için ileri geri yazıp çizenleri, Adigey Cumhuriyeti
Parlamentosu’nu küçümseyenleri, ele geçen fırsatları insanlarımıza
aktarmayanların ne yapmaya çalıştıklarının değerlendirmesini siz
okuyucularımıza bırakıyoruz.
Adigey Cumhuriyeti Devlet Meclisi –
Xase tarafından 29 Mayıs 1997 tarihinde kabul edilmiştir.
Bu
yasa, Adigey Cumhuriyeti (AC) Anayasası’nın 10. Maddesi gereğince
hazırlanmıştır. Eskiden ataları yurttaşımız olup anayurtlarına
dönüş yapmış olanların (repartyantların) yasal haklarını,
repartyant statüsü kazanma biçim ve koşullarını, bu statü ile
sahip olacakları hak ve sorumlulukları belirlemektedir.
Madde 1: Yasanın düzenlendiği başlıca konular
şunlardır:
1) Bu yasa ile tanınan haklar; Rusya Federasyonu (RF)
yasalarıyla, RF’nun imzaladığı uluslararası anlaşmalarla, RF
topraklarında geçerli olan uluslararası hukuk kurallarıyla
repartyantlara tanınan haklardan daha az olamaz.
2) Bu yasa, başka ülkelerden AC ve RF topraklarına, yasalara
uygun olarak gelmiş olanların hak ve çıkarlarına aykırı hükümler
içermez.
Madde 2: Bu yasaya göre repartyant sayılanlar; başka
ülkelerde yaşayan Adıgelerden, onların soylarından, dış ülkelerde
doğmuş ya da onlardan türemiş olanlardan ya da ulusal kökenine
bakılmaksızın, Kafkas savaşları sırasında tarihsel toprakları olan
Adigey’den ayrılmak zorunda kalmış olanlardan doğmuş olanlar; bu
yasaya göre AC’ne dönüş yapma hakkı kazanmış olanlardır.
Madde 3: Repartyantların Hakları
1) AC topraklarına yeniden dönüş yapmış olan repartyantlar;
birlemiş Milletler İnsan Hakları Bildirgesi’nde, diğer
uluslararası sözleşmelerde, aynı biçimde RF ve AC yasal metinlerde
tanınan hak ve özgürlüklerin tümünü diledikleri gibi kullanma
hakkına sahiptirler.
2) Repartyantlar, aynı biçimde aşağıdaki belirtilen haklara da
sahiptirler:
a) Anadillerini, kültürlerini, gelenek ve
göreneklerini koruma hakları,
b) Adıgece soyadlarını, adlarını, baba adlarını
kullanma hakları,
c) Anadilde okuma ve öğrenim görme
hakları,
d) AC’nin kültür yaşamında yer
alma hakları,
e) Eğitim görme hakları,
f) Daha önce yaşadığı
ülkelerde edindiği meslekte çalışma hakları, bu konuda aldıkları
eğitimin; RF ve AC yasalarına göre federasyon ve yerel cumhuriyet
standartlarına uygunluğunu gösteren belgeler düzenlenmelidir.
g) AC’den serbest çıkış hakları,
h) AC topraklarında özgürce
dolaşma, diledikleri yerde yerleşme hakları, (Bu hak, AC yasaları
ile devlet güvenliği, kamu düzeni, sağlık, manevi değerler ve
başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla
sınırlandırılabilir. Buna ilişkin düzenlemeler,dünyaca kabul
edilen kişi hak ve özgürlükleri temel alınmak ve RF anayasası ve
yasaları buna göre değerlendirmek suretiyle yapılır.)
i) AC sınırları içinde AC
yurttaşları gibi AC devlet organları tarafından koruma hakları
j) RF vatandaşlığını elde
edebilmeleri konusunda yardımcı olmaları için AC devlet
organlarına başvurma hakları,
k) Yurttaşlık yasası uyarınca AC
topraklarında taşınır ya da taşınmaz mal edinme hakları,
3) Bu yasalara uygun olarak AC’nde sürekli yaşayan
repartyantlar, RF ve AC yasalarına göre şu haklara da sahiptirler:
a) AC yasalarındaki düzenlemelere
uygun olarak barışçıl toplantılar düzenleme hakkı,
b) Meslek birlikleri ve başka
örgütlere ya da derneklere (partilerle diğer siyasal örgütler
dışında) özgürce üye olma, RF ve AC yasalarına katılma hakkı,
4) RF ve AC yasalarına göre sağlıklarının korunması, tıbbi
yardım görme, gerek duyacakları sosyal hak ve olanaklar edinme,
sosyal yardım, eğitim ve dinlenme hakları
MADDE 4: Repartyantların Sorumlulukları
Repartyantlar RF ve AC yasalarına uymakla, RF ve AC topraklarında
yaşayan çeşitli halkların geleneklerine ve ilişkilerine saygı
göstermekle yükümlüdürler.
