Sürgünden sonra çok kötü bir dönem
geçiren Çerkeslerin Osmanlı topraklarında yaptıkları ilk
resmi çalışma olarak; Şimali Kafkas Cemiyeti (Kuzey
Kafkas Derneği) adı altında bir dernek kurmaları
gösterilebilir.
Aslında bu dernek, o dönemde hiç kimsenin cesaret
edemeyeceği derecede ilerici bir yapı sergilemektedir.
Şeriatçılığın yoğun yaşandığı dönemde, şeriatçılığı
kesin bir dille reddetmiş ve kurdukları derneğin
1.maddesine şöyle yazmışlardır: “Aşağıda ikinci maddede
yazılı amaçlara hizmet etmek ve genel merkezi
İstanbul’da olmak üzere erkekler ve kadınlardan
oluşan ‘Şimali Kafkas Cemiyeti’ kurulmuştur”.
O dönemleri göz önüne aldığınızda daha birinci madde de
bile yaşam biçimlerini kesin bir dille tarihe
geçirmişlerdir.
Şimali Kafkas Cemiyeti, toplumbilimsel olarak
değerlendirildiğinde; o günün koşullarında ve
çaresizliklerinde yapabileceğinin en iyisini yapmış
görünüyor. Günümüzde, çoğu Çerkes Şimali Kafkas
Cemiyeti’nin Çerkesleri kadar olaya sosyolojik
bakamıyor. Daha çok maddi kazanımlar elde etmeyi ve
şeriatçılığa uşaklık yapmayı uygun görüyorlar. O
dönemde, kadın erkek ayırımı yapılmaksızın bir çatı
altında umarsız toplanılırken
-hatta yönetime katılınırken-
şimdilerde haremlik selamlık uygulamaları
yaygınlaştırılıyor.
Biz Şimali Kafkas Cemiyeti’nin yapılanması konusundaki
detaylara girmeyeceğiz. Yazımızın sonunda cemiyetin
tüzüğünü ve şubelerine ilişkin talimatlarını
okuyabilirsiniz.
Bizim asıl değinmek istediğimiz konu, şeriatçılığın o
denli yoğun olduğu bir dönemde nasıl olurda Çerkesler
geleneklerinden taviz vermezler? Nasıl olurda şu anda
-kısmen de olsa- özgürlüklerin yaşandığı bir ortamda
bazı Çerkesler şeriat batağının içine girip, gözleri
görmez, saldırgan, uyumsuz, toplumsal çalışmaları çıkar
çalışmaları gibi görür. Çünkü Osmanlı Dönemi Kuzey
Kafkas Diasporası ile şimdiki kuşak arasında asimilasyon
farkı var.
Şimdi Türkiye’deki bazı Çerkes dernekleri ve grupları ya
Fetullahçı ya Işıkçı ya da başka şeriatçı grupların
uşağı durumunda. Ki, bu gruplar Müslümanlığa inanan
samimi insanların üzerinden ne kadar rant sağladıkları
bilinmeyen konular değildir. Osmanlı dönemi Çerkesleri
bunun farkına varırken günümüzde bazı “Çerkeslerin”
bunun farkına varmamaları düşündürücüdür. Dolayısıyla
100 yıl önceki Çerkeslerin yaptıklarına bakıp sonra
günümüze döndüğünüzde yüzümüz kızarıyor.
Hazımsızlık ve şeriatçılık öyle benliklerine
işlemiş ki, Çerkesliğin yok olmasına neden olduklarının
farkında bile olmadan bunlara hizmet ediyorlar.
Değişen ne oldu? 100-150 yıl içinde ne değişti de biz bu
duruma düştük? Osmanlı dönemi diasporası Cemiyeti
“Çerkes kızları ile evlenmelerini sağlamak ve Çerkes
kızlarının Kafkasyalı olmayan unsurlarla, özellikle
sadece servete tamah edilerek aslı ve soyu belli olmayan
ve hatta soyluluğunu yitirmiş şahıslara verilmesi men
edilecektir.” diye karar alırken acaba ne anlatmak
istediler? O dönemin serveti olup soysuz olanları
kimlerdi? Herhalde o dönemin ateistleri değildi.
Osmanlı dönemi Kuzey Kafkasyalılar, genç kızlarımızın
özellikle gelinlik dönemlerini zorlaştıran adetleri
kaldırmaya çalışmak gibi çağdaş bir düşünceyi derneğinin
tüzüğüne almaları çok şey anlatıyor. Buna karşın,
2003’de bazı “Çerkesler”de genç kızlarımızı
derneklerden, düğünlerden, zegexlerden kopartıp çarşafın
içine sokuyor.
