|
|
................... |
|
................... |
ÇERKEZİSTAN'DA BİR HAİN |
Pest Lolyd
İngiliz Belgelerinde Türkiye ve Kafkasya, Osman Çelik, sayfa
35-40
|
|
|
................... |
|
|
"Çerkes Karargahı, Tuabs; (aslıTuaps’dır),
Şubat 26"
"Çerkes milletinin gelecekteki akıbeti (alın yazısı) üzerinde
çok büyük etkisi mümkün olan ve Avrupa'ya yetişmesi muhtemel
bulunan bir olayın ilk bilgilerini, Kangaroo adlı İngiliz
gemisiyle gönderilen bu mektup da bulacaksınız. Malum olduğu üzere, bağlı olduğum
Mehmet Bey (Bangya), Çerkes oymak delegeleri ve şeflerinin
arzuları doğrultusu da göreve başladı ve Başkomutanlığa kabul
edildi. 23 Şubat Pazartesi günü, karargâhımızın bulunduğu
Tuabs'a ulaştık. Hareketimizden önce, Mehmet Bey çeşitli
silahlar için iki yüz mükemmel askeri eğitici tuttu. Burada
bize katıldılar. Mehmet Bey, dini merasimle Çerkes
kuvvetlerinin Kurmay Başkanı ilan edildi. Prensler, soylular
ve halkın vekilleri ona itaat edeceklerine Kuran üzerine yemin
ettiler. Bugün en yüksek gücün sembolü olan Peygamber bayrağı
ile bir Çerkes murahhas heyeti içeriye alındı.
Yeni komutan kutsal bayrağa sadakat yemini ettiğinde coşku çok
büyüktü. (Bayrağın kendisi yeşildi, üzerinde beyaz bir hilal
ve yıldız ile beyaz bir kılıç vardır.) Heyecan büyüktü.
Çerkesler, onun için savaşta kendilerini feda edeceklerine ve
kendi bağımsızlıklarını sağlamaya karar vermişlerdir. Mayıs
ayına kadar savaş alanında 150 bin (?) kişi olması bekleniyor.
Emrine tahsis edilen malzemeleri biliyorum. (Mehmet Bey son
savaş sırasında Çerkeslerle birlikteydi.) Kanaatimce askeri
bir kuruluştan olan bir millet, otuz yıl boyunca kendi
düşmanına mukavemet edebildiyse, yeterince organize edildiği
zaman, tam bağımsızlığını kendisi başarabilecektir. Gelecek
ilkbaharda bu dağlardan bazı önemli haberler almayı ümit
edebilirsiniz, iletişim vasıtalarımızın elverdiği ölçüde, ne
olduğu konusunda mümkün olduğu kadar çabuk benden bilgiler
alacaksınız."
Bangya bir Macar şefi, ilkin Kossuthra, daha sonra Seemery'ye
bağlıydı. 1851-1852 yılları arasında İngiltere’de bir
sığınmacıydı. Fransa ve Prusya hükümetleri tarafından casus
olarak çalıştırıldı. Tabii olanların patronu ile ortak bir
anlayışa sahip olması gerekir. Şimdi yeni bir eğilimin galip
geleceği yer olan Çerkezistan'a, İngiliz himayesi altında
gidiyor. Eski eğilim Rusya karşıtıydı, şimdi eğilim Rusya
olmalıdır. Çerkezistan hiçbir zaman kaybetmediği
bağımsızlığını kazanmak, bütünlüğünü sağlamak ve henüz
kurulmamış parlamentosunu kurmak zorundadır.
.
MAYIS 1857, ÇERKEZİSTAN'DAKİ VATAN HAİNİ
Bir kaç hafta önce, şimdi Çerkeslerin başı olan Muhammed Bey
adıyla bilinen Bangya'nın kılık değiştirmiş bir Rus ajanı
olduğu haberini verdik. Hayatının son bir kaç yılında Prusya
ve Fransa'nın emniyet amirliği dairesinde görevlendirildiğini
de başka hiç bir şekilde açıklanamaz bir tesadüfle ifade
ettik. Şimdi, bir Alman kaynağından alınan bu şerefli çalışma
ile evvelki hayatının hikayesini yayınlıyoruz. Bilgiler,
Çerkeslerin ağır bir yenilgisiyle İngiltere’ye ulaşır. Böyle
bilgiler, sık sık güvenilmez olmasına rağmen yine de elden ele
dolaşmaktadır.
BANGYA'NIN HAYATI
Onu iyi Tanıyan Birisinden. (Auchener Gazetesiden alınmıştır.)
Haberler, Çerkes halkları için bir Macar seçtikleri ve iki yüz
Polonyalı ve Macar'ın beraberinde olduğu halde, hakikatte,
onların kıyılarına ulaştığı yazılan yazılar aracılığıyla elden
ele dolaşıyor. Neticede, Rus elçisinin, gösterişli bir şekilde
Osmanlı Devleti ile birlikte protesto ettiği ve
soruşturmaların birkaç paşanın üzerinde uzlaştığı esasta
yoğunlaştığı düşünüldü. Son haberler, bir zaferin, Rus Çarı
askerlerinin üstündeki yeni bir kahraman tarafından kazanılmış
olduğudur.