MADDE 5: Repartyant Statüsünün Elde Edilmesine İlişkin İşlemler
1) Repartyant statüsünü kazanmak için yapılacak işlemler:
a) Başvuru ve kayıt işlemleri
b) Bu işlemler, ayrıntılara
girmeden hızla gerçekleştirilmelidir
2) Dilekçelerin verileceği makam, repartyant statüsünü
kazanmak için yapılacak işlemler ve gerekli belgeler AC
cumhurbaşkanı nezdindeki Vatandaşlık Komisyonu’nunca belirlenir.
3) Dilekçe ve başvuru hakkı, sağlığı yerinde olanlara aittir.
4) Bu yasaya repartyant statüsüne hak kazanan kişiye, AC
Vatandaşlık Komisyonu’nca belirlenecek esaslara göre repartyant
statüsü kazandığını gösteren bir belge verilir.
5) Bu yasaya göre repartyant statüsü kazanmış kişilerin aile
bireyleri de (eş ve 18 yaşını bitirmemiş çocuklarına) aynı haklar
tanınır. Ancak onların, bu statüyü başkalarına geçirme hakları
yoktur.
MADDE 6: Kayıt ve Başvuru İşlemleri ve Repartyant
Statüsünün Elde Edilmesi
1) Bu yasanın 2.maddesinde belirtilen repartyant statüsü
koşularını taşıyan kişi, kayıt işlemleriyle birlikte AC
Cumhurbaşkanı’na hitaben aşağıdaki belgeleri sunmalıdır:
a) Repartyant statüsü verilmesi
isteğine ilişkin dilekçe,
b) Kimlik belgesi örneği (Nüfus
Cüzdanı ya da Aile Nüfus Kayıt Örneği)
c) Pasaport örneği
d) Yaşadığı ülkenin Adige derneği,
ulusal kültürel organı ya da
o ülkeden 2 repartyant ya da 3 RF vatandaşı tarafından verilmiş
olan; repartyant adayının Adıge olduğunu ya da Kafkas savaşları
sırasında Adigey topraklarından göç ettirilmiş bir aileden
geldiğini gösteren belge.
2) Bütün belgeler Rusça ya da Adıgece yazılmış olmalıdır.
Başka dilde yazılmış belgelere; noter onaylı Adıgece ya da Rusça
çevirileri eklenmelidir.
3) Bu biçimde hazırlanmış belgeler, AC Vatandaşlık
Komisyonu’na ulaştırılır. AC Vatandaşlık Komisyonu, belgeleri
aldığı günden başlayarak 1 ay içinde gerekli kararı alır.
4) Vatandaşlık Komisyonu herhangi bir şekilde karar almadığı
takdirde, repartyant statüsü talep eden kişinin yargı yoluna
başvurma hakkı vardır.
MADDE 7: Repartyant Statüsünün Ayrıcalıklı Olarak Kısa Yoldan Elde
Edilmesi
1) Repartyant statüsü kazanmış kişilerin yakın akrabaları
(annesi,
babası, 18 yaşını doldurmuş çocukları, kız ve erkek kardeşleri,
nineleri, dedeleri, torunları) ayrıcalıklı olarak kısa yoldan bu
statüyü elde edebilirler.
2) Ayrıcalıklı olarak kısa yoldan repartyant statüsü
kazanabilmek için AC Cumhurbaşkanı’na hitaben aşağıdaki belgelerin
sunulması gerekir:
a) Repartyant statüsü istemine
ilişkin dilekçe,
b) Daha önce repartyant statüsü
kazanmış kişi ile yakınlığını gösteren belge örneği (aile nüfus
kayıt örneği),
c) Repartyant statüsü verilmiş
olan kişiye ait repartyant belgesinin örneği
d) Pasaport örneği
3) Bütün belgeler Adıgece ya da Rusça yazılmış olmalıdır.