Birazcık aklı olan görüyor ki, bu yapılanmalar
Çerkeslerin birbirlerinden kopmamasının en önemli engeli
olarak gördükleri yaşam biçiminin bir biçimde ortadan
kaldırılmasına yöneliktir. Bunu da kısmen başarıyorlar.
Şimali Kafkas Cemiyeti’ni kuranlar ile torunları
arasındaki bu değişim ne yazık ki Çerkeslerin yararına
değil. Onlar şimdi yaşıyor olsalardı, bu din
bezirganlarınla zamanında yeteri kadar mücadele
etmedikleri için hayıflanıyor olacaklardı.
CircassianCanada Notu
1)
CircassianCanada adına yazılan her türlü
yazı hiçbir maddi çıkar beklentisi olmadan
yayınlanmaktadır. Dolayısıyla bu yazıları kullanmak
isteyen hiçbir kurum ya da kişi telif hakkı ödemeksizin
ya da izin almaksızın kullanabilir. Etik (ahlaki) değeri
biz Çerkeslere herhangi bir maddi bedel beklemeden
hizmet olarak algılıyoruz. Saygılarımızla.
2) Aşağıdaki Şimali Kafkas Cemiyeti’nin Tüzüğü,
günümüz Türkçe’sine CircassianCanada tarafında
çevrilmiştir.
ŞİMALİ KAFKAS CEMİYETİ NİZAMNAMESİ (Kuzey
Kafkas Derneği Tüzüğü)
Madde 1-
Aşağıda ikinci maddede yazılı amaçlara hizmet etmek ve
genel merkezi İstanbul'da olmak üzere erkekler ve
kadınlardan oluşan "Şimali Kafkas Cemiyeti" kurulmuştur.
Madde 2-
Derneğin izleyeceği amaçlar: Kuzey Kafkasya'nın asli
unsurlarının ulusal haklarını savunmak, elde etmek ve
adı geçen unsurlar arasında kardeşlik, ulusal dayanışma
ve yardımlaşmayı kurmak ve güçlendirmek; ulusal
karakteri geliştirmek, bilimler ve uygulamalı bilimleri
(ulûm ve funûnu) ve özellikle ulusal eğitimi yaymak ve
genelleştirmek; sanat ve ticareti destek, yetim
çocukları ve yardıma muhtaç aileleri koruma;
hastalıklara karşı mücadele ile ulusal nüfusu arttırmak
ve soyun saflığını korumaktır.
Madde 3-
Dernek ikinci maddede belirtilen amaçlara ulaşmak için
herşeyden önce ulusal dilleri yazılı hale getirerek,
ulusal okullar kurarak ulusal eğitimi yayacak ve
genelleştirecektir. Ulusal unsurlarının bulunduğu
yerlerde şubeler açacak, çeşitli dillerde gazete ve
broşürler yayımlayarak ve gereken diğer araçlarla
tarihini ve ulusal haklarını uygarlık dünyasına karşı
ilan edecek ve savunacaktır. Diğer ulusal kurumlarını
oluşturarak ulusal ve medeni ihtiyaçlarını
sağlayacaktır. Ulusal unsurlar arasında derneğin
düşüncelerini yaymak üzere, Dernek Genel Merkezi
tarafından İstanbul'da bir gazete ve ayrıca bir broşür
yayımlayacaktır.
Madde 4-
Örgüt : Dernek İstanbul'da bulunacak olan bir genel
merkez ile şubelerden ve bazı yörelerde birkaç şubeden
oluşan ve bölgenin adını taşıyan ikinci derece
merkezlerden oluşacaktır. İkinci derecedeki merkezler
(merakız-ı tâliyye) Genel Merkez ve şubelerdeki ikinci
derece merkezler tarafından atanacaktır.
Genel
Merkez, "Thamate Kurulu" ve "Genel Merkez Yönetim
Kurulu"ndan oluşmaktadır. "Thamate Kurulu" ve "Genel
Merkez Yönetim Kurulu" onikişer, İkinci Derece Merkez
Kurulları yedişer ve şube kurulları beşer kişiden
oluşacaklardır. Bir şube kurulundan biri başkan, diğeri
sorumlu katip ve diğerleri üyelerdir. "Thamate" ve
"İkinci Derece Merkezler" kurulları üç yıl için, diğer
kurullar birer yıl için seçilecektir.