Aynı şekilde birkaç yıl için yaşamış ve günlük irtibatlar
kuran Muhammet Bey olarak bilinen Bangya ile, onun meslek
hayatının kısa bir hikayesi, Rusya'nın düzenleri ve Kafkasya
aşiretlerinin gösterişli ikametlerini endişeyle seyreden
bunlar için biraz merak uyandırdığına inanıyoruz.
Macaristan'da Komarom şehrinden, İllosjalva'dan Muhammet
Bey'in gerçek ismi Johann Nepomuch'dur. Yoksul fakat eski bir
ailedendi ve Petersburg ve Komarom'un okullarında hukuk
eğitimi görmesi için buralara gönderildi. Bununla beraber,
Hukukun (kanunun) tatsız detayları, Bangya'nın mizacı ve
meyilleri için ehemmiyetsiz geldi ve erken yaşta Avusturya'da
askerlik hizmetine başladı.
Viyana'da askeri kışlaya yerleştirildiğinde, soylu Macar
muhafızlarından biri gibi oldu. Biz ilk defa ondan iyi bir
malumat aldık; fakat biz asla memnun edici surette, onun hiç
bir faal hizmette görülüp görülmediğini, onun sık sık öne
sürdüğü gibi, Genel Radetaki mahkemesinde bir memur gibi bir
fiil istihdam edilip edilmediğini, az ya da hiç bir itimadın
Johann Nepomuch kelimesi üzerine yerleştirilebilir olduğunu
kabul etmek için bizi mecbur eden hakikat tahkik etmeye
muktedir değiliz.
Viyana'nın zeki tefecileri bile, gene Macar'ın haşmetli görüşü
ve fevkalade resmi elbisesine aldandılar ve geniş serveti,
sınırsız çevresi ve hayvan sürülerinin makul olmasına
inanması, bir gün varisi olması içindi. Başkentin en zevk ve
sefa düşkünü şövalyeleriyle lüks ve aşırılık içinde rekabet
etmek için ona kuvvet düşünenlerle malzemelerini vermiş
oldular.
Bangya ata bindi, araba kullandı, kumar oynadı ve tiyatroların
değişmez müdavimi ve patronu oldu, sürprizlerle dolu bir gün
dairenin kedisini tutuklamasından kurtulmak için bir sahte
uçak kıyafetiyle Viyana'ya uçmaya mecbur oldu. Bu olay 1840
yılında meydana geldi, Bangya 25 ila 27 yaşlarındaydı. Sonra,
kendi öz kaynaklarına güvendi. Bir çok aile engel olmaya
çalışmasına rağmen babası ona küçük bir yardım yaptı. Ona hiç
bir şey layık değildi ve Viyana'daki dolandırıcıların bu
cennetinden, evvelki mesleği ve bir çok alacaklısı onu
tamamıyla dışarıda tuttular. Bir kaç yıl hiç kimseyi tanımadan
yaşadı. Asla para istemedi ve Pesth, Presburg, Oldenburg ve
Komorn'da, hotellerin civarında tembel tembel dolaşırken,
bilardo masalarında garsonlarla ve markacılarla en samimi
sözcüklerle konuşurken, hiç olmadığı kadar iyi giyimli ve
yakışıklı görüldü. Her zaman, güç durumda kalanlara yardım
etmek için, açık elle, hazır olmasına rağmen hala parasının
nereden geldiği bir sırdı; fakat serbestçe, güya üzerinde "iyi
dostlar" yazan banknotları bol bol harcadığı gibi cüzdanı da
asla boş olmazdı.
Genç adamın tez canlılığı biraz yatıştığında, Bangya,
Macaristan'ın durumu ve refahı üzerine yazmaya başladı,
İtalyan gibi bir Almandan malumat aldı, doğrulukla fakat ince
olmayan bir biçimde önceki dille yazdı. Macar dilinde mükemmel
bir konuşmacıydı ve kendi ülkesinin insanlarının tahkiki kolay
tutkularına nasıl hitap edileceğini bildi.
1840 Kurultay'ından sonra, Macar gazeteleri, hatırı sayılır
bir nüfuz ile büyümüş bir şöhret kazandı. Bangya henüz
edebiyat dünyasına yabancıydı. Presburg gazetesinde zamanın
editörü Adolp Neustadt onu Alman basınına yazması için işe
aldığında, yüksek rütbeli bir memurun emriyle, Avusturya
İmparatorluğunun Alman kısmının haberleri yayınlanmış,
makaleleri, Macarca’dan yapılmış çevirileri ve eserleri
içermişti. Çalışma uygun şekilde yapıldı. Birkaç kişi ve
Macaristan'da ziyaret ettiği siyasi ekonomist, onun
makaleleriyle ikna olmuş List bile, onun hükümetle alakasını
keşfetmekte muvaffak oldu, yazarla (birlikte) daha kapalı bir
malumatla kendine bağlamaya çalışarak hiç kimse Bangya'dan
daha fazla, List'in onu bağımsız bir yazar gibi görmesi
yanlışına gülmedi ve O, Adolph Neustadt'ı öğretmeni ve amiri
gibi ayırt ettiği yazar olarak takdim etti.