4) Bir başka dilde yazılmış belgeler noter onaylı Adıgece ya
da Rusça çevirileri eklenmelidir.
5) Belirlenen usullere göre düzenlenen belgeler, Vatandaşlık
Komisyonu’na ulaştırılır. Vatandaşlık Komisyonu, belgeleri aldığı
günden itibaren bir hafta içinde kararını verir.
6) Aynı şekilde, bu yasanın 2.maddesinde belirtilen koşulları
taşımakta olup, savaş, ulusal ya da başka anlaşmazlıklar gibi
yaşamı, sağlığı, politik, sosyal vb hak ve özgürlükleri tehlikeye
sokabilecek durumların bulunduğu ülkelerde yaşamakta olanlar,
mensup oldukları halk, etnik köken, din, dil ve benzeri başka
nitelikleri nedeniyle soruşturmaya uğrayanlar, ayrıcalıklı olarak
kısa yoldan repartyant statüsü elde ederler.
7) Bu durumdakiler, yasanın 2. Maddesine göre kendilerine
repartyant statüsü verilmesine ilişkin dilekçelerini AC
Cumhurbaşkanı’na ulaştırırlar.
8) Vatandaşlık Komisyonu, dilekçede belirtilen hususları
inceler ve dilekçeyi aldığı tarihten başlayarak 2 hafta içinde
kararını verir.
MADDE 8: Repartyant Statüsü Kazanan Kişinin RF Vatandaşlığını Elde
Etmesi
1) AC’nde repartyant statüsüne sahip kişilerin RF vatandaşlığı
kazanabilmesi için gerekli yasal yardım AC tarafından sağlanır. Bu
yardımın yapılma biçimini AC Cumhurbaşkanı belirler.
2) AC’’inde repartyant statüsüne sahip kişi, bu statüyü
kazandığı tarihten başlayarak en az 1 yıl sonra RF isteğine
ilişkin dilekçesini, RF Vatandaşlık Mevzuatı’nda öngörülen
belgelerle birlikte AC Cumhurbaşkanı’na iletir. Dilekçeye
repartyant belgesi de eklenir.
3) RF vatandaşlık mevzuatında öngörülen belgelerle birlikte
repartyant tarafından kendisine ulaştırılan RF vatandaşlığı
verilmesine ilişkin dilekçe ve belgeler, AC Cumhurbaşkanı
tarafından, bu yasada öngörüldüğü üzere AC’nde repartyant
statüsüne sahip kişinin RF vatandaşlığını elde edebilmesi için RF
Cumhurbaşkanı’na ulaştırılır.
4) RF vatandaşlığını elde eden kişiye, bu yasaya göre
repartyant statüsü ile tanınmış bulunan haklar, onlar için
belirlenen özel süreler dolmadıkça kaldırılmaz.
MADDE 9: Repartyantların Adigey Cumhuriyeti Vatandaşlığı
Kazanması
1) Bu yasaya göre repartyant statüsü ve RF vatandaşlık
mevzuatına göre RF vatandaşlığı kazanmış kişiler, kısa yoldan AC
vatandaşlığını elde etme hakkına sahiptirler.
2) Bunun için, bu maddenin 1.bendinde sözü edilen kişiler AC
Cumhurbaşkanı’na aşağıdaki beldeleri sunarlar:
a) AC vatandaşlığını istediğine
ilişkin dilekçe
b) Kimlik belgesi örneği (Nüfus
Cüzdanı ya da Aile Nüfus Kayıt örneği
c) RF vatandaşlığını elde ettiğini
gösteren belge örneği
d) Repartyant statüsünü elde
ettiğini gösteren belge örneği.
3) Repartyantın reşit olmayan çocukları varsa, duruma göre şu
belgeler düzenlenir:
a) Evlenme Cüzdanı ve doğum
belgeleriyle ana-babadan izin alındığına ilişkin belge örnekleri,
b) Çocuğun uyruğunun
değiştirilmesi isteminde bulunanların, bunu uygun bulduklarına
ilişkin izin belgesi, 14-18 yaş arasındaki çocukların kendi
rızalarını gösteren belgeler de buna eklenir.