Madde 5-
Kuzey Kafkasya ulusal unsurlarına (halklarına) mensup
herkes (kadın veya erkek)
derneğin amaçlarını kabul etmek koşuluyla
derneğin üyelerinden olabilir. Ancak oy kullanma hakkına
sahip olabilmek için onsekiz yaşından aşağı olmamak ve
en az ayda 20 Kuruş bir para ödemeyi kabul etmiş olmak
koşuldur. Ölümünden önce önemli bir miktar para veren ve
bağışlayan ya da ölümünde önemli bir gelir vakfeden ve
vasiyet eden, olağanüstü hizmeti görülen kişiler "şeref
üyesi" (Aza-ı mübeccele) sayılırlar.
Madde 6-
Seçim Yöntemi : Şubelerin yönetim kurulu her şubenin
sınırı içinde bulunan üyeleri tarafından -her bir
unsurun temsilcisi bulunacak biçimde- yapılacak genel
toplantı ile seçilir ve "Genel Merkez"e bildirilir.
Genel Merkez Yönetim Kurulu, ululen her şubenin seçip
göndereceği birer kişiden oluşan delegelerin yılda bir
kez akdedeceği kongre tarafından, bu kongreye katılan
üyeler arasından seçilecek 24 kişi arasından "Thamate
Kurulu" tarafından seçilerek atanır. Bu amaçla İkinci
Derece Merkez (Merakız-ı Tâliye) Kurulları’da
bölgesindeki şubeler tarafından aynı biçimde her yıl bir
kez seçilir. "Thamate Kurulu", tüm şubelerin genel
üyelerinin üç yılda bir toplanmasıyla ve gizli oy
yöntemiyle seçecekleri kişilerden en çok oy alanlar
aldıkları oy sırasıyla seçilirler. "Thamate Kurulu"nda,
her ulusal unsurdan mutlaka bir kişi bulunacaktır. Üç
kez "Thamate Kurulu"na seçilen ve atanan kişi bu kurulun
sürekli üyelerinden biri olur.
Madde 7-
Genel merkez yönetimi, ikinci derece merkezler ve şube
kurulları üyeleri muvazzaf, yani ücretli ve sorumlu
olacaklardır. Bu nedenle sürekli toplantı halinde
bulunacaklardır. Bu amacın ilk yapılacak genel kongre
ile sağlanmasına değin bu kurulların üyeleri onursal
olarak görev yapacaklardır. Thamatelerin hakk-ı huzuru
vardır.
Madde 8-
Görevler : Thamate Kurulu derneğin genel amaçlarının
gerçekleşmesiyle görevli en yüksek kurulu ve dernek
tüzüğünün denetleyicisidir. Derneğin genel amaçları ile
ilgili iş ve konuları genel merkez yönetim kuruluna
aktarır. Thamate Kurulunun emrinde özel bir sekreter
bulunur. Genel Merkez Yönetim Kurulu, Thamate Kurulu'nun
gözetimi altındadır. Derneğin sorumlu sekreteri Yönetim
Kurulu’na bağlıdır. Yönetim Kurulu bütçe, eğitim, hukuk,
sağlık, istatistik gibi iç bölümlere ayrılır. Bu kurula
dernek üyelerinden yardımcı ve onursal olarak devamlı
üyeler alınabilir. İkinci derece merkezler ve şubeler
yönetim kurulları da genel olarak Genel Merkez Yönetim
Kurulu gibi görevlerle ilgilenmek üzere üyeleri
arasından görevleri paylaştırır. Yönetim Kurulu,
kararlarından uygulama ve yürütmeyi kendi yetkisi
dışında gördüklerini usulen Thaate Kurulunun görüş ve
onayına sunar. İki kurul arasında anlaşmazlık doğduğunda
her iki kurulun genel meclis halinde toplanmasıyla ve oy
çokluğu ile kararlar alınır. Thamate ve Yönetim
Kurulları her yıl toplanacak olan Genel Kongre’ye karşı
ortak sorumludurlar.
Madde
9- Kurullarda genel görevin işleyiş biçimi hakkında
ayrıca bir iç tüzük düzenlenecektir.
Madde 10-
Çalışmanın işleyiş biçimi: Genel Merkez ile ikinci
derece merkezler ve şubelerin yönetim kurulları sürekli
çalışma halinde bulunacaklardır. Her toplantıda bir
başkan atanacak ve bütün görüşmeler belgelenerek
arşivlenecektir. Thamate Kurulu hiç olmazsa haftada bir
kez toplanır. Her bir şubenin yönetim kurulu, Genel
Kongre’nin toplanmasından üç ay önce bir yıllık
çalışmasına, gelirleri ve harcamalarına, gelecek yıl
hakkındaki isteklerine ve şubenin genel durumuna ilişkin
ayrıntılı bir raporu Genel Merkez’e verecektir. Genel
Merkez’de derneğin bütününe ilişkin aynı biçimdeki
ayrıntılı raporunu Genel Kongre’ye sunmaya zorunludur.
