LH'AP Mustafa Mahir’in yazdığı sayın YEDİC Batıray Özbek’in
çevrisi olan kitapta Pşıjh Mos’tan da bahsedilmektedir.
Pşıjh’ın İstanbul’a gelişine kadar bölüm bir şekilde kayıtlara
geçmiş ancak İstanbul sonrası
bilinmemek-tedir.
Pşıjh Mos'un bundan sonraki hayatını, bu gün hayatta olmayan
büyüklerimizden
din-lediklerimizi
aynen aktarmayı uygun buldum. Adigey’den 1880 den sonra Pşıçew, Khabı Hable ve çoğunluğu
Pşıjh Hable’den, Novorsiski (Tsemez) limanı yoluyla ve oradan
da İstanbul’a gelirler. Göçmenler bilahare, bu günkü
Yalova’nın Karadere (Pşıjh Hable) köyünü kurarlar. Asıl köyün
kururcuları Pşı Khesey, Pşı Muhamet olduğu ve 27 aileden
oluştuğu söylenmekte ve bilinmektedir.
Pşıjh Mos bu göçmenler daha İstanbul’dayken tek başına bunlara
katılır ve onlarla köye yerleşir. Kendisi köydekilerden
Khuanelerden biriyle evlendirirler ve onların arsasına
yerleşir.
İlk zamanlar kendisine ailesinden dolayı saygı duyulduğu da
söylenir. Köye yerleşimden sonra köylüler, geldikleri yeri,
köydeki aileleri, kurdukları köye Pşıj Hable adını
verdiklerini içeren bir mektubu yazarlar.
İstanbul’da bulundukları sırada sarayda görevli bir Çerkes
tarafından GHUNEKHO Nuh’a (Naxho) her türlü yardımın sarayca
yapılacağına ilişkin bir belge verilmişti. GHUNEKHO Nuh’ta bu
belgeyi köyün ilk muhtarı HATKHO Muhammet’e vermişti. Pşıj Mos
bu mektuptan sonra belgeyi görmek istediğini HATKHO
Muhammet’ten alır ve kendisinin haberi olmadan hiçbir şekilde
Adigey’e mektup yazılmamasını isteyerek belgeyi yakar.
Pşıj’ın buradaki soydaşlarıyla ilişiği fazla yoktur. Bir gün
Hatkho ve Xhunagulardan iki kız çocuğu kaybolur. Bütün
aramalara karşın bulunamazlar.
Yıllar sonra Suriye’de (Şam) görevli bir Osmanlı paşasının ilk
çocuğu dünyaya gelir. Paşa doğum sırasında yan odadaydım, hep
anneni sayıkladın, onun kim olduğunu ve nerede olduğunu
biliyor musun, hatırlıyor musun, diye sorar. Kadın, ben
annesiz ve babasız değilim. Kaçırılıp saraya verildim der.
Bunun üzerine hanımının hatırladığı tüm bilgileri alır ve
araştırma yapar. Bu araştırmalar bir kaç yıl alır ama sonuca
da ulaşır. Paşa Şam görevi bitip İstanbul’a gelince hanımını
yanına alarak Pşıj Hable’ye gider. Kadın ailesiyle buluşur.
Hal hatırdan sonra nasıl kaybolduğunu sorarlar.
Kadın, köyden biri beni ve komşu kızla kaçırıp İstanbul!a
götürdü deyince aile, peki adamı görürsen tanır mısın, diye
sorar. Kadın, evet tanırım, deyince gizliden adamları
gösterirler. Kadın köyde dolaşırken kendisini kaçıranı tanır
ve ailesine gösterir. Bu adan Pşıj Most’ur.
Aradan fazla geçmeden Hatkhoların Pşıj’ı vurdukları ve
Karadere mezarlığına gömüldüğü bilinmektedir.
Not: Pşıjın anılan belgeleri yakması, ilişkilerin
kurulmasına karşı çıkmasına bir anlam verilemiyordu. Lh'ap’ın
seyahatnamesiyle Pşıj Hable’deki olayları bir araya
getirdiğimizde gerçekte ortaya çıkmaktadır. |