4) Bütün belgeler, Adigece ya da Rusça yazılmış olmalıdır.
Başka dilde yazılmış belgelere; noter onaylı Adıgece ya da Rusça
çevirileri eklenmelidir.
5) Repartyant AC vatandaşlığını kazanmasına ilişkin karar,
gerekli belgelerin verilmesinden başlayarak 1 ay içinde alınır.
MADDE 10: Repartyant AC Topraklarındaki malvarlıklarının hukuksal
durumu
1) AC’nde repartyantların da vatandaşların da özel mülkleri
aynı şekilde korunur.
2) AC’nde mevzuata göre özel mülkiyet konusu olabilen her şey
repartyant tarafından da özel mülk olarak edinilebilir. AC
sınırları içinde özel mülkiyet olarak sahip oldukları ya da
kullanabilecekleri mülk, repartyantlar için miktar olarak
sınırlanamaz.
3) AC’nde devlet malarının özelleştirilmesi çalışmalarına,
repartyantların da vatandaşlar gibi katılma hakları vardır.
4) AC topraklarında repartyantların, sahip oldukları özel
mülkleri değerlendirmek suretiyle elde ettikleri varlıkları, RF
mevzuatına uygun olarak RF torakları dışına çıkarma hakları
vardır.
MADDE 11: Repartyantlara Özel Mülkiyetleri ile İlgili Olarak
Tanınan Muafiyet Hakları
1) Repartyant statüsünün kazanılmasından başlayarak 5 yıllık
süre içinde AC topraklarında repartyantlar tarafından özel
mülkiyete AC’ne ait vergiler uygulanmaz.
2) AC yasaları ile repartyantlara malvarlıklarına ilişkin
başka haklar da tanınabilir.
MADDE 12: Repartyantların Özel Mülkiyet Haklarının Korunması
Bu yasa repartyantların özel mülklerinin AC topraklarında
aşağıda belirtildiği şekilde korunmasını öngörür:
1) Millileştirme ve kamulaştırma yapılmama hakkı
2) Repartyantların malvarlıksal haklarını kısıtlayıcı yasal
düzenleme yapılmama hakkı,
3) Repartyantların yasal haklarının, AC devlet organları ve bu
organların mensupları tarafından yerine getirilen görevlerle de
ihlal edilmemem hakkı,
MADDE 13: Millileştirme ve Kamulaştırma Yapılmama Hakkı
Repartyantların AC’nde sahip oldukları özel mülkleri,
vatandaşlık mevzuatı hükümleri dışında, millileştirilemez,
kamulaştırılamaz.
MADDE 14: Repartyantların Malvarlıksal Haklarının, Kısıtlayıcı
Yasal Düzenlemelerden Korunması
1) Bu yasanın yürürlüğe girmesinden sonra AC’nde kabul edilen
yeni yasalarla, repartyantların AC topraklarında sahip oldukları
özel mülklerin yasal durumlarının daha kötü bir duruma getirilmesi
ve bu durumun mahkeme kararıyla tespit edilmesi durumunda, yeni
yasanın repartyantların malvarlıksal haklarını kısıtlayan
hükümleri, yürürlük tarihi itibariyle uygulanmaz.
2) Bu maddede öngörülen hususlar, kamu düzeninin, genel
ahlakın, insan sağlığının ve yaşamının, çevrenin, AC’nde yaşayan
halkların kültürel ve tarihsel zenginliklerin korunması, tüketici
ve vergi yükümlülerinin haklarının korunması konularında geçerli
değildir.
MADDE 15: AC Devlet Organlarının ve Mensuplarının,
Repartyant Haklarını İhlal Etmemeleri Konusunda Yapılması Gereken
İşlemler
1) Repartyantlar, AC’nde devlet organları ve mensupları
tarafından yerine getirilen görevler nedeniyle kendilerine verilen
zararları tanzim ettirme hakkına sahiptirler.
2) Uğranılan zararlar, AC yargı organlarının kararlarına göre
tanzim edilir.
MADDE 16: Devletin Repartyantlara Yardım Politikası
1) AC repartyantlara yasal, ayni ve başka biçimlerde
yardımlarda bulunur.
