Hepimizin bildiği gibi,
Stalin dönemi ve sonrasında ortaya çıkan Megrel ve genel
olarak Megrelya sorunu tam anlamıyla engellenmiştir.
Bugün, bu “acayip” makale basında yayımlanacak, ancak bu
çeşit makaleler ve yazarları tamamıyla ahlaki
değerlerden ve tarihsel gerçeklerden yoksun en şiddetli
ve acımasız eleştirilerle karşı karşıyadırlar.
Megrelya ve Megreller
olayını geçmişte ve günümüzde sıcak tutanlara karşı
böylesi nefreti, zehiri ve garezi nerede biriktirdiğiniz
hayret verici bir konudur. Gürcü kültürüyle yetişen ve
iyi bir eğitim görmüş olan sizler uygar bir biçimde
nasıl karşılık vereceğinizi bilmiyor musunuz? Neden
“sözde” Megreliz veya neden sözde Megrel “köpekleriz”?
Geleneksel yöneticilerimiz olan Dadyanların Megrel
köylüsünü ve genelde aileleri sığır ve bazen de daha
kötü muamelelere tabi tutmuş olmaları esas neden
olmayabilir. Köylüleri satın almak, satmak, kiraya
vermek, hediye gibi sunmak, çeyiz olarak vermek, çiftlik
hayvanları ve kuşlarla takas etmek, kızgın şamdanlarla
gözlerini çıkarmak, vücutlarına yoğurt sürerek kızgın
güneş altında tutmak, organlarını kesmek ve buna benzer
diğer zalimane davranışlar Megrelya’da eskiden
revaçtaydı.(1)
Çocuklarınız ve torunlarınızla konuşurken onlara hangi
dille hitap ettiğinizi sorabilir miyim? (Megrelce mi
Gürcüce mi?)
Bana ve şüphesiz doğru
düşünen herkese göre; Gürcülerin ve Megrellerin
aralarında “mermi” ile konuşmaları reddedilmesi gereken
bir davranıştır. (2)
Her şeyden sonra,
görüşlerini ve durumunu basında ve televizyonda uygar
bir şekilde açıklayan bir adamın, kim olursa olsun,
yanlışı nerededir?
M. Dzhanashia (3) şöyle
diyor: “Geçmişi öğrenme arzusu bir halkta, sadece bu
halk yüksek gelişme düzeyine ulaştığında doğar ve ulusal
uyanıklılık onların arasında gelişir.”
Eğer gerçekten eğitimli
ve tamamen namuslu insanlarsanız neden Gruzija ve Gruzin
(4) ile Sakartvelo ve Kartveli (5) terimlerinin
içeriğini açıklamıyorsunuz?
Bu terimler içerik olarak
aynı mı, değil mi? Aynı olmadıklarını çok iyi
bildiğinizden ama şimdi kabul edilen taraflılıktan
dönmeyi imkansız bulduğunuzdan eminim. Bu terimleri
şimdi açıklayacağım:
Gruzija ve Gruzin
terimleri, Megrelleri, Svanları ve Gürcüleri
birleştirmek için yapay olarak yaratılmış kolektif
terimlerdir. Demek istenen şudur: Bu üç halk Gruzin
halkını meydana getirmiştir ve ülkeleri de Gruzija
olarak adlandırılmıştır. Diğer taraftan, Sakartvelo ve
Kartveli terimleri, Megrelleri, ve Svanları kapsamadığı
için kolektif terimler değildir.
Sakartvelo/ Kartveli
terimleri Samegrelo/ Megreli (6) terimleriyle veya
Svaneti/ Svani (7) terimleriyle yer değiştirilirse her
iki çift terim de Rusça’da Gruzija/Gruzin olarak yanlış
şekilde tercüme edilecekti.
Megrelce’nin yazılı
edebiyatı bulunmadığına sığınarak bana karşılık
vereceğinizi biliyorum. Ancak yazılı edebiyata sahip
olmanın tek başına etnik bir grubun belirleyici bir
özelliği olmadığını anlamalısınız; yazılı edebiyat, bir
dilin ses sisteminin ifade edilmesinin bir aracıdır.
Bir Megrel'in Gürcü
olmadığını ispata gerek yoktur.
Kişi olarak bunu gereksiz
buluyorum. Ancak sizlere bazı gerçekleri anlatmak
zorundayım. Belki yenilerini anlatmanın yanı sıra, bazı
eski gerçekleri de hatırlatmaya çalışabileceğime
inanıyorum.