Bangya'nın ismi daha sonra Macaristan'ın her yerinde
öğrenildi. Almanya'da yazarken birkaç yetenekli Macar olması
ve Avusturya hükümetiyle bağlantısı bulunması onun için iyi
bir kaynaktı fakat bir kâr değildi. Fakat bir itibardı ve
Macar önderleri sonradan onun hizmetleriyle ilgilendirler.
Bunanla beraber, başka bir (sınırlı) görev sebebiyle ortadan
yok oldu ve sonra bir Macar tarafının taşkınlıkları aleyhinde
konuşmaya başladı.
Her iki taraftan da şimdilik bıktığını anlarken, bir memurun
kızıyla, aşırı iğnelemelere karşın kendisini zenginlerden
saydırmak için bu kızla evlenmesi, servetlerine yeniden
kavuşmasını kolaylaştıracağına karar verdi. Bangya'nın ikna
eden görünüşü, onu sevimli gösterdi ve onu hoş davranışlara
sahip olması, tehlikeli olduğu düşünceleri reddedildi ve kayın
pederlerinin evinde ikamet etmeğe başladı. Bununla beraber,
evlendikten hemen sonra kaba bir şekilde gelini evde bırakarak
bir düğün turuna başladı. Önce Frankfurt'a ve ardından
Marsilya'ya ve oradan Cezayir'e yaptığı seyahatin amacını en
iyi arkadaşlarına dahi söylememişti. Bir kaç aynı gönüllü
asker olarak Fransız ordusunda geçti ve hesabına geldiği
şekilde bir kaç hafif çarpışmada yer aldı. Döndükten sonra bir
süre inzivaya çekildi ve yoksulluğun içine düştü, basında
yazmak içi bütün arzunu yitirmiş göründü. 1847 kurultayında,
Bangya yeniden kendi kendini bir ihtarın eşiğine itti ve
kodaman, kaba kişilerin muamelelerinin muhabiri tayin edildi.
Görevi zordu fakat fırtınalı münakaşalardan geçerek ihtiyatla
idare etti ve Alman halkına, parlamento tartışmalarının bir
güvenilir görüntüsünü kafi derecede sundu.
1848 yılında Macaristan'da bütün devlet işleri tamamıyla
değişti. Adolph Neustadt, Presburg gazetesinin editörlüğünden
istifa etti ve Bangya bu işi bir Macar ve bir soylu gibi
üstlendi. Alman haber organına karşı kışkırttığı kızgınlığı
yatıştırmayı başaracaktı. Efendi hissini verdi, üstlenmiş
olduğu görev için tamamıyla farklı biri idi. imparatorluğun
askerleri Peşth'e yaklaştığında Bangya, şehri terketti ve
Honveds'in içine kendi kendini üyeliğe kabul ettirdi. Eğer
bize doğru bilgi verildiyse, ihtilalci bir orduda Binbaşı
rütbesine geldi. O'nun ilk kahramanlığı da imparatorluk
askerleri hücum ettiğinde Raob'tan kurtulmak içindi.
Tamamıyla korkak olmasa da Bangya, cesaretli bir erkek,
kahraman olma düşüncesinde değildir ve üstün tedbir, onun
altındakilerin hatırı için daha fazlaydı onun kişiliğinin
selameti için, onun tamamen bir orduya kumanda etmek için
uygun olmadığı kolayca düşünülebilir ve stratejilere,
taktiklere gelince, bunlar hakkında başını asla belaya
sokmamıştı. At sırtında iyi görünürdü, kibardı ve emri
atındakilere karşı dikkatli davranırdı, fakat arkadaşları,
savaş seferlerinde ona eşlik eden iyi tanınan bir kadın
oyuncunun çevresinde en yiğit dakikalarını harcadığını ilan
ederler. Yillagos'da askeri salahiyetini yitirdiği öğrenildi.
Komorn'a Macar bir köylü kıyafetinde kaçtı. Bu yere şartlı
olarak teslim olmaya şamil oldu ve kayınpederinin evine kısa
bir ziyaret yaptıktan sonra Macaristan'ı terketti.
Frankfurt’ta bir süre kaldıktan sonra Fransa'yı ve
İngiltere’yi ziyaret etti. Ama edebiyatla ilgili
düşüncelerinde kendi kendine cesaret vererek, Paris'te gece
evin içini yerle bir edip, bütün nakit paraları alan hırsızlar
tarafından öldürüldüğünü işitti. Türk savaşı patlak verdiğinde
o Paris'teki Türk Büyük Elçiliği'nden Osmanlı Ordusunda bir
subay görevine atanmak istediğini bildirmek için hiç vakit
kaybetmedi. İstanbul'a varan Bangya, süratle Müslümanlığı
kabul etti ve Mehmet Bey adı altında binbaşı vazifesine
atandı. Bu, Çerkes halkının yakın zamanlardaki hikayesidir. |
|
|
|
|
|
|
|
|