2) Bunun için AC Devlet Meclisi- Xase, AC’nde repartyantlara
yapılacak başlıca başlıca yardımları gösteren uzun vadeli devlet
programını kabul eder.
3) Devlet programında öngörülen başlıca yardımlar,
repartyantlara yapılacak yardımlara ilişkin yıllık programlar
hazırlanırken dikkate alınır. Bundan her yıl en geç 1 Mart
tarihine kadar AC Cumhurbaşkanı tarafından bir kararname ile
onaylanır.
4) Repartyantlara yapılacak yardımlara ilişkin uzun vadeli
devlet programları ile bunlara göre hazırlanan yılık yardım
programları çerçevesinde AC Bakanlar Kurulu’na, AC il ve ilçe
yönetim başkanlarına verilen görev ve yetkiler şunlardır:
a) Repartyantlara iş bulmak,
onlara yeni meslekler edindirmek ya da meslek değiştirmelerini
sağlamak,
b) Repartyantların kendi
olanaklarıyla ya da AC devlet bütçesinden ayrılacak yardımlarla
yaşayacakları evleri yapmaları için arsalar tahsis etmek,
c) Repartyantlara geçici ya da
süresiz oturabilecekleri konutlar tahsis etmek,
d) Rrepartyantların sosyal yardım
ve sağlık yardımı gereksinimlerini karşılamak,
e) Yaşadıkalrı ülkelerde
gördükleri eğitim ve edindikleri meslekleri belgeleyen diploma,
sertifika ve benzeri belgeleri kabul etmek,
f) Eğitim için gerekli
olanakları sağlamak,
g) Adigece ve Rusça
öğrenebilmeleri için AC’nin olanakları ile kurs merkezleri açmak.
5) Repartyantlara yardım edilmesini öngören devlet programının
uygulanabilmesi için gerekli ödenek, AC bütçesinde ayrı bir madde
halinde gösterilir.
6) AC devlet organlarındaki görevliler, repartyantlara yardım
edilmesini öngören devlet programının uygulanmasında görevlerini
yapmadıkları takdirde, RF ve AC mevzuatına göre sorumlu
tutulurlar.
MADDE 17: Repartyantlara Yardım Vakfı
1) Repartyantlara yardım programının uygulanması için gerekli
olanakları sağlamak ve değerlendirmek üzere AC’nde repartyantlara
yardım vakfı kurulur.
2) Vakıf, AC ve RF mevzuatına göre kurulur ve işletilir.
Vakfın en önemli görevi, devletin repartyantlara yardım
programının uygulanmasına yardımcı olmak, aynı şekilde AC
repartyantlarına olası her türlü yardımda bulunmaktır.
3) Vakıf özel ve tüzel kişilerce konulacak paylar temel
alınarak kurulur. Vakıf, malvarlığını tüzüğüne göre değerlendirir.
Vakıf, amaçlarını gerçekleştirebilmek için işletmeler açmaya,
açılmış işletmelere katılmaya yetkilidir.
4) Vakfın başkan ve organlarının nasıl oluşturulacağı,
kurucular tarafında kabul edilen tüzükle yönetilir.
MADDE 18: Repartyant Statüsünün Sona Ermesi
1) Repartyantl statüsünü sona erdiren durumlar:
a) Kişinin artık bu statüyü
istememesi
b) Kişinin ölmesi
c) Repartyant statüsündeki kişinin
AC vatandaşlığını kazanmasında başlayarak 5 yıl geçmiş olması,
2) Vatandaşlık Komisyonu, aşağıdaki durumlarda kişinin
repartyant statüsünü geri alabilir:
a) AC’nin anayasal düzenini güç
kullanarak değiştirmeye kalkışması durumunda,
b) AC anayasa ilkelerine aykırı
girişimlerde bulunan politik ya da toplumsal organizasyonlara üye
olması durumunda,
c) AC’nin yürürlükteki yasalarında
gösterilen diğer durumlarda.
3) Vatandaşlık Komisyonu’nun, repartyant statüsünün
kaldırılmasına karşı, kişi AC yargı organlarına başvurabilir.
MADDE 19: Bu Yasanın Yürürlüğe Girmesi
Bu yasa, resmen yayınlandığı tarihte yürürlüğe girer.
A. CARIM
Adigey Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı |