|
|
................... |
|
................... |
HEM ADİGE'YİZ HEM ÇERKES |
UERIŞ Hurhaliy
Adige Psale Gazetesi, 25 Eylül 2010
Çeviri: BESHTO Yılmaz Beştepe |
|
|
................... |
|
|
Adige ulusunun birkaç kolu vardır.
Natukuay, Shapsugh, Abzegh, Wubıh, Hatukuey, Besleney,
Kemırguey başkaları da söylenebilir. Ancak, onlar hepsi
kendilerini Adige olarak isimlendiriyorlar. Cumhuriyetimizde
en çok sayısal Adige nüfusa sahip Kabardeylerde buna dahildir.
Abazalar ile Abzeghler, bize en
yakın halklardır. Farklı yerleşim yerlerinde yaşıyor isek de
aynı ulusuz, kan kardeşiyiz. Üzüldüğümüz odur ki, zaman ve
yaşam birbirimizden ayırdı, ayrı bir ulus olarak taban buldu.
• Şimdi en büyük düşüncemiz, umudumuz Adige halkını tek bir
ulus haline getirmemiz, birbirimize destek olmamız, xabzemizi
korumamız, dilimizi geliştirmemiz, beraber birlikte
yaşamamızdır. Bütün bunlar anlamsız umutlar, hiçbir zaman
gerçekleştirilemeyecek şeyler değildir. Ancak, hedeflediğimiz
umutlarımıza ulaşmak için, azim ve beraberlik içinde ortak
çalışmamız gerekiyor. Kim bilir, her bir yerde yaşayan bütün
Adigeler tek bir ulus olduğumuzda, hiç şüphe yoktur ki biz
yine kendimizi Adige olarak isimlendireceğiz. Ancak, başka
uluslar bizi nasıl isimlendirecek? Şüphesiz eskiden beri
olduğu gibi “Çerkes” diyeceklerdir..
• Nerden çıktı bu Çerkes sözü? Bazıların söylediğine göre,
Mongol-Tatar baskını döneminde Türkler tarafından Adigelerin
Çerkes olarak isimlendirildiği söylenmektedir. Ancak, bu
inandırıcı olmaktan uzaktır. Ben daha doğru olduğuna
inanıyorum “Çerkes” isminin Adigeler kendilerini “Kerket”
ismiyle adlandırdıkları dönemde ortaya çıktığına. Buna
tarihçilerde şahit oluyor. Adigeler eskiden beri savaşıp
yaşamış oldukları yerlere Çerkes coğrafyası (Çerkesya) olarak
isimlendirilirdi. O nedenle biz kendimize Adige olarak
isimlendirirken, başka uluslarda Çerkes olarak
isimlendirmişlerdir. Kafkasya'da yaşayan halklar, Rusya ve
başka devletlerde bin seneye yakındır Adigeleri “Çerkes”
ismiyle tanımlamışlardır. Bununla ilgili örnekleri yazalım:
• Çok eski tarihlerden beri Rusya'dan ve başka ülkelerden
tarihçiler, yazarlar, seyyahlar Adige ülkesine gelerek,
yaşayışları, kültürleri, xabzeleri konusunda bilgi
edinirlerdi. Onlar edindikleri bilgileri, gördüklerini ilginç
bularak yazarlardı,anlatırlardı. Ancak, onların hiç biri
hiçbir zaman Adige, Kabardey, Shapsugh veya başka bir isim
altında yazmamışlardır ”Çerkes” dışında.
• 1837 yılında Londra’da yayınlanan Times gazetesi çalışanı
gazeteci John Longworth, Kafkasya'ya gelerek bütün yerleşim
yerlerini dolaşmıştı. O kadar Adigeleri benimsemişti ki, bir
yıl süresince içlerinde yaşadı. İngiliz gazeteci ülkesine
döndükten sonra, Adigelerin yaşam tarzlarını, xabzelerinin
işleyişi, yemeklerini, misafirperverliklerini ve ulusumuzla
ilgili edindiği bilgileri birkaç yıl süresince yazıp
yayınlamıştır. “Çerkeslerle Bir Yıl” adıyla iki ciltlik eser
yayınlamıştır. Ancak, onun yazdıklarının hiçbir yerinde Çerkes
dışında Adige olarak yer almamıştır.
• Gerber Yoran-Gustav, Alman'dır. 1710 yılında Rus ordusunda
göreve başlamıştır. 1722- 1723 yıllarında Kafkasya da
bulunmuştur. Şu şekilde yazmıştır: “Kabardey Çerkes oblastı
büyük bir yer değildir. Ancak burada yaşayan Çerkesler
cesurlar, geri çekilmeyi bilmezler, ata binmede ve silah
kullanmakta son derece pratikler. Çerkes bayanları kadar güzel
zor bulunur.”
• İskoçyalı cerrah John Kok, 1737 yılında Rusya'ya gelmiştir.
Rus-Türk savaşında yer alıp, sonra Astrahan'da yaşamıştır,
Kabardey'de de bulunmuştur. Şu şekilde yazmıştır: “Küçük ve
Büyük Kabardey'de yaşayan Çerkesler, Kafkasya'da yaşayan diğer
halklardan çok bariz bir şekilde farklılık göstermekteler.
Onun için o halkların çok beğendikleri kendi kişilerini, yaşam
şekillerini beğendikleri Çerkeslerle ölçümlendirmekteler.”
• Biz Kabardey'de yaşayan Adigeleri, Kabardey halkı olarak
yazılmaya Sovyetler döneminde başlanmıştır. Öyle bir halk ismi
yoktu. “Kabardey” coğrafi yer ismidir. Bu da örnek değil mi?
Adige faşe giysisini Kazaklar ve Kafkasya'da yaşayan diğer
halklarda giymekteler ve Çerkeska olarak isimlendirmekteler.
• Bütün Adigelerin Çerkes olarak isimlendirilmiş olduğu şu
örneklerle de açıklanabilir. Kabardey'den, Adigey'den ve başka
yerlerden de olsa Rusya'da görev almış, isim yapmış Adigelerin
hepsi Çerkes adıyla anılmıştır. Mihail Cherkassky
(Başkomutan), Alexei Cherkassky (Başbakan) başkaları da..
• Ben bütün bunları tekrar doğrulamamız için, bundan sonra şu
şekilde yazılması gerektiğini düşünüyorum: Kabardey-Balkar'da
yaşayan Adigeler, (Kabardey Çerkes), Adigey Cumhuriyetinde
yaşayan Adigeler (Adigey Çerkes),Shapsughlar (Shapsugh Çerkes)
• Doğrudur, sözünü ettiğimiz doğrudan olabilirliği görünmüyor.
Buna zaman gerekecektir. Onun için, Adigelerin yaşadığı her
bölgede açıklıkla konuşulmalı ve biz hepimizin hem Adige hem
de Çerkes olduğumuzun hakkımız olduğuna inanmalılar. |
|
|
|
|
|
|
|
|