|
|
................... |
|
................... |
YENİLGİ ve SÜRGÜN |
Walter Richmond
Yardımcı
Prof., B.A. Arizona State Üniversitesi, M.A. Ph.D. Güney
Kaliforniya Üniversitesi
Çeviri: Soner Kocsav
“Kuzeybatı Kafkasya: Geçmiş, Şimdi, Gelecek” adlı
kitaptan alıntıdır. (Bölüm 4) |
|
|
................... |
|
|
Çerkeslere karşı kazandığı
son zaferden önce, Rus hükümeti, Çerkesleri Osmanlı
İmparatorluğu’na sürgün etmeye ve onların topraklarına
da Kazakları yerleştirmeye çoktan karar vermişti bile.
“Kafkasya’dan Mektuplar”
adındaki yazısının beşinci bölümünde General Rostislav
Fadeev şunu iddia etti: “Lezgi ve Çeçenlerin boyun
eğmesiyle tatmin olan Saha Kumandanı Prens Bariatinski,
bu yüzden, savaşın son dört yıldaki planı olarak
Çerkeslerin şart koşulmaksızın dağlardaki
barınaklarından (…) kovulmasını, Batı Kafkaslardaki
savaşın amacı olarak ortaya koydu.” (1)
Fadeev, anlaşılan o ki, 1860 Ekim’inde Vladikavkaz’ da
yapılan Batı Çerkeslerinin sorununu çözme konusu ile
ilgili bir Kafkas komutanlar toplantısından söz
ediyordu. Dmitry Miliutin’e göre, sadece Filipson,
Çerkeslere karşı insancıl bir yaklaşım sergileme
konusunda tartışmaya girdi.
Filipson’un düşüncesine göre, insancıl bir ruh içinde,
yaşamsal bir yol ve yerli kabilelerin birçoğu ile bir
anlaşarak oluşturulacak bir idari sistem kuruluşu ile
birkaç istasyon kurarak, yollar yaparak, ormanları
temizleyerek ve bölgedeki gücümüzü sağlamlaştırmayı
deneyerek, Abzegh ve Natuhaylarla ilişki kurularak
başarılan boyun eğmeyi, baştanbaşa tüm batı Kafkaslarda
aynı derecede sağlamak için Muhammed Emin’in yardımı ile
nazik tedbirler alınabilirdi (…). (2)
General Nikolay Yevdokimov Çerkeslerin anavatanlarından
komple çıkartılmaları düşüncesini bildirdi:
Nikolay’ın düşüncesine göre, kuvvetlerimiz, her şeyden
evvel, dağ etekleri boyunca geniş bir alanı temizlemek (ochistit’)
ve sonra da Laba ve Belaya çaylarından başlayarak ve
batıya doğru Kara Dağların sırtı boyunca yerleşmek için
Shapsughlara karşı komuta edilmiş olmalıdırlar ve bu
biçimde, dağlı nüfusunu ezerek, onları açık
düz-arazilere yerleşmeleri ya da Osmanlı topraklarına
gitmek üzere ayrılmalarına mecbur etmek için
isteklerimizin kabulü konusunda onlara karşı güç
kullanırız. (3)
Bariatinski ve Miliutin, Yevdokimov ile görüş birliğine
vardılar ve plan benimsendi. 10 Mayıs 1862’de, II.Alexander
bu planı resmen onayladı. Düz ovalara yerleştirilme
“fikri”, hiçbir zaman ciddi değildi zaten. Rus ulu
kumandanı şunun farkındaydı ki; Abzeghler, Shapsughlar
ve Wubıhlar bu teklifi hiçbir zaman kabul etmeyecek ve
tamamen yenilene kadar dövüşeceklerdi. Yevdokimov, Kuzey
Kafkaslarda bir baş belası olarak bırakılan ve
sayılarını arttırmak için aktif olarak çalışan birkaç
bin Çerkesi düşündü. Kuban Nehrinin kuzeyine harekete
geçmiş bir milyonun üstündeki en Rus karşıtı Çerkeslerin
fikri, ciddi olarak beklide önerilemezdi. Bununla
birlikte, Ruslara çoktan boyun eğmiş olan kabilelere
tercihleri sorulmadı bile, sadece sahile sürüldüler ve
Türkiye’ye gönderildiler.
1861’de İstanbul’dan, bir İngiliz temsilcinin de
aralarında bulunduğu bir delegasyon Çerkesya’ya geldi ve
eğer Ruslara karşı tek bir güç olarak birleşirlerse,
İngiliz, Fransız ve Türklerin onları bağımsız bir millet
olarak tanıyacakları konusunda kalan savaşçılarına söz
verdiler. Bu noktada, hiçbir yabancı gücün onların
yardımına gelmeyeceğine inanmak için azda olsa neden
vardı, bahar ile birlikte, o an mevcut kalan
topraklarını 13 idari birime ayıran ve tek bir yasal
kanun üzerinde çalışmaya başlayan Çerkesler, Soçi’de bir
meclis oluşturdular. 1862’de destek istemek için
İstanbul’a bir delegasyon gönderdiler ve oradaki Çerkes
komitesi de onların dilekçelerini Paris ve Londra’ya
iletti.