Bütün yabancı bilim
adamları Megrellerin Gürcü olmadıkları konusunu teslim
ederler. Ne acıdır ki, Megrellerin “kendileri” bu
gerçeği bilmezler!
Haziran 1990’da,
Londra’da toplanan 5. Avrupa Kafkasoloji Kongresi’nin
oturumları yapıldı. (8) Sunulan tebliğlerden bir tanesi
Megrelce Ve Lazca’ya ayrılmıştı. Kardeş dil Lazca’nın
Türkiye’deki durumu gibi, Megrelce’nin de Gürcüstan’da
yok sayıldığı konuları tebliğin tartışılan
noktalarındandı. “Bazı nedenlerden” dolayı, bu tebliğ
hakkında kamuoyuna basın yoluyla bilgi verebilecek
hiçbir “bilim adamı” Tbilisi delegasyonundan
gönderilmedi. Neden? Çünkü bizim bilim adamlarımız
Megrellerin Gürcü olmadıklarını benden ve sizden daha
iyi bilirler.
Şu atasözünü
duymuşsunuzdur: “Bazen konuşmak sessiz kalmaktan iyidir.
Bazen konuşarak zarara yol açılır.”
Ark. Lamberti,
“Gürcüstan’da ve Megrelya’da 1633-1653 yılları arasında
misyoner olarak bulundum,” diye yazıyor “Megrelya”
isimli kitabında (10). Lamberti açıkça, “İki ülkeyi
ziyaret ettim,” diyor; aksi takdirde, “Gürcüstan’da ve
onun bölgesi Megrelya’da bulundum,” derdi. Hiçbir
şekilde bu son cümleye benzer bir ifade kullanmamıştır.
Eleştirisel makalesinde
T. Tsivsivadze (11) şöyle yazıyor:
“Ne yazık ki, Megrlya’nın
bazı köylerinde bazı çocukların Gürcüce’yi biraz geç
öğrendiklerini yazarken kalemimin kendiliğinden elimden
uzaklaştığını hissediyorum.” Bazı istisnalarda T.
Tsivtsivadze’nin ifadesindeki “bazı” kelimesi,
“çoğunluk” ya da “hepsi” kelimesiyle yer
değiştirilmelidir. Tsivtsivadze şüphesiz fazlasıyla
haklıdır, eğer bir Megrel çocuğu
Gürcüce’yi okulda
öğrenemezse, Megrel çocuğunun anadili Megrelce olduğu
için, Gürcüce’yi hiçbir zaman öğrenemeyecektir.
Tsivtsivadze’nin makalesi
devam ediyor: “Bu satırları yazmak zorunda
kalmamalıydım, meselenin özü budur.”
Yazar, bu satırları
yanlış oldukları temelinden hareketle değil, kelimesi
kelimesine doğru oldukları için yazıyor. Ben, kendisine
gerçekleri anlattığı için şahsen teşekkürlerimi sunmak
istiyorum. Namuslu bir adam gerçekleri söylemekten
korkmamalı.
Ben daha önce de açıkça
söylemiştim ve burada bir kez daha tekrar ediyorum: Ben
Gürcü değil, bir Megrelim...
Hiçbir tarihçi,
dilbilimci, dil bilgini veya herhangi bir dalda uzman
kişi Megrellerin Gürcü olduğunu ispatlayamaz. Megreller
kendilerini Gürcü olarak kabul etmeye zorlandılar (12)
ve işte bu yüzden, bugün ya da yarın ağırlığını
hissettirecek ve uzunca bir süre de etkili olacak
Megrelya ve Megreller sorunu bunca yıl sıcak
kalmıştır.(13)
En son olarak
Gürcistan’da, Megrelya’daki gelişmeler, tek bir
Gürcistan yaratma hayalinin nasıl bir sabun kabarcığı
gibi patladığını ortaya çıkarmıştır.(14)
Gürcüleşmiş Megrel Zviad
Gamsakhurdia bir makalesinde (15) bizleri Megreller
olarak aşağıladı, ancak şimdi bütün dünya O’nun siyasi
kariyerinin nasıl trajik bir şekilde son bulduğunu çok
iyi biliyor.
Nedenler hepimizin
davranışlarına yön verme durumundadır. Bugün resmi
olarak hükümet tarafından yasaklanan Megrel diline resmi
statü verilmelidir (16).
Sizin “köpeklerin dili”
olarak nitelediğiniz Megrel dili sınırsız güzellikte,
zengin ve çeşitliliktedir, yok olması sadece Megreller
için değil bütün insanlık için de trajedi olacaktır.
