|
|
................... |
|
................... |
SHAPSUGHLAR KAFKASYA’DA UNUTULMAK
İSTEMİYOR
|
Naciye Saraç
Global
Yorum Dergisi |
|
|
................... |
|
|
SSCB’nin
dağılmasının ardından Karadeniz’de Rusya’nın
nüfuzu büyük ölçüde zayıflarken, AB ülkeleri,
ABD ve NATO konumlarını güçlendirme çabasında.
Diğer taraftan, tarihi İpek Yolu Projesi ve
Batılı devletlerin Karadeniz sahillerini
serbest bölge haline getirme çabaları,
Karadeniz’e kıyısı olan Gürcistan sınırları
içerisindeki Abhazya gibi RF bünyesinde yer
alan Kıyıboyu Shapsugh’un önemini de artırdı. Bilindiği gibi, Rusya
Federasyonu’na bağlı Krasnodar Eyaleti sınırları
içerisinde bulunan Kıyıboyu Shapsugh bölgesindeki Tuapse
şehir merkezi ve köyleri ile Soçi’ye bağlı Lazarevsk’te
toplam 18 köyde yaklaşık 12 bin kişi yaşıyor. Ancak,
1864`ten önce bölgede sadece Shapsugh boyuna mensup
yaklaşık 700 bin Adige'nin yaşadığına dair tarihi
kayıtlar da bulunuyor.
Bugün ise Kafkasya`da yaşayan Shapsughların da dahil
olduğu bütün Adigelerin toplam nüfusunun yaklaşık 700
bin olduğu kaydediliyor.
Tuapse’de yaşayan Çerkesler, 1864’te anavatanlarından
sürgün edildiler.
1864’den sonra bu topraklarda Shapsughların sadece %
2’si kaldı. SSCB döneminde Shapsughların, Özerk
Cumhuriyet kurmak için mücadele etmelerine karşın,
1924’te “Shapsugh Ulusal Rayonu” kuruldu ve Cumhuriyet
kurulması için çaba gösteren Shapsugh Kongresi Başkanı
Yusuf Neğuç da Sibirya’ya sürüldü.
Ruslar, Shapsughların denize geçişlerini politik açıdan
tehlikeli görmeleri nedeniyle, bölgede Özerk Cumhuriyet
kurulmasına izin vermediler. Diğer taraftan, Osmanlı
izlerine de rastlanan Shapsugh bölgesinin oluşturulması
ve kaldırılması Rusya’daki tüm Adige bölgelerine de
örnek teşkil ediyordu. Bu tarihten sonra, dil ve
kültürlerini korumak için sürekli çabalayan Shapsughlara
1999’da “Koruma Altında Küçük Yerli Toplum Statüsü”
verildi.
1937 yılında SSCB yönetimi tarafından Latin alfabesinin
kaldırılarak, yerine Kril harflerinin kabulünün
ardından, Shapsughlar da diğer Kafkas halkları gibi
bugüne kadar kendilerine ait alfabeyi kullandılar.
Bugün, köylerdeki ilkokullarda, Adigece seçmeli ders
olarak okutuluyor, ayrıca bölgede Adige Cumhuriyeti
Devlet Üniversitesi’ne bağlı bazı fakülteler de eğitim
veriyor.
Tuapse’de bulunan İslam Merkezi, başta Shapsughlar olmak
üzere bölgede yaşayan Tatar, Ahıska ve Azeri gibi
Müslüman toplumların radikal unsulardan etkilenmelerini
önlemek ve bölgedeki Ermenilerin çoğunluk oluşturarak
bölgedeki yönetimi ele geçirmelerine engel olmak
amacıyla faaliyet gösteriyor.
Diğer taraftan, Shapsugh Gazetesi ve Kuban TV,
Shapsughlara yönelik yayın yapıyor. Ayrıca, merkezi
Adige Cumhuriyeti Maykop’ta bulunan Adige Cumhuriyeti
Radyo ve TV kurumu da Kıyıboyu Shapsugh Lazarevsk
rayonunda bir istasyon kurarak, bölgede yaşayan Adige
asıllıların kültürel kimliklerinin geliştirilmesi, diğer
Kafkas halkları ile ilişkilerinin güçlendirilmesi ve
bölgede artan Ermeni nüfusa karşı Adigelerin
asimilasyonunun engellenmesi amacıyla TV yayını yapıyor.