Genel Kongre (Zeuç'e) her yıl Ekim ayının on beşinde
toplanır. Bu toplanma bir ay kadar devam eder. Kongreyi
usulen Thamate Kurulu açar. İlk toplantıda kongre
üyelerinin belgeleri incelendikten ve toplantının
yapılması için gerekli üyenin mevcut bulunduğu
belirlendikten sonra Thamate ve eski Merkez Genel
Yönetim Kurulları üyeleri de dahil olduğu halde genel
bir meclis halini alır. Bu toplantıya katılanlar
arasında gizli oy yöntemiyle bir başkan, bir başkan
yardımcısı ve üç sekreter seçildikten sonra diğerleri
değişik inceleme ve çalışma komisyonlarına ayrılırlar.
1- Geçen yılki çalışma dönemine
ilişkin bütçe,
2- Geçen yılın çalışmaları incelenir.
3- Gelecek yıla ilişkin işler.
4- Gelecek yıla ilişkin bütçe
kararlaştırır.
5- Gelecek yıla ilişkin Genel Merkez
Yönetim Kurulu seçilir.
6- Dernek tüzüğü hakkında gerekiyorsa
incelemede bulunulur. (Tüzüğün değiştirilmesi ve yeniden
ekler yapılması, kongre üyeleri tarafından gelecek öneri
üzerine Kongre üyelerinin çoğunluğu tarafından kabul
edilmek koşuluyla yapılır).
7- Kongre, görüşmelerine ilişkin ve o
yıl kapsayan bir broşür hazırlayarak yayınlar.
Madde 11-
İşbu tüzük ilk oluşturulacak Genel Kongre’de (Zeuç)
incelenmek ve onaylanmak üzere geçici olarak
yayınlanmıştır.
ŞİMALİ KAFKAS CEMİYETİ'NİN ŞUBELERİNE İLİŞKİN YÖNERGE
Madde 1- Bütün Şimali
Kafkasyalılar bir büyük aile ve bir ulus adı ile kabul
edilecek ve bir ayırım yapılmaksızın her bireyi arasında
birlik, dayanışma ve karşılıklı saygı geçerli olacaktır.
Tüm şubeler, belirtilen bu düşünceyi açıklayarak
destekleyeceklerdir.
Madde 2-
Çerkes giyimi ve adetleri bireyler tarafından eksiksiz
biçimde korunacak ve desteklenecektir.
Madde 3-
Her bir şube, bölgesinde oturan Kafkasyalıların nüfusu
hakkında örneği mektup içine konulmuş biçimde, her yıl
bir istatistik tutacak ve bunun bir kopyasını düzenli
biçimde Genel Merkez’e gönderecektir.
Madde 4-
Bütün çocuklar (kız ve erkek) için ilk öğrenim
zorunlu olacak, yoksul ailelerin çocuklarına şube ve
halk tarafından ücretsiz öğrenim gördürülecek, giyim ve
yeme içme giderleri karşılanacaktır. Bu amaçla, önemli
her bir köyde ya da birbirine yakın iki-üç köy adına
ulusal ilkokullar açılacak, ilköğretim ulusal
öğretmenler ve araçlar ile yapılacaktır. (İlkokul
programı projesi mektup içinde bulunmaktadır).
Oluşturulacak ulusal okullarda eğitimin başarılı
olabilmesi için her şubenin merkezinde bir öğretmen
okulu kurulması ve buraya, öğretmenlik yapabilecek
kişilerin 3'er ay devam etmelerinin sağlandıktan sonra,
ellerine birer belgenin verilmesi gerçekleştirilecektir.
Madde 5-
Yıllık hasat sonrasında, her köyün elde edeceği ürünün
ve diğer kazançların zekatı, hükümete resmen vereceği
aşar vergisinden başka, köy halkı tarafından, bir yerde
toplanarak korunacaktır. Zekatın 1/5'i İstanbul'da Genel
Merkez’in ve diğer 1/5'i köyün bağlı bulunduğu şubenin
yönetim kuruluna ve 3/5'i de o köyün okul ve diğer
halklarınca yapılacak ortak ulusal giderlere
ayrılacaktır.
|