Gürcülerin, kendilerinin
bu sorun hakkında sessiz kalmaları hakkında açıkçana bir
görüş belirtmiyorsunuz. Tartışmalara neden onlar da
katılmıyorlar?
Benim 1989 yılında Abhaz
Televizyonu’ndaki açıklamalarım, sizin bugünkü çıkışınız
kadar tehlikeli değildi. İnsanların evlerinden çıkıp
bütün dünyaya “Ben bir Megrel değilim,” demelerinin bir
anlamı yoktur. Mumun ve isin kendi yolunu ne zaman
bulacağını kim bilebilir? İleride torunlarımızın
cevaplayamayacağı davranışlar sergilemeyelim.
DİPNOTLAR
* Ogni Kültür
Dergisi, Sayı 6, 1994.
** Yazar Nugzar Dzhodzua Abhazya’da yaşayan
Megrellerden biridir. 1989 yılında Abhaz Televizyonu’na
çıkarak 1930’lardan beri Gürcistan’da “resmi” bir görüş
olan Megrellerin Gürcü olarak
gösterilmelerini artık kabul edemeyeceğini açıladı.
Kişisel görüşlerini açıklamasının “ödülü” dövülmek,
işinden kovulmak, evinin sürekli olarak silahlı kişiler
tarafından “ziyaret” edilerek görüşlerinden
vazgeçirilmeye zorlanması ve annesinin de yerel Gürcü
basınına çıkartılarak oğlunu suçlaması için tehdit
edilmesi oldu. Bu açık mektup, yanlış olarak kendilerini
Gürcü olarak kabul eden bazı Megrellere yönelik olarak
kaleme alınmıştı. Ancak yeni “demokratik” Gürcistan’da
hiç kimse bu makaleyi kamuoyuna duyurmak için
yayımlamaya yanaşmadı. (B.G. Hewit, Londra Üniversitesi
Öğretim Üyesi, Central Asian Survery, (1993), 12 (3),
s.301, 302, 303, 304)
1. İrakli Akhalaia,
Peasant Reform in Mingrelia (1958); Dimitri Lemondzhava,
The Peasant Revolt in Migrelia 1856-1857, (1957); Don
Arkandzhelo Lamberti, The Description (1901, 1938,
1990). Bu eserler Gürcüce’dir.
2. Yazarın kastettiği, 1992 yılı boyunca
Megrelya’daki, Tsalendzhikka’daki çatışmalardır.
(İngilizce’ye çevirenin notu).
3. The Custom of Mourning in Georgia, İveria, 7
Haziran 1887.
4. Rusça’da Gürcüstan ve Gürcü (İngilizce’ye
çevirenin notu).
5. Gürcüce’de Gürcistan ve Gürcü (İngilizce’ye
çevirenin notu).
6. Gürcüce’de Megrelya ve Megrel (İngilizce’ye
çevirenin notu).
7. Gürcüce’de Svanetya ve Svan (İngilizce’ye
çevirenin notu).
8. Caucasion Perspective (1992)’de yayımlandı.
9. Dilbilimciler Lazca ve Megrelce’yi Kolkheti(=Zan)
dilinin zaman içinde ikiye ayrılmış ve kendi başlarına
gelişmiş iki ayrı kolu olarak tanımlarlar. Güney Kafkas
dil ailesi(Megrel-Lazca, Svanca ve Gürcüce’den meydana
gelir. (İngilizce'den çevirenin notu)
10. The Desription io Migrelia.
11. Literary Georgia-7; 16 Şubat 1990, (Yoldaş
Bregadze, Kardeş Doişvali).
12. 1926 nüfus sayımında 242.990 kişi Megrel
olarak kayıtlara geçmiştir. (Veriler Wixman’dan
alınmıştır. (B.G. Hewit, Londra Üniversitesi Öğretim
Üyesi, 75th Anniversary Conference, Aralık, 1990)).
1926’dansonraki nüfus sayımlarında günümüze kadar Megrel-Lazlar
Gürcistan’da kayıtlara “Gürcü” olarak geçirilmişleridir.
13. Bkz. S.n. Kruşçev, XX. Kongre Gizli Raporu,
Kişi Kültürüne Karşı, s. 55-56; Çeviren: Ahmet Fethi,
Pencere Yayınları, 1. Baskı, Aralık 1991, İstanbul.
14. Poti, Abasha, Samtredia, Zugdidi
veTsalenzhikka’daki Megrel-Gürcü çatışmalarıkastediliyor.
(İngilizce’ye çevirenin notu).
15. Literary Georgia, 3 Kasım 1989.
16. Bu konuda düzenlemelere gidildiğini
sanıyorum. |