Dilekçe İngiliz basınında yayınlandı ve kısa zaman sonra
anti-Rusçu makaleler dalgası ortaya çıktı. Çerkesya’ya
çok uluslu bir güç gönderildi fakat etkisizliği
kanıtlandı ve 1864’e kadar devam eden İngiliz -Fransız
kısmındaki diplomatik çabalar da sonuç olarak
başarısızlığa uğradı. (5)
1860’lardan başlayarak, bazı Çerkesler, öncelikle az
sayılardaki zengin Osmanlı Aristokratları Türkiye’ye göç
ettiler. İlk büyük ölçekli göç Nogaylarınki idi:1858 ve
1859 da yaklaşık 30 bin kişi Osmanlıya gitmek için
Kuzeybatı Kafkasya’yı ayrıldı. (6). 1861 de yaklaşık 10
bin Kabardey gönüllü olarak göç ettiler. Aynı zamanda
Ruslar Besleneyleri, Temirgoyları, kalmak isteyen
Kabardeyleri, ve bir kısım Abazinleri de deniz kıyısına
doğru sürüyorlardı. (7). 200 Besleney ailesi,
Karaçay-Çerkesya’nın, (8) modern Çerkes sınıfını
oluşturan birkaç feodal kabilenin diğer kalıntıları ve
kendi kabilelerinin olduğu Kuban’ın sol tarafı boyunca
uzanan daha içlerdeki topraklara iskan edildiler. Baharı
takiben 28 Kazak yerleşimi, sürülen Çerkeslerin
bıraktıkları yerlere kurulmuştu. 1862 Mayıs’ında 1860
yılı Ocak ayında teslim olmuş olan Natukhaylar, Kuban’ın
kuzeyine yerleştirilmek üzere düzenlendiler. Kazak
yerleşimleri onların topraklarında görülmeye başlandı ve
takip eden yılla beraber onlarda sürgün için kıyılara
gönderildiler. Natukhayların sürgünü zamanı tam 111
Kazak yerleşimi kurulmuştu. (9)
Hala saf saf uluslar arası yardım bekleyen Abzegh,
Shapsugh ve Wubıhlar, Ruslarla anlaşma kalkıştılar.
1861’in baharında, Abzegh Hasan Bidgev, Shapsugh İslam
Tkhauşev ve WubıhHacı Gerenduk Berzeg‘ten oluşan bir
delegasyon, kendi topraklarında kalmalarına izin
verildiği taktirde tamamen teslim olacaklarını bildiren
bir teklif ile Sağ Kanat Komutanı General Nikolay
Yevdokimov ‘a ulaştılar. Yevdokimov bunu reddetti ve
daha önceki teslimiyet antlaşmasını ihlal eden
Abzeghleri suçlayarak kayıtsız şartsız teslimiyet
istedi. Delegasyon, o anda orada bulunmayan General
Alexander Bariatinski’ye rica için Tiflis’e
gittiler.Onun vekili Grigol Orbeliani, İmparator Eylül
ayında Kuzey Kafkasya’ya bir ziyaret planlıyorken,Alexandre’ye
bizzat kendisi delegasyonun ricasını sundu. 16 Eylül’de
delegasyon Alexandre’ye ricalarını sundular. Bu istekler
önceki taleplerinden biraz farklı oldu. Bölgelerinde
bundan başka kale ve yollar yapılmaması şartıyla Rus
tebalığını kabul edeceklerdi. Alexander açıkça sinirli
cevap verdi ve dedi ki: “Karar vermek için bir ayınız
var. Ya Kuban’ın kuzey bölgelerine yerleşecek ya da
Türkiye’ye göç edeceksiniz.” (10)
DİPNOTLAR:
1)
Fadeev, Kavkazskaia Voina, pp. 152-53.
2) Razvitie Obshchestvenno-Politicheskogo Stroia
Adygov, pp. 165-66. de, tırnak içinde yazılıdır.
3) Aynı yerde., p. 166. tırnak içinde belirtildi.
4) Aynı yerde, p..171
5) Kasumov, Genotsid Adygov,(Adige Soykırımı) pp.
140-45.
6) p. 151. Aynı yerde
7) Tugan Khabasovich Kumikov. Vyselenie Adygov v
Turtsiiu-Posledstvie Kavkazskoi Voiny. Nalchik: T. Kh.
Kumikov, 1994, pp. 10-11.
8) Kasumov, Genotsid Adygov,(Adige Soykırımı p.
150.
9) Polovinkina, Cherkesiia-Bol’ Moia, pp. 157-58.
10) Esadze, Pokorenie Zapadnogo Kavkaza i
Okonchanie Kavkazskoi Voiny, pp. 354-57. |
|
|
|
|
|
|
|