Shapsugh bölgesinin kalkınmasına yönelik olarak
Krasnador Eyalet bütçesinden de ödenek sağlanıyor.
Diğer taraftan, bölgenin tarihi halkı olan Shapsughların
bazı sorunları var. Rusya Federasyonu’nca sayıları az
olan halklara tanınan toprak tahsisi ve topraktan
istifade etme olanağı gibi haklara sahip değiller.
Shapsughlar, bu konuda Tuapse’deki mahkemeye
başvurmalarına karşın, Krasnodar tüzüğüne göre
“Tuapse’de Shapsughların bulunmadığı, bölgede sadece
Ruslar ve Kazakların yaşadığı” iddiasıyla talepleri
reddedildi. Bunun üzerine Shapsughlar, Tuapse’deki
tarihi varlıklarını kanıtlayabilmek için etnolojik
çalışmaların yürütülmesi yönünde karar aldılar.
Shapsughların, ayrıca, bölgeye Ermenilerin
yerleştirilmesi nedeniyle, sayılarının her geçen gün
azalması ve Adige dili eğitiminin zayıflaması gibi
sorunları da bulunuyor. Krasnodar’da okutulan tarih
kitaplarında bölgenin tarihi halklarından olan Adigeler
ile ilgili bilgilere yer verilmiyor. Son yıllarda RF’nin
bilgisi dahilinde yerleşen yaklaşık 400 bin Ermeni,
bölgede kalan çok az sayıdaki Shapsughların üzerinde
baskı uygulamaya başladı. RF/Soçi’de bulunan Ermenistan
Konsolosluğu da, bölgedeki Ermeni asıllılara diplomatik
alanda yardımcı olabilmek için faaliyet gösteriyor.
Ancak, Krasnodar yönetimi, Kuban topraklarının gerçek
sahibinin Adigey halkları olduğu, bu topraklara sonradan
yerleşen Ermeni ve Yahudi’lerin, hak sahibi
olamayacakları görüşünde.
Shapsughlar bugün, II. Dünya Savaşı öncesinde özerk
konumda bulunan bölgenin tekrar eski statüsünü elde
etmesine yönelik mücadele veriyor. Bu kapsamda, Dünya
Çerkes Birliği ve UNPO’nun (Temsil Edilmeyen Halklar
Örgütü) girişimiyle, Krasnodar Valiliğince,
Shapsughların anadillerini öğrenmelerine yönelik olarak
Adige Devlet Üniversitesi’nde Shapsugh dil ve tarihini
öğretecek öğretmenlerin yetiştirilmesi, halk oyunları
ekibinin kurulması, finansman desteği sağlanması ve
resmiyetinin kabul edilmesi, Krasnodar radyosunda
Shapsugh dilinde yayın yapılmasının sağlanması ve
bölgenin ekonomik kalkınmasına yönelik çalışmalara
başlandı. Ayrıca, Krasnodar Eyalet yönetimi
Parlamentosu’nda Shapsughlara temsil hakkı tanınması,
Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkesya ve Adige
Cumhuriyeti'nde olduğu gibi, Kıyıboyu Shapsugh
bölgesinde de Adige dilinde eğitim yapılması, kardeş
cumhuriyetlerden öğretmen teminine gidilmesi,
diasporadan dönen Shapsughların ikametgah ve konut
edinme işlemlerine kolaylık getirilmesi, yerel
yönetimlerin yetkilerinin arttırılması ve toprak
işlenmesi konusuna katkı sağlanması, bölgedeki köylerin
Kafkas-Rus savaşı dönemindeki isimlerinin geri verilmesi
gibi konularda düzenlemeler yapılması da bekleniyor. |
|
|
|
|
|
|
|