...................
...................
HEM ADİGE'YİZ HEM ÇERKES

UERIŞ Hurhaliy
Adige Psale Gazetesi, 25 Eylül 2010
Çeviri: BESHTO Yılmaz Beştepe

                         
 
...................
 
Adige ulusunun birkaç kolu vardır. Natukuay, Shapsugh, Abzegh, Wubıh, Hatukuey, Besleney, Kemırguey başkaları da söylenebilir. Ancak, onlar hepsi kendilerini Adige olarak isimlendiriyorlar. Cumhuriyetimizde en çok sayısal Adige nüfusa sahip Kabardeylerde buna dahildir. Abazalar ile Abzeghler, bize en yakın halklardır. Farklı yerleşim yerlerinde yaşıyor isek de aynı ulusuz, kan kardeşiyiz. Üzüldüğümüz odur ki, zaman ve yaşam birbirimizden ayırdı, ayrı bir ulus olarak taban buldu.

• Şimdi en büyük düşüncemiz, umudumuz Adige halkını tek bir ulus haline getirmemiz, birbirimize destek olmamız, xabzemizi korumamız, dilimizi geliştirmemiz, beraber birlikte yaşamamızdır. Bütün bunlar anlamsız umutlar, hiçbir zaman gerçekleştirilemeyecek şeyler değildir. Ancak, hedeflediğimiz umutlarımıza ulaşmak için, azim ve beraberlik içinde ortak çalışmamız gerekiyor. Kim bilir, her bir yerde yaşayan bütün Adigeler tek bir ulus olduğumuzda, hiç şüphe yoktur ki biz yine kendimizi Adige olarak isimlendireceğiz. Ancak, başka uluslar bizi nasıl isimlendirecek? Şüphesiz eskiden beri olduğu gibi “Çerkes” diyeceklerdir..

• Nerden çıktı bu Çerkes sözü? Bazıların söylediğine göre, Mongol-Tatar baskını döneminde Türkler tarafından Adigelerin Çerkes olarak isimlendirildiği söylenmektedir. Ancak, bu inandırıcı olmaktan uzaktır. Ben daha doğru olduğuna inanıyorum “Çerkes” isminin Adigeler kendilerini “Kerket” ismiyle adlandırdıkları dönemde ortaya çıktığına. Buna tarihçilerde şahit oluyor. Adigeler eskiden beri savaşıp yaşamış oldukları yerlere Çerkes coğrafyası (Çerkesya) olarak isimlendirilirdi. O nedenle biz kendimize Adige olarak isimlendirirken, başka uluslarda Çerkes olarak isimlendirmişlerdir. Kafkasya'da yaşayan halklar, Rusya ve başka devletlerde bin seneye yakındır Adigeleri “Çerkes” ismiyle tanımlamışlardır. Bununla ilgili örnekleri yazalım:

• Çok eski tarihlerden beri Rusya'dan ve başka ülkelerden tarihçiler, yazarlar, seyyahlar Adige ülkesine gelerek, yaşayışları, kültürleri, xabzeleri konusunda bilgi edinirlerdi. Onlar edindikleri bilgileri, gördüklerini ilginç bularak yazarlardı,anlatırlardı. Ancak, onların hiç biri hiçbir zaman Adige, Kabardey, Shapsugh veya başka bir isim altında yazmamışlardır ”Çerkes” dışında.

• 1837 yılında Londra’da yayınlanan Times gazetesi çalışanı gazeteci John Longworth, Kafkasya'ya gelerek bütün yerleşim yerlerini dolaşmıştı. O kadar Adigeleri benimsemişti ki, bir yıl süresince içlerinde yaşadı. İngiliz gazeteci ülkesine döndükten sonra, Adigelerin yaşam tarzlarını, xabzelerinin işleyişi, yemeklerini, misafirperverliklerini ve ulusumuzla ilgili edindiği bilgileri birkaç yıl süresince yazıp yayınlamıştır. “Çerkeslerle Bir Yıl” adıyla iki ciltlik eser yayınlamıştır. Ancak, onun yazdıklarının hiçbir yerinde Çerkes dışında Adige olarak yer almamıştır.

• Gerber Yoran-Gustav, Alman'dır. 1710 yılında Rus ordusunda göreve başlamıştır. 1722- 1723 yıllarında Kafkasya da bulunmuştur. Şu şekilde yazmıştır: “Kabardey Çerkes oblastı büyük bir yer değildir. Ancak burada yaşayan Çerkesler cesurlar, geri çekilmeyi bilmezler, ata binmede ve silah kullanmakta son derece pratikler. Çerkes bayanları kadar güzel zor bulunur.”

• İskoçyalı cerrah John Kok, 1737 yılında Rusya'ya gelmiştir. Rus-Türk savaşında yer alıp, sonra Astrahan'da yaşamıştır, Kabardey'de de bulunmuştur. Şu şekilde yazmıştır: “Küçük ve Büyük Kabardey'de yaşayan Çerkesler, Kafkasya'da yaşayan diğer halklardan çok bariz bir şekilde farklılık göstermekteler. Onun için o halkların çok beğendikleri kendi kişilerini, yaşam şekillerini beğendikleri Çerkeslerle ölçümlendirmekteler.”

• Biz Kabardey'de yaşayan Adigeleri, Kabardey halkı olarak yazılmaya Sovyetler döneminde başlanmıştır. Öyle bir halk ismi yoktu. “Kabardey” coğrafi yer ismidir. Bu da örnek değil mi? Adige faşe giysisini Kazaklar ve Kafkasya'da yaşayan diğer halklarda giymekteler ve Çerkeska olarak isimlendirmekteler.

• Bütün Adigelerin Çerkes olarak isimlendirilmiş olduğu şu örneklerle de açıklanabilir. Kabardey'den, Adigey'den ve başka yerlerden de olsa Rusya'da görev almış, isim yapmış Adigelerin hepsi Çerkes adıyla anılmıştır. Mihail Cherkassky (Başkomutan), Alexei Cherkassky (Başbakan) başkaları da..

• Ben bütün bunları tekrar doğrulamamız için, bundan sonra şu şekilde yazılması gerektiğini düşünüyorum: Kabardey-Balkar'da yaşayan Adigeler, (Kabardey Çerkes), Adigey Cumhuriyetinde yaşayan Adigeler (Adigey Çerkes),Shapsughlar (Shapsugh Çerkes)

• Doğrudur, sözünü ettiğimiz doğrudan olabilirliği görünmüyor. Buna zaman gerekecektir. Onun için, Adigelerin yaşadığı her bölgede açıklıkla konuşulmalı ve biz hepimizin hem Adige hem de Çerkes olduğumuzun hakkımız olduğuna inanmalılar.